ífpif'f
1
' • U i j .
i I
" l í -.í
a , ; ! ! )
^ 4 2 N 0 0 R D
genoeg zieh in de Vaertuigen konden begeven,
i n ' t water viel, cn verdronk. Du s
verrc die van dacr aen my gezondene kor t
bcricht.
Men vind in Siberien , acn de Oeve r s
van de groote Ri v i e r e n , daer de vloet hec
Land afgefpocld h e e f c , of daer de Bergen
door Wolk-ba r f l en , en groote Regen gefpleten
z i jn, cn anderzins zomt yd s Elpenbeene
tanden , of tcn minften Tanden di
op het g e z i c h t , g c b r u i t , g ewi c h t , g<
daente, v c rw, en in alleeigcnfchappen den
Olyphants Ta n d e n gelijk zijn, zoo groot als
klein, b y de Inländers Mammomttkoosgehet
e n , of been van hct Dkr Mammow. Z ommige
dezer Ta n d e n worden weinig grover
enroiTerbevonden als de verfche Olyphant s -
tanden, die uit Indien herwaerts over komen.
O p wac wy z e deze Elpen-beene Ta n d e n
in'cgemeen dus diep onder de Ae r d e gedolven
zijn geworden , is bezwaerlijk te
zeggen , te me e r , a!zoo in die geweftcn
geene Ol y p h a n t e n worden gevonden. Ecni -
ge d e rMo s k o v i t e n dacr tcr piaetze zijn van
gevoelen , dat door lankheit van tyden de
A e r d k l o o t o f W a e r e l d v e r d r a e i c i s, en dat
daer h e t n u kour i s , het wel eer heet is gewecft,
ZOO dat de Olyphant en in deze nu
koude geweften zieh oulings opgehouden
zoude hebben. Da e r tcr piaetze word mede
gebeuzelt, dat deze Ta n d e n hoornen zijn
C>p 40 , by de Ruflehen
«cs'io/ Mi immo u t , anders g e n a emt ,
^ , ' ^ r h ^ d a e r van men by Job leeft : zy zeggen ,
»eii«ikee-dat hct lecft onder de Ae rde , en zoude
™«vens' het zijn Hoornen , dat deze Tanden zou-
^ y d e w e z e n , onder de Aerde z omt y d s afflo-
« „ Ä t e n : de wateren , als het daer door g a c t ,
« j n e S t fplyten : van verw zeggen zy het
is in zytie tc zijn donker b r u i n , gevende van zieh een
eisi'zyne grootcn ftank:. word zelden gezien , en als
tnjgt inde't gezien wo r d , bedied veel onheils: heeft
Cuiä. ^ e e n i l a e r t , den Paerde-ftaert gelijk : korluft'^
r'nen ^^ ' dlergelijke beuzelingen meer
ftaenT/" worden 'er daer van geloofc. Aen de Ohy
«nCcdei.g^ Zce-kuften worden z e ' r inceft gevonden,
wel tot de zwaertc v a n h o n d e r d p o n d,
Bchemoth en meer. De Samojeden maken daer van
S e T j r o - P y ' - P " ' ^ ' ^" ' zeer fdi e r p geflecpen , in de
gedaente als een Me s , het fchcrp v o o r ,
g"hik'h«'en aen eene z y d e , zoo als een zulke in
vi^hfn banden is •, en de Moskoviten alderkiieifdiac^
hande dingen , die men eiders van Elpenlätiibne'^^^"
is gewoon te ma k e n , als Schaekkern.
fpellen, gelijk een zoodanig onde r m y ber
u f t , Kämme n , hechten van Me f l e n , enz.
Daer wo r d ge z egt , dat 'er ribben en ander
gebeente van gemelte Diercn uit gedolven
worden. Een d i e r g e ü j k eTa n t , zwa e rve e r -
tien en een half pond , is mede onder my
beruftende; benefFcns een klein T a n t j e ,
O O s T
lang negen duim ; als mede drie Kiezen ,
een boven-kies, zwaer een en drie vierde
pond , en twee onder-kiezen , zwaer zes
en een vierde p o n d : , d e Kiezen zijn onlangs
gevonden diep onder de Ae r d e , in
de grafc van Kiof-, de Ta n d e n acn een
arm van de Viiet Ob y , insgelijks onder
de Ae rde : noch heb ik twee diergelijkc
Kiezen in Mosko» gezien , die gevonden
waren onder de Ae rde , aen d eOe v e r
van zckcre Ri v i e r , niet wy t van Mo s h n ,
waer van de grootfie boven breet i s , Zeven
en ccn half duim , onder breec vier
duim , diep zevcn duim , wccgt zeven
pond.
D e kleinfte is boven breet zeven duim ,
min een half, diep v y f d u im, • onder breet
vier duim. De aftckeningen daer van, beruften
onder my .
Men vind op Seiion , zeker flag van Olyphanten
. die by de Nederlanders wo r -
den genacmt udlias , zoo Mannekens als
W y t j c s , deze zijn van ccn byzonderen
a e r t , hebben nimmer Ta n d e n ; zijn nies
zoogewilt als de andere Ol y p h a n t e n . om
dat van min fchoone gedacnte zijn , en
•t IS b y z o n d e r , dat de andere Ol y p h a n -
ten op die Eiland v e e k y d smc d e g e e nTa n -
den hebben. wes g e n o e g z a ema l h e tEJ p e n -
been dat men in Europa vind , uit u^ fnka
van GHwea , en eiders k omt ; wezende daer
uit dan te befluiten. dat de Tanden in Sihr/
fonderd e Ae rdegevondcn.wa e r f chynl i j k
niet van Seiion dacr gckomen z i jn, zoo zy
van eiders zijn g e k ome n j ma e r , of van de
vaftc Indifche Ku f t , of uit Afrika ; indien
het waerlijk Olyphant s Tanden zijn.
Zoo deze Ta n d e n als Kiezen, zijn d o o r
my acn kenders van Ol y p h a n t e n , en Oi y -
phants-tanden en Kiezen vertoonc , en
word g e o o r d e e h , de zelve gelijk te zijn
aen Ta n d e n of Kiezen van Olyphanten ,
die zieh aen de vafte Kuf t ophouden , en
aen die van Seilon. wezende kenlijk
onderfeheid aen de zelve. H e t verdient
zijne meerdere aenmerkinge en verwondering
, hoe de jonge f a n d e n of Kie-
, want cene der Kiezen is van een
jong Be e r t , gelijk ook den cenen T a n t
klein , als g e z e g t , en als van een Ol y -
phants Vculen is , in dezß No o r d e r g e -
weften dus onder de Aerde zijn g e r a e k t ,
wezende zeker , dat noch deze Kiezen ,
noch zoo jonge Tanden , tot gebruik als
Koopmanfchap zijn v e r v o e r t , want daer
toe onnut zijn.
Men heeft tot ^mf l e rda r» , meer als
honderd voet diep onder de Ae rde , veel
duizende Zee-hoorcntjes en Schelpen gevonden,
als men een Pu t boorde , die twe e
honderd en twee en dertig voec di epwi e r d
s ede
T A R T A R y
gemackt; ook Ha a i r en Paerde-meft. Ho e Zee-hoorens
dieper dat men q u am , hoc kicinder de
Hoorentjes zieh opdeden : waer van mijn
Groot-vader oog-getuige is geweeft , die
my nagelaten h e e f t , een goed getal van
de zelve : het is b y z o n d e r , zy zijn van
verw , en gedaentc , als men hedendaegs
hier te L a n d e , aen de Zee-oever diergeüjke
flag van die ik tot To
Hoor ent j e s niet'en vind } en gelijken
zeer wel aen ,de z ommi g c die men uit de
Molukfche Eilanden over b r e n g t , en welker
gelijken , zoo in gedaente als verw ,
doch g r o o t e r , my van Batavia toegezondcn
zijn. D c g r o n d - v e r w der mcefte is
w i t , doch da e rga e t een Cyiindrifche Kailanic
bruine , of donker Purpere driekerige
kring om : men noemtze Dadeltjes ,
o f DadcÙfteenen, na de rechte Dade l -pi t -
tcn dus benoemt . De zommige die mede
op de zelve plaets , even diep onder de
Aerde zijn gevonden , zijn ganfeh w i t ,
van een andere gedaente , en me e r rondachtig,
ook andere fpits-langwerpig, met
gekronkeldc of gedraeide kringcn , en wit
graeuw van v e rw: zoo als aeneenigeonder
my beruftcnde , kan worden gezien : zy
worden genaemt Pennetjes : gemelte Pennetjes
worden op de Franfche Ku f t , en mede
eiders, in Oo f t en Wc f t - I n d i e n , doch niet
in deze Landen of Zee-oevcrs gevonden.
Men zict 'er mede b y , kleine Schelpjcs:
den St . J a c o bSc h e l p c n n i e t o n g e l i j k, doc h
krombckkiger, en meer rondbuhig en ge.
r i b t , wi t a cht ig van verw ; alle nu hier t(
Lande I J i t h e ems , maer eigen in Oo f t - e r
W e f t - I n d i e n ; hoe nu deze Zee-gewaflen en
Olyphanten zoo diep onder de Ae rde zoud<
zijn geraekt, ' t z y by de algemeene Z o n d
vloed, of andere Wa t e r v l o e d , omkeering<
der La n d e n , of aenwailinge, of anderzins
mag men giflcn 5 wezcndc aen tc me r k e n .
dat als dezeBeeften verdronkcn wa r en, dat
z y waerfchynlijk zoude z inken, en daerom
miflchien niet van verre gedreven zijn.
Wanneer ik in den J a r e zeventien hondcrd
en d r i e . wegens haer Ho o g -Mo g .
de Heeren Staten Generaci der Ve i e enig.
de Ncderlanden , als gcvolmagtigde in de
krygs-legers was afgezonden , en wy
rondsom de Stad Tongeren ons haddei
7 4 3
ierdcn onrdclvt : i k g a f d a n
bevel dat men dacr ter plaetzen graven
zoude , zoo ais gcfchiede . dies men heeft
itdolven , cn m y toegebragt veele Schelpen
, als een groot gctal Oefter-fchelpen ,
zoo die levendige Oefters nioeten in ge -
had hebben, wanneer zy onder hct oppc r -
'lak van des Zees bedde zijn g e r a e k t , als
Ocftcr-fchelpen die vcroud > en van de
Vifeh lange ontbloot zijn g cwe c f t , eer dat
z y met Ae rde bedekt zijn geworden , hct
geenc dacr aen te befpeuren is, dat de veroude
en verftorvene Oefter-fchelpen glad
op de rüg worden , en ontbloot van de
ribben die men dacr gemecnlijk acnziet :
en twecde aert van Hoor ens die men daer
'ond zijn Pe n n e t j e s , der gedaente , als
boven g e z e g t , zoo als diep onder de Ae r -
de tot AmflerdAt» zijn gevonden: cen d e r -
• w n t g r o c f ,
der gcflagcn j ^ s my indachtig geworden .
hoe Tongeren oiilinks een Zce-ftad was gcwecft
, zoo geloof acn de Schryvers der
Oudheden is te geven , dies de gelegentheit
d a e r omf t r e e k s o n d e r z o e k e n d e , hebbe
dacr toe veel gelijkhcit gevonden; men
is een Scht lp , die anderzins in Wc f t - I n -
dien v a l t , glat van buiten en van binnen ,
toonde m y oudc Zec-dykcn , die na allen
fehyn, van Menfchen zijn gemaekt; men
wees my aen de plaets daer de Zce hadde
geftroomt , en men zeide my , dat 'er
zomtyds , als men g r o e f , Schelpen en
: als Kr y t , met fijnekeepen , zoo binnen
buiten : deze Schelpen zijn ruim twe e
duim-breet, in de midlyn g r o o t , en genoegzaem
rond , hoe wel men ze byzonder
, en enkel vond Icggen , zoo hebbe
de z e lve , paiTcnde b e f p e u r t , dat het paeen
zijn , want eenige op malkandcr leg-
;ende , fluiten zy , 't gecne een gewis te-
:en i s , dat deze Schelpen niet zijn gcj
r o e i t onder de Ae r d e , gelijk z ommi g e
geleerdc Luiden dacr na hellen , maer da t
het oprcchte Ze e - f che lpen z i j n , in de
Zoutc Zee gebooren , en gegrocit.
Hct is acnmerkelijk , dat men tot Tongerett
nochj a e r l i jks onder de jonge Burgc r -
manfchap een Fceft h o u d , wa e r van de
inftelliage zoo oud is , dat alle geheus e -
niiTe te boven g a e t , ter gedachteiiis . z egt
men , van zeker Schip dat aldaer uit Ze e ,
met hulp-bcndcn , of ter Volk-planting
aengekomen was : tcr ccre dan van die
Sehepelingcn, welke aldaer waren geplant,
trekt een Bcnde Jongelingen , gegiert met
hunne bcfte Gcwa c t , Zwaerdcn , Schilden,
en alderhande gewcer ter Poor t cnui r ,
onder 't gezang en gedar.s van alle , fpeclt
men op T r om , T r o m p e t , en alderhande
Spcel-tuig : men maekt aldiis een gang
o v e r ' t gebergtc door de Koorn-landcn, tot
acn de pl a e t s , alwaer gezegt wo r d , des
Zccs Oeve r geweeft te zijn , en hct Schip
Landej cn na weinig poozens te dier piaetze
, en op deunning eeniger oude ge z angcn
, op de ftolfe paf l ende , neemt dit gezelfchap
in vrolijkheit r u g t r e t , n a de St ad.
Hct is me d e v c rwo n d e r e n swa e r d i g , hoe
zeker geloofwaerdig He e r , wel e c rÖp p e r -
bevelhebber , wegens de Nederlandfchc
Wcft-Indifchc Ma c t f chappy in Guinea, mv
heeft
É V
M : Ii
m
% ik
' f f i
' i p
i
m