" P
II á
788 N O O R D
Krop-gMMii, en Trap-ga>ii.e» , genaemt
Truchva.
Pairyz.en.
QH.tckele»,
Mojfot.
Kmuen.
Koekfitkin.
Spreeuwe» , en noch zeker aere van V o -
gels mct bonic veeren ; en veci ander onbekent
gevogclce aldaer word gczicn , zoo
groot als klein gebeente.
Men vind daer 00k zeker groote aert
van Haz.en , die airyd recht iiit loopen ,
en niet ramen, als de andere Är f tw plegcn
te doen.
Boerondoek zijn Inkhoorentjcs als groote
Muizen , of kleine Rat ten, die in Siberie»
Valien 5 hun ftaert en ganfche gebaerte, is
den grooten Inkhoorenen gelijk.
Onder de Kruideryen vind men daer
Cdmes.
Men vind in Siberien zeker Boom- zwam,
Moechomovr, dat is vliegen-dood gezegc j
hier van eet die Volk tot vrolijkheit ; hec
heeft kracht van iemand dronken tc ma-
Jcen, als men 'er weinig van neemc, doch
ZOO daer te veel van woid genut t igc, is
het doodcl i jk. Zy gebruiken aldaer dit
gewas ZOO verre , dat zoo ontzinnig wor -
den , dat men ze als dolle Menfchen aen
Boomen moet binden, daer zy dan niet
onthouden hiinne eigene hoofden te llaen,
en ontzinnig te bewegen , doch in körten
t y d deze gemaekte razerny , 't geene hun
tot vrolijkheit v e r f i r ekt , verdwynt .
AerA-nkirs.
Liiv.u.
Wi lde Krnis en Mu»t in ovcrvloed,
Tfilpen van alderley v e rw, zclf zwai
Ääoz^n in groote overvloed.
Roode, zwarte, en witte AeK/eden
D e roode en zwarte Aelbeiien, groeyen
omirent de Stad Jenifeiskoy, in 't Wi ld,
Hop.
Kartjen , doch niet ovcral , maer vo
nameüjk in de Sieepy en op de Zuidelijke
leege La-nden : zy vallen wat zuurachtig.
Noch zeker aert van groote roode £e-
Xjien, gebeten Kleeckejua t weike den geheelen
Winter goed bl yven, wezende heelzaem
in krankheden : deze waiTchen in
MoerafTcn , en vochtige plactzen.
Behalven noch veele andere Heel en G e -
necsbare Kruiden , die alonimc in't Wi l d
waflchen; maer Oo f t van Appclen enPeeren
is daer anderzins niet veel.
In Sibirien waft zeker hout, dat tot S!ecn
O O S T
den Word gebruikt , en daer Sweepcn en
Wandel-fiokken van worden gemaekt : is
hart, ni e t z e e rdi k , ros-verwig, en wor d
weinig fchaefzel daer van ingenomen tegen
opfchorting van wat e r , heclzacm gcoordeeld
, voornacm voor Paerden , wanncer
een ftuksken van die hont in de roede van
Paerden geheel geilooken -word, het wateten
v e rwckt , zoo ik meermaltn heb zicft
gebruiken.
Saromkfns zijn zeker scrt van Boomen ,
die vruchten dragen , welke ryp gegetcn
worden , en in Paflcyen ingcmaekt , ol"
gebakken : deze Pafteyen worden Parogen
gebeten.
Viiil-boom-hoiit vind men daer ook.
Noch zijn daer Boomen , die groot cn
zwacr hont geven , daer ze planken van
zagen om Kiften te maken , gelicel bruinverwig
> dat 9ierlijk cn zeer hart is.
Almn word ook in Siberien gcvonden.
Van een Boom , Lipa gebeten , maekr
men Kaftén , en des zelfs hont g ewe c k t ,
leverc de Moskovifchc matten uit.
Daer is ook zeker aert van Berke-boomen
, uit welke zap druipt , d a t , in de
Aerde gevallen , toreen hardighcic vcranderd
, cn met langduurig droppelen rot
een klomp aengroeid, zoo ftevig als hout,
en het Water-hout byna gelijk : uit deze
ftof, die daer word genaemt . (hoe
wel zommige gcvoelen dat het een Wor tel
is ) worden Lepels, Schalcn, en koppen
of fteelcn van MeiTcn gemaekt , cn is zuiks
zeer geacht, en genoegzaem met Zilver in
waerde gelijk : het is bont-gecl van verw,
en in warm water gelegt , v ^ d weck en
buigzaem 5 gelijk zulks aen f lÄk en onder
my beruftende is tc zien : is zelden oprecht
te bekomen.
In Siberien valt mede noch zeker aert
van (Jöw, dat uit Boomen dr i i ipt , hier
onbekent , waer van procvcn onder my
beruften , die zeer goed gemecrt worden
te zijn : gelijk daer mede oenige roode
ftecnen zi jn, 200 als ik die zeJve hebbe gczien
, daer men meent verwe uit te arbciden
zoude wezcn.
Men vind 'er in Siberie mede Boomen
Levenitza ^cnzQxat, tweeJerlye ae r t , dczommige
dragen bladcn, andere niet j het
hout heeft veel gelijkheit mct hetDcnncnhout.
Wolißäe Coren, dat is Wo l f -wo r t e l , is
een Kruid, dat heelbaer voor verfche wenden
word geoordecld , en her nat daer de
zelve in geweckt is opgcdronken , geneesbacr,
cn gezont gezegt word tez i jn.
Zoo wel op ásSibcrifcbe Grenzen , als
omtrcnt Knfa)¡. valt fc hoon Berg-zoi i t ,
• hart in groore kbmpen, diep onder
w
T A R T
der uit gebergte word gegraven j cen zoodanig
ftuk van daer tot ons over is gebract,
waer van ccn gcdeclte alhier op
myn bevel g c k o o k t , en beproeft , bezonder
goed , en deugdzaem te zijn , is bevonden
, fmakelijkcr en fcherpcr op de
tonn als ooit eenig Zout dat hier te Lande
was gc fma ekt , en naeft aen dat van AlemMtc
komende ; het heeft lets byzonders
tc^en den acvt van alle Z o u t , te wetcn ,
d.u het glinftert en glimt ah een Spiegel,
ofgcpolyftMarmcr, daer het andere IJergzout
dof i s , en veel zwaerder als eenig ander
Z o u t , van gel i jkemact : het heeit in
verw , aen klaer' Alu in ecnige gelijkcnis,
en beftaet uit duizendcn van brokskcns. en
ftukkcn die de groote van ccn halve nagel
hebbcn , ZOO dicht in een gewoflen dat
het cen hchaem maekt , niet wykende aen
de hartfte ftecn , zoo als aen het zelvenoch
onder my beruftende, kan worden gezien.
Men w i l , dat in Siberie voor de Reizi -
sers zeer goede bevelen uit gegeven , en
werkftellig zijn gemaekt , te weten , dai
op veel plactzen, zelf tot in Tobol, Hoof t -
ilad van Sibene toe . en verder , Huizen
Ecfticht zijn , van ticn Ruf fche my l , tot
ticn my l , waer in een B o c r , en zijn gczin
geplant is geworden , aen wien men
Land rondsom te bebouwen , voor niet
heeft gegeven, als mede drie Paerden voor
de cerfte mael , om ni e t , mits dat zy die
tot dienft van de Reizigcrs zouden houdcn,
genietendc van byzondere perzoonen
op clk tien Wu r f t , drie ftuivers voor een
Paerd > 't geen zoo veel i j als twee Dui t -
fche mylen ; doch bedienden hunner
Tzaer f che Majcfteiten > moeten voor niet
worden gevoerd: zoo als mede alom groote
vracht-barken voor de Rei z igcr s
Koop-luiden
zorgc van hu
A R Y E. 789 '
kracht verlieft : over Archangel wo rdj a e r -
ijks zeker gctal ponden vervocrd. Zy
waft mede veci op de Alpes. De kracht
van dit Swam word by Diofiorides, Dodonem,
cn andere Kruid-kenders zeer geprezcn
, als zoude het de Koortze geticzen ,
' t l ichacm reinigen , Wormen vcrdryven,
en zachtelijk zuivcrcn, zoo als by dezclve
wytloopig is te zien.
Cabardin, of Capra Indica, is het Di e r .
daer van de Muskus en Cabardin komt :
het word achter Sibirien in der KMw^kkf"-
land, en bezuiden NertiJnskpj gcvangcn:
is zoo groot als een klein Rhe e , en is 'c
zclve in haair (bchoudcns dat dit haairvan
zommige om hoog ftaet) cn wezen byna
gelijk, uitgcnomen 't l ioof t , want het heeft
twee groote kromme tanden uit het bovcnfte
kake-bcen ftcken, en is voorts de
ganfche kop een Ho n d s - o f Wo l f s -ho o i t
gelijk. De Siberißhe Koop-luiden brcngcn
nu eenige Jaren hcrwaerts, alle Winter s ,
eenige ganfche huiden of vellen , daer de
kop cn voctcn noch aen z i jn, cn die de
iMuskus noch by zieh in de navcl hebbcn,
na Moikou ; al waer zy van de Uitlanders
half, of iwttRoeheh gekocht
, en voor iets byzonders vcrzondcn
worden ; zoo als men aen my mede ccn
zoodanige toe heeft gebragt ; 't vel is nergens
toc nuc : dat ik bezitte , is tot aen
den hals lang vier cn een halve fpan , de
voeten zijn hoog anderhalve fpan, en ook
ZOO breet , op de rüg de aengename Mus -
kus is'er noch aen tc ruiken, de klaeuwen
zijn f p i t s , en gefpleten.
Muskus, die uit Siberiender Kalmakken
land komt , word in Ri^land binnen
zijn eigene bbesjes mct de Tarra verkocht :
ilt daer by aen te merken , dat die
gebL
die cewef ten, door lofiijke ' gelijk alle andere Siberifike Waren , in de
leTzacr fchcMajef tei tcnz i jn Winter moet ingekocht worden, dewy l
Men heeft zedcrt ig tyds in Sibe-
•onden het An-
;d i s , en in den
• men die als dan by de Siberifihe Koop-hiiden
, en gelijk uit de eerfte band hebben
kan. Het Mu^ku; word gcvonden aen
de navel van het Miiskus-dier : want in
de navd van dit Dier vergadcrd zichblocd,
byna een halve vuifl: dik , 't welk tc gezettcr
t yd zoo ryp wo r d , dat de natuur
het Dier aendryft 't zelve aen een fteen, of
iets anders, uit tc pei ffen ; en deze Mus -
kus is, wegens zijne volkomcne tydigl iei t ,
Pyn appels tot v r u c h t , en ftygt hoog o p , de befte , doch word zelden gevonden.
hccft" lange fmalle bladercn : uit de zelve | Di t Dier word , om de koftelijke Wacivliet
z ap, den Hooning niet ongelijk. De die 't by zieh heeft . zeer vcrvolgt ; en
zoodanige is goed , welke w i t , licht , l'c gebcurd, dat, hoe nader de t y d van de
week brokkelig , en in de fmack cerft i rypigheit van 't blocd in de naveî i s , hoe
z o e t , ' e n daer na bi t teren aenklevendeisj ibetcr de Muskus is ; macr als 'er allcen
de houdge, lange, harde, en zwar e , deugd ! bloed va!t , of dat 't zelve half ryp is ,
Dczc Sii-am , waer van proevcn on- i zoo vind men gcen Muskus , maer allcen
•ruften, duurd veel Jaren eer zijn ! Cabardm ; waer door dan komt tc gebeu-
G g g g g 5 ren,
. . . . ! en Samojeden-land
omcum, da tby zonde r ^
Apotheck . voor andere zeer word gcprezcn
: 't overtrcft het gcmcen R^onncum
in k r a cht , word aldaer genaemt Liefviefmnocba.
Het is Swam, dat mccft aen oude
en uicgelcefde Lerken, of Losken-boomi
n wa f i : den Boom zelve dracgt zekere
n ftygi
der my bet
1 •
M i ! il'^
r' • . i
h', j í
m