M
1 1
N O O R D
8 9 2
het B o f c h ,
G r a s .
H o u t .
Ncen ,
Ee t e n ,
Geef hier t e e e t e n ,
I k h e b h o n g e r ,
G e ef hier ,
I k ben v e r z a d i g t ,
Brenge we g ,
B r e n g t m y Wa t e r ,
D r i n k c n ,
Waer g a c t g y h e e n ?
M o e d c r ,
V a d e r ,
S u f t e r ,
B r o e d e r ,
R o e y e n ,
R o e y Barken ,
Zeilen me t een
Schip ,
een Z e i l ,
een Ma f i , '
Loopen ,
H a r t loopen ,
Gae daer heen ,
K o m h i e r ,
Samojeedkomhier,
I k ben k o u d ,
I k .
Zwe s t e n ,
I k z w e e t ,
I k ben mo e d e ,
Slapen,
I k wil i l a p e n ,
Stae o p ,
Z i e k ,
G e z o n d ,
een Me s ,
een Schaer ,
een B y l ,
een B o o t ,
cen P y l ,
Schiet h e r a ,
Schiet ,
een P c l s ,
een Broek ,
Spreeken >
Lachen ,
Vertoornen ,
een R o b b e v c l ,
cen R o b ,
V i f c h ,
M e l k ,
een Wa l r u s ,
den D a g ,
hecbeginttedagcn)
D o n k e r ,
d e N a c h t ,
d e Z o n ,
Tjendara.
Oemfikoe.
Veta. ÍT' Aíndoeda.
Ormunchanvítm.
Talentaet.
Malejoe.
Tenchaanet.
fitoeda.
ChertaHW.
Newee.
Nief».
Neneda.
Neenßeneia.
Laheeta.
SatAn Labe/i.
Poelßwo.
feßrta.
Poelie.
Surmbie.
SatanoH Sfirmbie.
7ale»doe.
Needit^e TaUndoe.
Manchanieme.
Man.
Nucliam.
Man nuchAm.
Mm Pueja do^oe.
Chomjoe.
Man chonajcehe.
fuurck.
Cham.
Soiva.
Char.
Geebtovjarts.
Tork^.
fienigr.
Chaewoaßi.
Pimecfßt.
Lau».
Ptefinga.
Neenßma.
Neehtije.
fieUe.
Chailet.
^ ö / o - ^ j v a n ' t R u f c h
gelecnt.
Tniree.
Weleda,
falama.
Paifema.
Piedie.
Choyer.
e n 0 0 S T
de Ma e n , fme.
de Sterren , Noemgoetfe.
een Wo l k e , Tierey.
helder W e e r , Chuewy.
M i f t , Smocma.
een V o g e l , Sarmierck..
een Zwaen , Chohoray.
ccn G a n s , fepto.
een E n d , Noebetfa.
een D u i f , Goloeb, 1 v a n ' t R u s
P a t r y z e n , Seepkie, j geleerfl.
een Ha e s , T<7en}voe^oe.
Vechten , Cha ardan.
I k heb geen t y d . Tie Oedam.
een hooge Be r g , • • Nado.
een E i l a n d , Oj,efe.
I n den Tare zeftien honde rd v y f en negentig
, Iieeft my een oog-ge tuigen b e -
r i c h t , da t h e t op Kolgoy vol Rhe e -di e r e n
w a s , daer zy onlangs te vooren alle wa -
ren uitgeroeid : op d a t Ei l and zijn des
W i f t e r s gecn Me n f c h e n j de Rh e e n k ö -
rnen daer , o f g e zwommc n , of des Wi n -
ters Over ' t Ys ge loope r . Hi e r omi r e n t in
Zee valt veel Härder, aldaer Sigi genaemt,
z y heeft gelijkenis aen Haring, d o c h is
wat g r o o t e r , en breeder j de z ommi g e
zijn wel vier p o n d zwa e r . Zy wo r d e n
00k aldaer in binne^wateren gevonden.
Indien 'er gecn v e r b o d en w a s , 200
zoude wa e r f chynl i jk tuiTchen de Ri v i e r
Oby en ^rchangel, veel vaert zijn ; gelijk
die is tuiTchen de Oby , en de Ri v i e r Jemfia
, en wo r d die leis gedaen , in twe e
o f drie weeken , na da t de wi n d is.
T o t ^rchangel is n o c h onlangs by leven
geweeft, csn Samojeed, di e , z o o gilTing
plaets kan h e b b e n , honde rd en vyfcig J a e r
oud was j hem h e u g d e , dat op Archangel
noch geene Zeevaerc en was. De z e Ma n
verklaerden nooit Z o u t te hebben g c g c t e r ,
gelijk Zo u t by hen z e lden, of nooit wo r d
gebruikt j als 00k geen z u u r , en me e f t
raeuw te hebben genut t igt : z o o als zulks ,
d e nieefte wy s van leven o n d e r d a t Vo l k is.
Omtrent op S, Nicolaes d a g , gaen de
naby gelegene Samojeden Jaerlijks na h e t
Eiland Waigats, 't geen omt r e n t een da g
roeyens van ' t vafte La n d legt ; daer op
is een k u i l , van zelfs geworden , tien vadem
diep aen de voet van een gebe rgt e
gelegen ; in de z e k u i l , is een f c h e u r , of
b o r f t , die buitewaerts u i t l e i t , r o n d s om
welke kuil banken ftaen , alwaer de Samojeden
hunne ge fnedene Af g o d e n - b e e i d e n
opzetten , beider k u n n e , o f d i e o o k w e l
in de Ae r d e fteeken, z o o , da t het meefte
gedeelte boven u i t k omt : hec groocfte
Becld d a t de l engt evan een kor t Ma n heefc,
verbeeld hunnen Op p e r f t e n , eneerften Af -
T A R T
god. H e c e e r f t e D i e r d a c z y v a n g e n , zoo
het d o o d b l y f t d o o r d e n P y l - f c h o o t , Villen
z y , wc r p e n d c he t vieefch in dien k u i l ,
cn trekken den huid dien Af g o d a e n , aen
wien zy dan mc d e om den hals hangen ,
horderden van kl a euwen, alderhande r gedierte
, ook Ha z e cn Pa t rys -poot en , die
7.y van "t vafte L a n d me t zieh hebben gebragt
; d o c h als z y het Beeil Icvendig bckomen
, 't gecn me e f t t y d s een He r t of
l l h e e i s , dan werpen zy het zclve Icvend
i g van boven neder in den k u i l , zoo her
E . 8 9 3
1 de z e Volkeren fpr e eke n
A R Y
Een ieder >
ccn b y z o n d e r e , of verfchiilende Ta e l ;
de Vo r f t e n en voornaemfte o n d e r hen zijn
beter gekl e ed, als de ande r en, cn wel mec
Zabel-vellen , Ma t e r s , en VoiTen , d o d i
de wooningen zijn alle cender acrt.
Deze laetfte hebben meer Yr o uwe n als
de ecrfìen : de Prins of Ov e r f t e heeft ' e r
z e s , en vcrlof t o t den byilaep by alle zijn
'er onderzaten , zonde r vragen ; zy t r o u -
wcn me t haer naefte Bl o e d , Mo e d e r s ui t -
ge zonde rd ; we t en gecn onde r f che id van
o p ' c h o o f t v a l t , en brcekt den h a l s , o f | d a g e n .
t e ba rñen v a l t , cn van de val ftcrft, d a n : De Obskoy Samojeden , die omt r e n t de
bcelden zy zich in , d a t ze veel vangen | Oby naby de Ze c zich ophouden , ftaen
ziillen , cn blyvcn vervolgens aldaer dan j op zich zclven , z o o als men my b e r i c h r ,
Íagen , maer zoo he t Di e r op zijn vocten ¡ en zijn v r y , hebbcnde een eigen V o r ñ ,
omc te vallen, en vervolgens doo r de b o - ¡ h o e wel die v r y weinig gczag he e f t .
-ngemelte f cheur h e t ontvlied , als dan De Samojeden plachten van o u d s hunne
achten zy zutks hen ongeluk te beduiden,
wes z y uic de J a c h t f c h e i d e n , en ve r t r ekken
van 't E i l a n d , waer na z omt y d s de
Ruffen aldaer körnende , tc beter v a n g f t
' Di t Feeft wo r d ook aen de vafte Ku f t
op verfcheidene plaetzen daer Samojeden
z i j n , gevie r t.
D i t o n n o o z e k Vo l k , he e f t wondcrlijke
Pelteryen na Mefeen ter ve rkoop te brengen
5 d o c h nu wo r d die Wa r e na Siberie
g e v o e r d , en zulks om da t de voorna emf t e
Koop-luiden welke a f t r ek ma k e n , t o t Tobol
zijn k omc n wo o n e n , en da t de we g e n
na Sitia zijn g e b a e n t , we rwa e r t s nu die
Pelterye wo r d gevoe rd.
D e Samojeden kleedcn Imnne Af g o d e n
Beeiden me t kleederen als zy z e lvedr agen.
Als zy in h u n n e Hu t t e n o f T e n c e n z i j n ,
gebaerte omt r e n t hare Af g o d e r y , op
kere t y d , wo r d j emand van hen me t een
pees bykans g e w ü r g t , z o o , da t hy als
ifJllalCeuUwW tIwerl Ae rde l i g t ,i cer w.. e lke r t y d^ een ; • O' - " ---
oude S.tmojeed die hun Paep i s , op he t ' m y be r i cht en,
hooft van een hunner Af g o d e n dr i e flagen
g e e f t , z eggende antwoord ons wa t g e -
Ichicden zal, waer na hy by de pe e s t r ekt .
die een j o n g e rMa n ondertulfchen tegen de
Aerde leggende , om de hals h e e f t , waer
na die als wakker wo r d e n d e , aenvangr te Samojeden geachr.
Ipreeken , welke Ta e l zy :1s voor z eggin-
voornaem b y de Z o m e r , zijn zy al te zamen
n a e k t , onder ma lkande r , en we t e n
geen f cha emt e , zoo als o o g ge tuige n
Z y hebben onlangs een Af g e z a n t na
Moskau g e z o n d e n , die ge a cht wi e rd r u i m
h o n d e r d Jaer o u d te zijn.
D e Samojeden welke aen de Oby wo o -
, worden v o o r de qua eda e rdigf t e a l ' e r
gen op nemen.
Gediiurende dezen h a n d c l , en da t de
Man met de pees om den hals t e r Ae r d e
l e g t , h a l f g c -wu i g t , en als buiten fpraek,
maekt den ouden Pacp vr e emde konften ,
met een Me s da t hy t o t diep in zijn keeî
ftcekt, z o o dat hy het doo r een oogj e
daer een band doo r gaet , alleen bui t e n
hout ; 't geen my als konf t ena rye v o o r
komt.
D e Samojeden die zich by Kandenoos
ophouden , wo r d e n Kanemky genaemt ;
deze betalen Scha t t ing aen zijn Tz a e r l c h e
Majefteit ; zy hebben geen Op p e r - h o o f t
als een Re c h t e r , welk echter niet veel te
zcggcn heeft : de voorna emf t e onde r d e -
ze , ziet men twe e Vr o uwc n te hebben :
meerder Oo f twa e r c s , woonen de fugorski
Samojeden ; deze hebben cen eigen Prins,
aen wien zy behalven aen hunne Tz a e r f c h e
Majefteitcn, mede eenige Scha t t ing geven.
1 dcr Samoj eden doen , ù my uh
Mangafeof volgende bericht.
E ii^/ici^iT, of Ge z aghebbe r van
Pehm heeft onde r zijn b e g r i p , de
Samojeden, di e No o r dwa e r t s zich
ophouden.
D e Samojeden zijn onderfcheidener aere,
ook in Ta c i verfcheiden ; als eerftelijk die
onder Berefofshy , en Puftoferskoy zich o p -
houden , en voor eenderly Vo l k geachc
zijn j behalven de z e z i jn' e r die aen d e Z e e -
kuft over de Oo f t z y d e van de Oby wo o -
nen . tot TTKch.insk.oy , en Mangajeof, of
Mangafeiikoy i me d e zijn 'er 3 welke z i c h
het geheele J a e r d o o r o n t h o u d e n omt r e n t
^rchangel-, by de Ri v i e r Dwf f -», h o ewe l
z y des Zome r s zich me e f t t y d s nederflaen,
aen de Oeve r s der Wa t e r e n , en des Wi n -
ters in de Boifchen : deze laetfte zijn een
fchuim van Me n f c h e n , en uicgeftotene of
V v v v v 5 afgcf
;
: !it
I l - t f
•M
^ssm