•I
Ii;
I i , , '
7 9 1 N O O R D
berien , waer door de Brieven nu binnen
de helft van de t y d , als voorheen , over
worden gebragc. • '
Ljjuiritiit , Gljcericd, of Zoet - h o n t ,
waft in , en om Nagaifch Ta r t a r y c , en
in Sibmen , met zoö een menigtc cn groot
e , dat diergelijke nergehs gevondeii woid .
Z y is gcfplecen , als ter Ma r k t k omt , by
ftukken, omtrenc een hand breet lang, van
de baft oncledigc, en-aen Traden gcrcgen.
Badum oi" jimfnm StelUthm is een
fewas, ZOO groot als een halve Ryksda e l -
er , cn heeft londsom zes 'puntcn, gelijk
een flats en is van r e u k . - d e u g d , en fmaek,
als den gemecnen Àn y s doch ongelijk
fterkec en krachtiger ':* hêt zaed wo r d , gelijk
raede de Thee, van de Siberifihe Koop-
• luiden uit Si/ia, des Wint e r s öff'il/t'i^o«
Over gebragt : men %«eekt h e t i n Brandé-
•wyn die dan zoet word , en wo r d hartfterkende
en geneesbaer voor kranken geoordecld.
De Wo r c e l Hadix Chinäs, welke tot genezing
van Venus-ziekten gcbr.uikt word ,
brengen de Siberifihe Koop- luiden ter
M a r k t , doch is in ' t gemeen zeer flecht :
2 y valt in Siua , en aengrenzende Landen :
uitwendig is de zelve rood of zwartachtig,
inwendig wit of roodachtig aen te zien ,
en hoe zwarter die is , hoc betcr j zoo als
'et proeven daer van uit die,.ge\veften
over g e b r a g t , onder my beruften.
I n 'c Jaer zeftien honderd vier en v-yftig,
hebben de Ruf i en begonnen zicli met ernft
in de Koop-handel op Kathnyn , of Sm.t,
over Stberien , te oeffcncn > cn toenmaels
haer eerfte Ge z ant aen den Groot en Ta r -
tarifchcn Cl i am, Keizer van m l'ektng
> of Cambalh , afgevaerdigd ; wacr
door zy ook zoo v e d hebben uitgereclit ,
dat t'zcdcrt in de Siberifihe Stad Tcbol,
tulTchen haer en de Sm^ e n Handel is gew
e e f t , die nu van Jaer tot Jaer vermeerderd.
De Kathaifche , of Sinefche Koopluiden
brengen alderhande Tartarifchc en
Sinefchc Zy d e Wa r e n en Stoffen , Pluis
van alderley verw , en fterk Katoen , de
welke of ganfch wi t , of maer van een cenige
andere verw is : de zulke word van de
R u l i e n Ä T i g e n a e m t , en ieder ftuk valt
niet meer of min g r o o t , als van acht en
' drie vierendeels * Oo k brengen zy
Edel gefteente , als Robyn , Topaz., cn een
aert LalU genaemt , die wat hieeker van
verw i s , als Robyn : ook gemeen Porctld»,
Mwkf*' , en Thee, en veelderley andere
Waren , die in 't Koninkryk Sma , cn
Groot Tartarje Valien. Itizondcrheit beginnen
ze nu ook Zyde na Sibérien te voeren,
die vecl fynder is als de Pcrßfche : in hct
Jaer zefticn honderd dric cn zcvcntig» vere
n O O S T
kochten zy ten Hoof riaMoskou, v y f ch
veertig Poeden , die zeer koftelijk en fyn
was. De z e TartcrTchc Koop-hiiden körnen
met haer Wa r en niet verder als in de
Grens-fteden , en de Siberifihe Hoof t - f t a d
ToboL of Tomsko , van waer de Ruifcn de
ingehandeldeWaien na Moskau o î ^ r c h m -
gel brengen. Gemelte Sinefihc,oiTürterfche
Koop-luidcn koopen al Siberifihe ^ en 't t'
mecrder decl \mA':K4a»fiheHcrm;;nenQ^,
ZOO dat dit Bo n t -wc r k daerom in prys is
geftygerd : ook voeren ze veel gcmeene Za -
bels met zieh. Totvoor t z e t t ing van dezcn
Handel , doet de grootc Rivier Irtii,a,
welke ver uit Ta r t a ryc k o m t , en zieh ia •
de Oby verlieft, thans geen kleine dienft.
Dacr komt van de kant van Siberie,/ een
Stroom, Mefien gçmsmi, fchietcnde door
' t La n d van Condone, die zieh in de Wi t -
te Zcc uit lact. Van de mond dezcr Ri -
vier , twee honderd en taclientig Wu r f t
opwaerts, vallen in hem twee kleine Ri -
vieren , de ecne genaemt Pendora , van 'c
Noorden, ende andere van' t Zuiden. By
geene is onlangs, zoo gezegt wo r d , goede
Kooper-ertz, met vafte zwarte ofbl a euwachtige
Lecm gevonden.
Aen de andere kleine Ri v i e r , die van
't Zuiden in de Aiefeen va l t , is van desgclijken
een Ka o p c r - c r t z , zoo men z e g t ,
weike veel Zwavel by zieh h e e f t , in de
Klippen of graeuwe fteen gevonden. De z e
twee Mineralen zouden"achtien my l van
malkandercn liggen.
Daer en is geen Land te vinden, dat mecrder
cn betcr Pciteryen uit Icverd als dit
Sibirien.
Do Zabels worden n
ne Tzaerfclie Majeftein
maer ook van de daer
tarifche Volkeren , diei
en welke de tienden dae
vangen en gefehootcn.
Bcampte, of Koopman ,
namelijk die 't pacr over
bels ^ dat is Du k a t e n , .. . . .. . . . .
over de drie honderd Roebels Z
aidaer inkoopen ; maer de zulkc nioeten
aen hunne Tz a e r f che Majefteiten Schatkiften
alleen van hun- .
:n Zabel - vangers, f¿
omleggendcTar-
^ hct geoorloft is,
•r van betalcn , gc-
Gecn IVawode,
, mag de fynf t e ,
de twintig Roeof
een Timmcr^^'
gebragt worden . ( ahvaer men
hun betahng doet ) t en ten dien einde
is aen alle bequame plaetzen wacht g e z e t ,
om daer na te vernemen ; en zoo iemand
gevonden word . die daer tegen d o e t ,
diens Zabels worden aenftonds verbcurd
•klacrd ; maer zoo iemand zijn klederen
daer mede wilde voeren , dien ftaet zulks
•y. Th a n s worden meeft gcmcene en
liddelmatige Zabels aen de naeft aengelegen
plaetzen in Stberim gcvangen, dewyl
de befte door de gcfiadige J a c h t , daer ter
phctiet
T A R T
f l i n z c zeer verjjcgt en vt rminde rd zijn ,
en worden de fchoonfte nu ver van de Stherifihe
St eden, en alcoos aen de Rivieren
, in groote Wildernilfen gevonden,
•t welk ook de reden is , dat diergelijke
Zabels nn ook wat duorder zijn als voor
Daer worden Vlicten gevonden in Sib,-
ri,„, die het h o u t , dat'er in komt le vs l .
len veränderen in fteen, gelijk zoo een ver.
fteent ftuk hoüts , van daer my toegezonden,
in handen liebbei het is bru.n- zwj r t ,
niet ongelijk in verw aen Toet-fteen , of
zwart Ma rme r , doch men ziet er noch
aen de nerf en draed van het h o u t , benefiens
eenige gracuwe (Ireeken : het is lichter
als gemeene fteen , en weinig zwaerder
als hout . n j
De Moskoviten noemen dit verlleende
h o u t , AfUm-hmt, oordeelende het zelve
zeer oud tc zijn; te meer om dat men het
zelve niet alleen vind , m de bedde der
Rivieren, maer byzonder in 't hart der
Bergen , diep ondec het Opper-vlak ; he
fchynt Linden-hout in dr a ed, wigt en ge
daente , niet ongelijk te zijn.
l o i
Het IS byzondet , dat geloofwierdige
getuigen , welke eenige Jaren in S.hrii« ,
en omt r c n t ^ / r a i : « » zieh opgehouden heb.
ben , zeggen , hoe wel ik zulks raetEde,
als zelve niet gezien hebbende , niet zou.
de decven bevefligen , d a t ' e r achter de
Stad y i f i f , of weinig wyde r in Ta r t a r y e ,
een ftreek gevonden word , daer men yerfleende
Menfchen op den Ve lde ziet legt
e n , in verfcheidenc geftalten , als ol zy
leefden. en had'er een oog-getuigen achticn
geteld , welke met eigen handen een
hoop fleenen by een had geworpen
daer een dier verfteende Mannten opge
R V R. 7 9 3
.. , dat is , omtrenc den J a r e twacif
)nderd.
Des Staets Confuí tot TripoU , m Barbargen
, bericht aen my in zijne Brieven ,
dac een Landfchap , genaemt ylu^ela, gelegen
zeven dagen reizens van Dern^ , dat
half weg l egt , tuiTclien Tripoh en ^lex^»-
dría , geheel is ve r f t e cnt , zoo dat Me n -
fchen . Bceften , Boomen , cn Kruiden ,
alle daer van fteen noch hedcn zijn tc z i en,
welke zack my noch door andere perzoonen
, die tot ^Ißers lange t y d haddcn get
, insgelijks is verhadd : en als de
Kamelen , die zacht van voeten zijn, over
dit verfteende Land hebben te gaen , wor -
den zy met ledere Schoenen aengcdaen ,
daer onder pennen zijn , om van het verfteende
Gras e nKr u i d niet gequeftte wor -
den , als zy daer over gaen , cn wo r d een
srfteent Menf ch van daer gebragt , tot
yenetien bewaerd.
By twee Brieven die uit Tripoli in 'Barbarye
aen m y , door den Confuí van dezen
Staet , en zeker ander perzoon gefchreven
zijn , welke volgen , deze waethcit
blyken kan.
Wd Edtle Groot ^gtkin Heer ,
M Y N H E E R E ;
D e Franfche Confuí van hier na Bengafit
geweeft zijnde, om Paerden te koopen,
i;n onder Confuí na het
, dat in fteen veranp
l a c t f t , dervoegen o f h e t een Ru i t e r op
zijn Paerd wäre geweeft. Hi e r k omt b y ,
h^t geene in de Kaert van Ta r t a r y c , by
Ortelmi, i n ' t Jaer vyftien honde rd entwc e
en zeftig in' t licht g e b r a g t , ftaet te lezen,
alwaer van deze verfteende Menfchen ge.
wag wo r d gema ekt : behalven dat zeker
Perfifclie Schryver , de p l a e t s , ahvaer
deze verfteende Lichamen te zien zoude
zijn , duidelijk a e nwy f t , ter plaetze
daer hy een Me i r , Kitaja by hem genaemt,
zond onderwyle:..
Landfchap ^ n g eL .
derd is , 't geen v
fcheen ; maer nu is
meer te twylelen , i
bragt h e e f t , groot c
Olyf-boomen, van i
pondcnzwaer, zeer
noch geen Jaer gek
fteld , aen den oorfpronk van de
Vliet Oby. Hi e r zijn ( z eg t h y ) fteenen .
die de gedaence verbeeiden van Me n f c h e n ,
Kamelen, Ve e , en andere dingen , want
een geheele weidende Ho r d e , met Vee en
alles , is door een wonderlijke en onbe-
«¡rypclijke verandering , haeftig en in een
hag ve r f t c ent , zonder verandering van de
voorige gcdaente ; en dit wo n d e r , meld
liy , was toen gebeiird voor drie honderd
r ons ongclooflijk
aen de waerheic niec
alzoo hy van daer gc -
ftukken van Dadel en
twee honderd cn meer
natuurlijk, en of hec
j — P - ä P f geweeft wa s : onder
deze byzonderheden is het ftuk van een
Dadel-boom, daer men de Melk of Leggebe,
noch klaerlijk in z i e t : omtrent daer
de plaets geweeft i s , legt hct vol Boomen
op de we g , alle van fteen , en moefte men
met Mokers de ftukken daer af flaen : de
Huizen en Mcnfchen zijn te zeer met zanc
bedekt , dan met koften en moeyre. zoude
men daer by kennen komen ; ik hebbe
eenige ftukjes daer van , d i e i k wenf cht c
U Wc l Ede l Gr o o t Agtbare te können
toezendea , enz.
mer mede verblpe V Wel Edeis
Groot Agtbare
Ootmoedigen Dienaer,
TripoU den tmnt
H h h h h
N . N.