Iii:
&
904 N O O R D
Hamburg gebragt > flwaer die noch kan
worden gczicn, cn de aftekeninge aen my
is vercoonc: wordende wyders by eenige
geleerde Mannen geoordeeld , dat deze
ViiTfhen alle zoodanige twce Hoornen
of Tanden hebben , cn dat zy noch jon^
zijnde, eene van de zelve gcwoon zijn af
te Ibotcn , 't welk my niec acn ncnielijk
voor ke rnt , om dat ik oog-getuigen gefproken
hebbe , die 'er veel honderden
(als reeds ge z egt ) te gclijk in een Eende,
hebben zien 2wemmen> die alle maer een
Hooren hadde.
En kan van deze Eenhooren-vifch by
WormtM , BArtoltniu, en andere in' t breede
worden gelezen j waerom hier fpare
wycloopig van den zelven , of liet Hooi t
cn Hooren , dat onder my be ruf t , te berichten
; doende echter de aftekcningdaer
van in Prent hier zicn , om dat belpeurt
de zelvc zeer gcbrekkelijk cldcrs is aigebeeld.
Het onderfteKake-been is gelijk deboven
neb , Ipits t de Greenlankers noemen
die THracca , of ook Nahrvul > hebben
wel een gefprenkeJdcn huid als een Appelgraeuw
Paerd, doch zom tyds is degrond
van haer vel wi t , of geheel graeuw.
D e Eilanden van Ortinge, andersdedrie
Eilanden genaemtj. aen de Kuf t van Novn
ZcmU , zijn niet zoo Noordclijk gel ^
als de Hoekdir Btgeerte\ het fcheeld, Velgens
bericht der boven gemelte Schippei
rUmingh, vyftien my l , en zoo zoude de
Kaerce wwNo v u Z emU, dezenaengaende,
quaiijk zijn gelegt, 'cgeeneechtertoc noch
loe niet hebbe derven veranderen, om dai
zeker ander Zec-man, die aldaer mede liadde
geweeft , my daer van twyfelaclitig
heefc gefprooken.
O p de Noordhoek van S'm Laura
Baey , leit een Eiland , groot een vierde
deel myls.
B y Loms-baey^ aen Nova Zemla, ftcken
twee zeer gevaerlijke Riffen in Zce , een
myl lang , waer op in "t Jaer zeftien honderd
zes en zeventig een Engelfch Schip
gebleven is , wiens togt benedcn word
, verhaeld. De z e meenden Benoorden om ,
eenige opening te zocken , en men heeft
overblyfzelen daer van gevonden. Vorder
zoude geen Riffen of Droogten meerlängs
de Kuft z i jn, en is de Kuf t van boven
Loms-baey gelijk in NooTwegtn > mcc Voor -
Schipper {^amingh oordeeld, dat Nova
Zemla gebrokcr Land is, daermen op •1
plactzen in , en miflchien door varen kan.
De miswyzinge van "t Compas by de
Mrninxltttus Eilanden, is ruim derriggraden,
en by de meeft Noordelijke hoek van
ei> O O S T
Nova ZemU zeven graden en een half j
by de Noordkaief zeventien graden. Hy
z e g t , by ondervindinge te weten , dac
de NaorUkaep , en Novit ZmU'% eeifte
of We f t e r . hoek . even dertig mylen nader
ain malkander zijn , als by de Kaerten
, die gedrukt in de 2ee-bocken ftaen,
is te zien.
Hy oordeeld , Tartarye fchuins tegen
O v e r 't behouden Huis met een bocht in
tc fchietcn , cn tegen over de Oof t -hoek
van Zfw/rf weinig naderaen malkander te
komen als in mijn Kaert heb gelegt 5 ook
Groenland boven Nova ZewU hcen je
¡loopcn , cn zoo wyders tegen over de
i Tarterfche Kuf t . Hy is daer Noord-wef t
! t'Zcewacrts in g cwc t t t , tot omtrcnc op
i twee en tachentig graden. Hoc dieper te
I Ze e , boven Zemla, Zuid-cwft, en No o r d .
i o f t o p , van de Noord-oof i -hoe k v a n
Zemla, hoc kalmer en ftilder water , waerildacr
Land te zijn word gegift , als
boven acn heb geroen.
Achter rdand is de GroenlMdfche Kuf t
zoo met Ys bezct , dac nooit in deze of
voorgaendeEeuw , mi jnswctens,daeriemand
het Land heeft können genakcn : en,
is welwaerfchynl i jk, dat dcoudeCroenUnders,
welke uit Noonvegen hären oorfpi onk
hadden , alle zijn vermoord , en hare gcbouwen
en gelegenthcden vernietigt, door
dien aere van Menfchen, welke tcgenwoordig
in tegen over 7frrrf»io/wor.
den gevonden, di ewr e ed, moordadig, cn
- i l d zi jn; of wci dat zy met de zelve zijn
irmcngt, verwild , en zoo verduiftert.
O f wyders boven Nova Zemlabmti.
. .n , en da e r , na de Pool t o e , een gcduurige
Z c e i s , en of daer meer Land is
ds in onze Globen ftaet bekent , is onbewuft
: alleen weec men z eke r , dac op
:wee en tachentig graden niec als Zee en
Y s is te zien.
GroenUnds binnekant , zegt Schipper
Ys, te zijn luftig cn vermakelijk.
Men ziet 'er Mo s , weinig groen Gr a s ,
en kleine bittere blaetjes waflchen , die de
Rheenen vet maken.
Het is te verwonderen , dat in Groenlandhy
deZomer zoogrooten getalRhct -
nen , die de Herten niet ongclijk zijn ,
zeer ght en vet , word gevonden , zoo ,
d a c ' c r v y f t i g , en meer, zomtyds in körten
tyd van de Zec-luidcn worden gcvangen:
daermen zoo we ini gLo o v c r o fGr a s
aldaer z i e t , en dat dit gedicrte des Wi n -
ters verdwynt . Gelijk aenmerkens-waer-
: d i g i s , dat men z e g t , incermalcn eenige
I van deze Rheenen gevangen te worden ,
die aen de hoornen, ofoor en. geknipt of
gemerkt zijn 5 waer uit te befluiten ftaet,
dat
T A R T
dac zy gcloopcn komen uic een Land dat
bevolkt is, 't zy uit Amerika, over "t Y s ,
of wcl van de Kuften van fremm Davids;
wczcndc het Y s zoo hecht op veel plaetzen,
dat de Beeren zieh althans daer ophouden
, en zelf hare jongen voortbrengcn.
De Hecl-mcefter Mattkens rhocking,
heeft my verhaeld , wanneer hy ter Wa i -
vifch-vangft uitgevaren was , en eenige
wceken lang in het Wefter-ys bezct wa s ,
gezien te hebben, dac de Beeren over he:
Y s uic het W?ftenquamengcloopen, waer
uic afgenomen kan worden, dac de Rheenen
die men zoo menigvuldig op'c Voor -
jaer in Groenland vind , mede van de Wef t
komen ; gelijk men mede op Spitsbergen ,
dac cen Eiland i s , vind in "t Voor-jaer
zeer veel Rheenen , die in den
R Y E. 905-
wanneer de Wind op hecLand
mager, en mak zijn , 200 dac z y quaiijk
Menfchen f chouwcn, en binnen de tyd
van twee , of drie Maenden , zeer vet
worden : deze moeten nootzakelijk in de
vroeg-tyd voor den d o o y , over Ys komen
gcloopen , uit een warmer Land.
Tegen de feile koude , en Na- t yd , vertrekken
niec alleen deze Beerten , maer
ook alle het gevogelte , dat zieh met oncindig
getal aldaer in de broei-tyd houd.
Hoe wel gcene Zec-luidcn ontbreken die
van gevoelen zi jn, dat de Rheen in Groenland,
by de vries-cyd zieh onder het
Sneeuw , en in hoolen van 't gebergce ophouden.
Hec is weinig t yd gcleden , dat zeker
Amf terdams Schip , zoo als de Schipper
my zelve heeft verhaeld, op deWalvi fchvangft
uitgeruft , in 'c Weften van Groenland
acn de ftranden quam te vervallen :
een Matroos aen Land getreden, wierd
van wilde Menfchen betrapc, welke hem
aenftonds, in 't gezicht van andere Boocsluiden,
vermoorden, zondcr dac zyzulks ,
om de menigce , konde hinderen. Het
Lyk wierd by hen op een wagentje , v;
twee Honden getrokken , geworpen , i
zoo weggt f teept . Wataer c van Mcnfchi
deze Wi lden mögen zijn , is my onbekem
i doch na veel fchyn van waerheit
zullen 't van de Straet Davids Luiden, di
derwaerts aengekomen zijn, of wel vande
overblyfzelen zijn van de oude Noordfche
Volk-planting in die geweftcn ( z o o die
niet ganfch is verdeigt , ) welk zcderi
eenige Ecuwen verlooren is geweeft. Di:
Volk was in klecding den Noorder Samojeden
gelijk.
De MoshvUen varen met luinne Kotsk'_
Kotz,en, dat Vaertuigen zi jn, daer mede
z y Zee können bouwcn, op de Wa l v i f c h,
enRobbc vangf t ,dic zy ilacD,omtrcnthci
WUigat
wacid , en de Kuf t met Y s bezct word ,
bergen zy zieh in de Krcckcn ,Rivi e r t j e s ,
tn Inhammen, wacluendecot dac de Wi n d
weder van de Wa l waeic, cn dac hec een
fchoone Zce i s , zuiver van fchotzen, tot
op een myl of twce, buicen gezicht van'c
Land, en zoo dra de Wi n d weder kentert,
moec het Vaereuig zieh weder bergen binnen
Lands , onder de Wa l , o f i n R i v i e -
ren , wanc hec anderzins van 'c Ys licht
word verbryzf lr.
Hec is byzonder , dac omcrent Waigais
en Mej'een , of de omftreek aen de
Zee-kuften aldaer, des Winters de viervoccige
Dieren , zoo wel Wolven , Beeren
, VoiTen , Herten , als andere , insgelijks
Pat ryzen, Snceuw-wit zijn, en des
Zomers van vcrw veranderen , cn graeuw
worden.
Edward Brown, in zijne Reis-befchry-cap. 7.
•vinge , z e g t , dac de Straet Wkigais voigens
zijn raming , behclft over de v y f en
dercig * mylen , en oordeeld vorder s , dat
men door deze Straet in den groocen Tar- myìk '
tarifchen Occacn niec komen kan ; en al
is ' t , zegt hy , men zekerlijk , cn voorLsier oavaft
gevoeld , dac ten tyde van Prins
Mamts van N^ßauw , een Hollandich niygfi«it.
Schip daer door in den Oceaen quam, zoo
is 't echter een openbare dooling , door ly" bsdien
deze Straet grenft of paeld aen hec
Fater Nofler gebergte , 't welk een half
myl hoog is , waer boven op geftadig
Sneeuw ieic, dac nimmer fmcl t , waer van
ik een vatte gecuigenis geven kan, hebbende
zelver in die Straet onder deze Bergen
in de Honds-dagen geweeft. Du s verre
Brown.
Andere berichten, éìxWaigats, o f d e
Najfauwfche vaert , gelegen is tu flehen
twee hooge fteene Klippen of Bergen, mcc
groote kromte en bochten , meeft altyd
met Ys bezet , zoo dat men om deze
kromte en bochten , door het veelvuldig
Y s , zomtyds bczwaerlijk in Zee daer
door kan geraken , en niet op alle tyden ,
maer wel als de winden hec Y s hebben verdreven.
Het is aenmerkens-waerdig, dat aen
CoU , en by de Noord-kaep ^ als ook in
W c f t - G r ö w W , zieh Menfchen onthoudcn
; leggende die plactzcn omcrent op
een zelve hoogce als een gedeclte van Nov^
Zemla., en dac dit Eihnd onwoonbaer is
bevonden , waer van de reden miflchien
is, dac het op Nova Zemla niec en is verzocht
zoo het behoord ; want in plaets
van een houten Hui s te bouwen, men holen
in de Acrde > o f dichte Kachel-ftooven
moeft gemaekt hebben.
Y y y y y De