í
5 7 6 N 0 0 R D
ccn Dorp i s , Smaffin genacmt, waer ecn
Heiberg, voor Uitlindichc Cezantcn ,
wierd gchoudcn.
In over-gcloofs zakcn word dacr niemand
gcdwongcn. Grickfchc, zoo wel als Latynfche
Chriftencn, hebbcn ieder vryhcit.
Ten ftryd komt dit Volk te Paeid. In
placts v.in vlaggen aen de Vaen-ftokken,
hcbben zy daer Paerdc-ft.ieiccn van afJiangen;
behalvcn ccnc dar van Zy d e i s , hec
geene hen den GioorcnTui-k coczend. Zy
ftrydcn zeer vei wart. cn gevcn fteeds ccn
yzelijk gcluit. Un diis fprekcn gemcltc
Schryveis van dit geweft.
Voigt ccnc korce aenmerkinge , over
het CrimfchTartarye , volgens verliaelvan
zekcr krygs-beampre, geboortig tot Duntßck,
die aldaer lange tyd gevangen liadge-
' '• ' • e I-and na
•eeft, aen my mondeling
zijn verloiTing gedaen.
Hec Crirafclie Tariarye is ee
n half Ei
land , omcingelt van de ¿warte
grypt in haervier groote Steden; namcntlijk
, Preakef, ^eflof, Bdckfof, en Kcphe.
Dit hall'Eiland is als bezaeit met Dörpen,
want men zegc > dat 'er honderd en zeitig
duizend Dörpen getelc worden ; die meeftendeel
van Griekcn, Poolen, Ruflen, cn
Kozakken bewoont worden ; zijnde van
tyd tot t ) ' d , als Sbven en gevangcnen,
daer heen gebragc, en vervolgens mec de
Inboorlingen des Lands getroiiwt.
By icdcr Dorp is ccn Kerkje. Mefchet,
op zijn T ü r k s , gcnaemt; waer by ftaet.
ecn pylaer, op de welke cie Mahometaen-;
fche Priefters driemael daegs opkiimmen,,
C namentlijk des morgens, wannecrdeZon-;
ne opgaet, des middags, en des avonds,) J
en roepen als dan overluir, IMlaj, Hdluy,
Hailay ÜH.r, dat is, Looft Co d i na wel-,
ke ilenime de Inwoondcrs hoorcnde, ter j
Kerkekomen; alwaer zy als da r , volgens.
de Tiirkfche wys en wetten , hare Gods- i
dienft plegcn. De Vrydag is by haer als:
b y de Cliriftenen de Zondag , word in
haer Tael Joumacksi genacmt , en zeerl
Godsdienftelijkgevierr.
Gemelte half Eiland behelft in haervier!
Rivieren , als de ^Ima , de Mexfchay, of
Cal>am, dcKarrafiof, oiBtjeJkLt, cn de
Indd, of Carafit, de welke alle te zacm
in deZwarteZce komen uit re Aorten. Zekcr
ftaende water, de Stink-mcir gsnaemt,
doorfnyt byna het hcele Eiland : 't zelvc
is door Slaven en gevangens uit den grond
opgcgraven , om daer door de Chnftcnc
gevangens tebeletten, dat zy zieh by
en andere tydcn, r' :ouden ' 'konnei
ontfteeien. Aen wee
zyd,
'an dit gcmelti
Merr ftaet ecn Wae
-iiuis, met Zolda
rcn bezct; de welke
'crhoeden , dat nie.
en O O S T
mand, als met een zcker bewys cn reken,
dact voorby gaet. Dit gemelte binnenwater
verdroogt gemcenlijk alle Zome r ;
cn als dan geelt de grond ecn quad cn renk
van haer; 't welk veroorzaekt, dat"t zelve
de Stink-of drooge Rleir gememt word.
De Menfehen m dat half Eiland zijn zeer
vóortzcitende, ruuw, cn wrccd vanacrt;
briiin van vcl; hcbbende lang zwart haair,
en zwarteoogcn; en zijnvan ccn zcerilcrke
inborft. Haer l>eííe fpyzc, is jong Pacrde
vleefch, 't welk zy raeiiw cn ongtkookc
eeten , zondcr Zout of Brood ; edocli .
ZOO gebruikcn eenige van debeñeondc r
haer, R y f t , in plaetzc van Brood. Haer
drank , is Pacrde-melk. o f i n 't gemecn
water; 't welk zy verbeteren mec Biandcwyn
, uit Room gemaekt.
Zy zijn al te zaem Slaven van de Orromannifche
Poorte, en moetcnop der zelver
opbot cn b e v d , ten dienfleftaen. Haer
hecic magt bertaet in Pacrde-volk ; alzoo
dat icdcrlluitcr wel tweeofdrieloJíePacrden
by htm he e f t , die hy met zckcrc
woorden kan bcftieren, en den cenen voor.
en d'andere na. wtet tegtbniiken; cndaeimcde
groote en verrc ritten te docn ; toc
dat hy zijne meining bereikende, de naefle
Biiurcn ( zijnde Kozakken, Pooicn of andere)
onvoorzicns komt t'overvailcn, cn
mec hem te (lepen ; welke onccliikkige
Menfchen als dan meeftendeels' over de
Zwarte Zce na KonfiAnuiopcUn geisragc
worden , en voor Slaven verkocht zijnde,
verder in andere Landen , onder 't Tiirkfche
gcbied, vcrvoert; in\'ocgen , dat zy
nooit, of zeldcn , haer Vadeiiand wecr
komen te zien. Wanneer de Paerden van
deze CrimfcheTartaren zoodanig mat, en
afgercden zijn , dat ze nict meer voort en
können, zoo worden ze datelijk op 't Veld
geflacht, cn haer vleefch word al 200 raeuw
.;kookc , zonder Zone of Brood.
ielt; en het geen zy op een reis nict
leggen zy onder de Za-
I dels, dat hcc door de bcweginge, cn hit-
I te van 't Paerd , dacr zy op ryden , dies
I te mur ruwc r, cn , gclijk als zy zeggcn .
! te iekkerder word. Sic trahit c¡Hem^Me fua
voluptM ; dat is , clk word gedrcvcn van
ecn byzondcre lufl-. Vcele van de ccvancene
Chrifknen , de welke zoodanigcn fpys
niet en können eeten , üervcn ond'crwecgs
van honger en eilende, eer zy in 't voorfchreve
Land gebragc worden, 't Hoofc
van dit Volk word Ch^n ge-ccrnaemt; en
zeer hoog van haer geacht. Die zelve verfchynt
zeldcn te Velde , zijnde een Tu i k
van afkomft , als by ccn algemeincn optogt,
en groote onderneming. De Benden
worden lJord<n genacmt, cn deBevelhcb.
i E !
T A R T
hebbcrs Mourlfa^u, oi Murfm i zijnde
alle tc zaem gckleed met lange Rokkcn, van
Schapcn-vellcn gevoerd, waer aen het ruu-
WC of bonc van buiten gezien word . om
dies tc afgryzclijker te fchynen: hare mutzenzijnrond,
ganfch van cen andere gedaente
als der Polakkcn. Haer geweer beftaet
mecftcndceh in Pyl cn Boog, diezy
op den rüg hangen ; cn in eenen breeden
krommen Zabel, op haer z y d e : daer benevcns
hebbcn 'er vecle Werp-fpicircn; als
ook een zwaren Kogel, daer een ftrik aen
vaft is gemaekt. den welken z y , in' t loopen,
iemand u i c
A R y E. S77
WclEdeU Groot-Achtbm Hcirl
In den wederom nieuwe
oniuften gerczen, tuifchen den TarmrChm
en de Tartersvan dat geweß, die waerfchynlijk
tot de dadelijkhcit flonden uit te berftcn
, zoo door het wys beleit van den Vi-
'oorgekomen was. Middelerwyz'jn
H ^
Selim Jtrai, gewezen Tmar Chan ,
ader van den tegenwoordigen, na Cf-
I in Rnrntlia te zenden, om daer mcde af
fnyden de zamen rotting, die de oproepen,
alzoo ^ , Paerd t' rekkcn.
tenigc weinige hebbcn ook Roers en Piftolen,
maer zy en wetcn daer mede niet
wel om tc gaen.
Al dit gemekeVolk en fprcckt geen andcreTael,
als hare acngeborcne ; dan cenige
verfiaen wat Rufch en Pools, hebbende
zulks geleert van de gevangens, die in
haer Land zijn.
In de Stad Stara Crim , of oud Cr'm ,
woonen Chriftencn , e n j o o d e n , dicveeJ
Slavcn by haer hebben. Het is eercydsvan
de Kozakken verwoeft geworden.
Aen dc Stad Kcphu, of Caff'a, die met
drie muuren omcingcld is, ziet men noch
oude overblijfzclen, dat de zelve by de
Franken is bezcten, en beboiiwt geweeft.
Dc Stad Baclußray, daer deChan vecU
tydswoond, legt aen ccn Berg, waer op
veel Jooden woonachtig zijn. Deze verblijf
plaets, of dir Stedeken, word van
den Jooden genacmt Sraput Cabajfe.
De Rivicr Alma zoudc een myl weegs
\&n Bakfcimy, oí Bachaßvay, in Zee fìortcn.
En dus ver liec gemclce verhael.
Men hccftbinnen de Crim. ganfcheYelden
dacr Gras waft, in ftofFe, aen Phiimen
niet ongelijk, vier of vyf duim bi eet, lang,
wit vanverw, droog, en zonder zap; zcer
fijn van haair, als bovenreetsaen is geroert,
indcNabuurfchapmedccezijn.Dicisoneec.
bacr voor Paerden,en doodelijkaen de zelvc;
zooalsby ondervindingeisbefpcurt. Eenigc
vlokken dacr van onder my zijn beruftendc.
De Crimfche Tarters dryven, dachunne
Heerfchende Vor f t , uit den Huize van
TamcrLien is gefprooten , zoo als mede alle
die zedert een gcruime tyd over hen. onder
"c Opper-gezag van den Grooten H{»r ,
de befticringe dacr hebbcn gchad , uit dc
zclve flamme afgedacid zondc zijn.
Dc Cr im-Ta r t e r s cn die van Bu^iack,
zijn meermalen in onluft, enoproerigtegen
het Hof te Konflammopolen , doch dc Porta
weet de zelve met vcrzending en andcrzins,
in pücht te houden, zoo als aen my
over dieiioffe onlangs is bericht, gelijk volgt.,
rige t hem 0 erhielder.
mi EdeU Gr m. Acht-
Curux-tlmt aen'c bare Heer,
Kanael van de
Zwarte Ze e , V Wel Ed. Gr.
den 9 Juny > Achtbare,
1701.
Zeer Ootmoedigen en meeft
verplichcen Dienaer,
N. N.
De Tarterfche Spraek, zoo als de zelve
tegcnwoordig in de Crim word gcfproken,
heeft zijn oorfpronk van het Turks , of is
baftaert Turks ; maer een Tü r k , die anderzins
het Crims tamelijk verftaet, kanhet
Nagaeis, nabuiirig acn de Crim leggende,
ganich niec verftaen, om dac het zeer verdorvcn
Crims i s , en haeftig word uit gefproûken
; te minder, om dat zy de woorden
als uic de keel halen; gelijk mede zulks de
Arabierendoen. Vecle,enwel demeefteder
overige Wcft-Tarterfche fpraken , hebben
eene betrekking op dit Cr im-Ta r t e r s , en
zijn a!s uit de zclve voorcgekomen , en
mögen baftaert Crims genaemt worden ;
zoo dat men de zelve, ondcr aile die Ta r -
terfche Talen , de Moeder-fpraek zoude
können nocmcn. De reden hier van fchynt
te zijn, oni dat de Tarterfche Hecrfchappye
, die heden aen dcze zyde , of in het
Werten, mec de zelvige benaminge meeft
in hcc hangend Eiland, de Crim^ is beflöten
, voormacls zieh op het vaile Land
wyt uit hcefc gezec gchad.
Hcc Cr ims -Ta r c c r s , dac gcfprooken
word in de gewcften . die naeft de Rusfche
grenzen liggen, hclc ceniger mace na
hec Moskovifch; onder het zelve zijn vermengt
zeer veele Arabifche en Perfifche
woorden : 't welk naeft aen de Turkfciie
plaetzen en vaftighedcn gang heeft , is
meeft met hec Turks overeen komende ;
ja een groot gedeeîte dezer Ta e l , is louter
Tu r k s , doch verbafterd in de uitfpraek
P i
en klank.
D d d d L Y S T