T
9 2 4 JN U O R D cn O O S T
O p licc klcinfte d e r drie Ei l anden van Iis Wi^chm Lmgenes n Grme.haey-, wa n t
Orange^ is ccn Klip , tweemacl^ zoo hoog hy z e g t , aldacr op zcer hooge Bergen geals
de lioogile To o r e n cot Amßerdam , of
om betcr te x e g g e n , het gcliecle Ei l and is
een Sceen-Mip , en legt 3 u s verheven b o -
v r y h o o g op lag ccn omver
gcvclden B o om , z o o dik , dar dr i c
o f vier man liem quaüfk konden orova -
demcn : daer iti h a d d e n zoo veel Vo g e l s
gcnelleld , wa n t hy was v e rmo l z emt , d a t
liy 'er wcl v y f t i g Ey e r e n uit haelden.
Hier Rondcn p.ilen die de Hollanders voor
ilaen te hebbcn , en da t zijn 0 0 g liec wa -
ter nice k o n d e eindigcn. De vaert die aldaer
längs , Landewa e r c in g a e t ,
brect.
1 is v r y
Het Zuidelijkfte Ei l and aen Yz4r-poort,
zegt liy , bovcn op te zijn glad cn effen ,
als een ftcene Za rk , en r o n d s om zeer
ftyl.
H y had d i t J a c r ganfch geen Ys in
. 1 Zee o n u r c n t Nova ZemiA vcrnomcn , en
iiondcrd J a e r aldaer hadden gezet. H o e , j o o k Poolwaerts niet 5 d o c h het was daer
dcze zoo zwa r e Bo om , di e meeft altyd mifiig en onf tuimig weder genoch
al zijn takken h a d d e , op dit hoog
gebergte is g e r a e k t , b l y f t Godt alleen be-
Icent. Op Zemla wart geen h o u t , dies is
dien B o om de rwa e r t s van elders g e k o -
men : daer is geen reden , wa e r om Me n -
fchen de zelve 200 hoog zouden hebben
g e b r a g t , da t 00k o nmo g e ü j k f chynt om
doen , of men moe i l zeggen , d a t z e daer
gedreven i s , hoe wc! zcer h o o g l e g t , bo-
_ ven de aldcrhoogfte , ons bckende Vl o e d ,
o f da t doo r een Ho o s daer is g e b r a g t , gel
i j k ' e r voorbeelden z i j n , da t z e l f g c d i c r -
len me t Ho o z e n zijn verplaetft.
Aen Spitjbergen z egt hy me d e gewe e f l
t c zijn , op cen Be rg , wacr h o o g op een
g r o o t en zwaer ftuk i i o u t s , o f l i e v e r e c n
groot en Bo om ge von den wi e rd. R o n d s o m
in di e g ewe s e n wart geen h o u t , en hec
Word'er me d e niet g e b r a g t , hoe w e i h e t
boven brengen op dezen Be rg , a k o o zy
langzaem opgaec , mogelijk zoude zijn ;
doch van wie ? en wa e rom zulks z o u d e
gcfchiedcn , is onbewaiV.
I n de Ba ey van Coßifufarch v o n d hy
zwarte z a n t - g r o n d . Hy had Kanuhoek ,
gelegen op dr i e en zeventig graden , en
d r i c miniiten gepeild. De z ommi g e meedar
by Coßintfarch een
voelen, alleenlijk een Ei l a n d , en geen vier,
ZOO als in veele Kaerten , en in mi j n c , is
g e b r a g t . h o c wd ik zulks tot nader o n -
dcrvindinge niet h c b b e dervcn vcrandeen
, konnende mifichien wacr zijn , da t
er me t hoog water een , cn me t laeg wa -
tcr vier Eilanden t evoorÄrhynwa r en. H e t
IS daer zeer quaed leggcn voor een Schip ,
te we d e r z y d e aen de hoeken van de
Baey zijn ongemakke l i jke Re e n . H y o n t -
moere daer aen La n d een me n i g t e van
, . . - . I ^ sn-di e r en, d i e z e e r w i l d , c n n i e t t e v a n -
diep Landwa e r t s m g a e t , en miiTciiien'gen wa r en.
g e h c e l d o o r , gelijk n ^ÄB ^ 2}, bovcn g e - j By de Meclhaven vong hy veel H a r -
m c i t j d o c h He namiti^hh^zk nu b c v o n - . d e r . Da e r omt r e r t , d o c h niet h o o c e r
den , ( ZOO hy z e g t ) dat het w a t e r , h e t , hielden zieh aen La n d veel S^mojeden op '
geen mcn daer eenigzins Landwa e r t s in ¡die daer des Zome r s fcheencn te wo o -
ziet gacn , maer een Go l f i s , of Binne -
baey , en da t he t Ei l and MoygoUzMar
met een R i f , z o o evc-nwel , d a t ' e r w;
overfpoeld , vaerbaer voor Booten
weeft , 'c geen l^em vecltyds belet h a d l
hoogte te n eme n . of de Landñr ekkinge n
aen Nova Zemla af te zien.
I n Loms-baey , of Looms-bny hnd hy
een Ro t s , wcinig van de wal gevonden , ^i« «g.
wacr op hy lagen van zcer ha rde wi t t en »»4.
ftcen , als Ma r m e r , had gezien , en 00k
lagcn van Kr i f t a l . De grond was hier
rondsom wi t z ant .
Boven de plaets Eerfie-hoek g e n a emt ,
m een b o c h c , legt een R i f van ftcen,
t 'Ze ewa e r t s .
H y b e v o n d n u , da t Candemos z o o verre
van de Lc^fihe Kur t niet is ge l egen, als
de Kaerten verbeelden.
B y Loms-baey legt , volgens zijn gej
k e f - ' ^ ' ' •
in de mi d d e n aen he t vafte La n d g e -
hcchc i s , en da t fe wede r z y d e n o c h
ccnige kleine Eiianden k ome n , en da t
aciitcr het Eiland ccn I n h am van de Ze c
i s ; gelijk andere gevoelcn , M a t .
» i ^ j - r t r o om, o iMa tmkwr x ^ a r , me d e
H e t i s w a e r , dat omt r e n t de gelegenlieit
, van Nova ZemU , de Landbe -
fchryvcrs cn Ze e . h i i d e n , zeer zijn v e r .
fchillende. Wa t de lengte b e t r e f t , daer
Word Mercator me e f t t y d s g e v o l g t , die
zijne lengte heeft beginnen te teilen van
het uue r f t e de r Vlacmfche Ei l anden, vcrfchillendc
omt r e n t t
andere , •
aclfgraden me t vee-
'c-lke van de Ka n a n f c h e E i -
doortogt IS t o t in de B i n n e n - z c e , zoo ¡landen den aenvang hebben gema ekt . Be -
als ik daer van alzulke a'becldinge o n d c r . halven d i t , z o o is Nova Zewh , 200 in
m y hcbbe , 't geen echter dezen Zc eman lengte als breete in 't g e h e e l . cn in zijne
met ge loof t j ma e r wel da t ccn d o o r c o g t ! b y z o n d e r c plaetzcn onde r fLhe idi l i jkge I e ' ' t
b y
T A R T
b y de Landbe f chvyve r s ; wcs ik niemand
aenrade, d o c h crnRig a f r ade , loifelijk op
mijn Ka e r t , of die van iemand anders ,
t'zeil te gaen ; behalvcn da t de Zee-kulten,
de gelicele Ta r t e r l c h e z y d c l ängs , t o t Ko.
rea toe , niet z o o net zijn g e l e g t , da t er
iemand ftact op maken kan , ve^rmits de
ondcrrichtinge daer van , ailccn d o o r zul -
ke Menf chen i s , die van brcetc o f lengte
geen kennis hebben, wes ,kde2c lve f l a e i .w
in de Ka e r t , en als met vaft bekenr , vert
o o r e , 200 ten aenzien van haer ftrekking,
als lengte en breete.
Het vcrfchil d e r ftrekkmge , zoo mc n
A R Y E.
'aen Nova ZemU bevind , is daer uit g e -
fprooten , dat 'er weinige zijn di e deze
Kuft hebben b e z o c h t , en d a t alle juift de
ervarenfieZee.luiden niet zijn gewe c f t . De
waeifchynlijkfie lengte en breete des E i -
lands Nava ZemU , i s , z o o als b y Nierop
, in zijn Boek de konf t de r Stuur-luid
e n , is te zien , welke hy me e f t ontleent
heeft van den verftandigen Zeeman Schipper
Willem de F'Umtngh , van Oo f t -Vl i c -
iand , boven gcna cmt ; cn is tc we t cn ,
dat de lengte hier gerekcnt wo r d van de
. Kana r i f chc , en niet van de Vlacmfche E i -
landen ; hy fteld dan
D e Noord-kae^ op . . • •
Kaep Orlogom
Kandalex inhoek
j^rchangel
Kaep Candenoes • •
Sweigenocs Ho o r d h o e k .
Rivicr Peifora . . • •
•t mi g u i s
Rivier Oby
Langenes in Nova ZemU
Willems Ei l and . . . •
Ys-hoek ii"» ^ovA ZemU • • '
; V i . w Z e w / 4 ' s N o o r d - o o f t - h o ek .
Behouden Hu i s . . . .
I n mi jn Kaert is de Ze e -kuf t van Zern-
U , vol?ens bericht van o p g eme h c Schipper
r U m m h , v r y wel g e l e g t , wa t de
gedaente a enga e t ; doch de breete en lengt
e zijn voor cen groot gedeclte aldacr mede
na zijn gcvoelen niet al te wcl wacr genomen
, die voor als noch met hcbbe derven
veranderen , maer tot nader en beter
bericht belioude , om da t zulks cnkel
fteund op zijn onde rvinding alleen, en dat
ik zoo groot en getal van oude Vo o r g a n -
gers heb g e v o l g t ; gelijk D.rk Rembr.wtji.
van Nterop me d e , over zijn geftclde breete
en Icngce , diergclijk ooidcel ve ld , m
deze woorden :
W y hebben , volgens de voorga ende
bevindinge , de plaetzcn op zulke lengte
getekcnt , gelijk wy a cht en da t t o t he t
bezeilen de r zelver La n d e n noodig i s ;
maer by aldien doo r zekere ervannge de
breete en lengte de z e r plaetzcn wa t anders
bevondenworde, als h e b a e n g e t e k e n c , en
iets beme rkt wo r d e dat t o t hcc bezeilen
der zelver plaetzcn noodig i s , het zoude
reden wezcn het be f t e tc volgen , en op
deze meeninge hebben wy de breete cn
lengte dezcr plaetzeo geftcld. D u s verrc
VirkRcmbrantfi.,
graden. bi-eete. lengte. minuten.
7 " • M . î8 . JO.
« S . io , 48 • zo.
66 . 5° • 5+ • 4 0 .
<¡7 . 15 .. 4 7 • 4 0 .
« 4 . 10 . 54 • 25.
69 . 10 . s8 . IO.
6Í • 3° . 61 . 55-
Í S • 45 . «8 . • JO.
6 9 • 4! . 74 • 0 .
7 0 . 20 . 84 . 0 .
7 Î • 45 . S8 . 45-
7 ! • 55 . 78 . 15-
7 7 • >5 . 50 . 45-
7<í • ÎO • S 4 . . 5 0 .
7Ö 0 • . IO.
Het meefte Y'i aen Nova ZemU, vind
mcn omt r e n t de Eilanden Orange.
D e diepte aen Nov^ ZemU, by het b e - zk
houden Hu i s , en de Eilanden van Ora>7ge>
en de No o r d - h o e k , is honde rd vadem aen
de Wa l : hoe ve rdc r t ' Z e e , hoe d r o o g c r .
D e ftroomcn boven ZemU , by de Tshoek,
gaen längs de W a l , eerft No o r d o p ,
en dan Z u i d op , om de h o c k , i i r y k c n d e
längs de W a l , wel de r t ig my l iti een E t -
mael. By No o r d - o o l l e wi n d gaet daer de
' f n e l l b ftroom.
D e me e f t No o r d e r - h o c k in Nova Zern-
' U legt op Zeven en z event ig gr aden en een
: h a l f , volgens p y l i n g des gcmelten Schippers.
Het La n d van Nova ZemU is bmn e -
' waerts op veel plaetzcn als m Holland, de
. Ae rde Kl e y , zwa i t cn vette g r o n d , g o c d
tot Zaei-land , 2 0 0 de wä rmt e maer wa t
langer d u u r d c ; 00k op z ommi g e plactzen
fieenachtig: daer groeyen Bl o emc n , geel
en blaeuw , als Koor en-blocmen , aen de
meeft Zu i d e l i j k f t e p b c t z e n . He t d o n d c r d
daer zeer ; wo r d o o k gelooft daer veel
Aerdbcvingen te zijn , ve rmi t s op veel
plaetzcn de Ae r d e als omg e k e e r t f c h y n t ,
cn het onderfte boven g ewo r p c n .
A a a a a a }
M"
i'ih
~ l i v ï t ^ M H i ; I j Í f i I tit l i < í ( í í ) i í 1 ( f i i 1 1 1 i î B - í Î Î t Î ! Î f ^ i m ^