S>z6 N O O R D
D i e wy d e r varen wi l d e , als de No o r d -
hoek van Nova Zemla (alies na wenfcli
uitvallende , 't geen te beduc l i t en is van
nccn ) mö g t wel geda cht en makcn, om
in dat zeive J a e r niet te r ü g tc komen ,
alzoo de Wi n t e r zoo k o r t op de Z ome r
Voigt.
Men ziet op de Novn Ztmlafcht Ku r t
vede Rivieren en a fwa t e r ingen , ook binncn
landfche zoe t e Me i r e n . Di e wy d e r
op 7.oude willen varen Oo f twa e r c s , diende
deze Ki i ñ { meenc Vlamingh) ra aen te
hüuden , of zien Nov» Zemla doo r te fteken
, aen de een of ande r e opening , die
h y meenc daer te vinden te zijn , "t geen
echter by ons als nier wel doenlijk wo r d
geoorde e ld , ora redenen eiders g e z e g t ;
cn dae rom niet te raden is.
Daer zijn wi t t e Ma rme r - f t e en e Berger
g, aen de bui t ekant van Zemlti o n t d e k t jwa e )
> van een Be r g , by FUmingh de Knßalberg
is geheeten , om da t aldaer zeer vee
Ki-iftal v o n d , Icggende hcc zelve aen ¿l
toppen der Bergen ge fpr e id , e v e nwy d i g
met de grönd. Hy v o n d daer hooicn in
het g e b e r s t e , en in de A e r d e , die fclieenen
als o f me t Me n f c h e n banden gemaeki
wa r e n , om Me t a l e n o f E r t z e n mt l e h a -
len.
D e Mo s k o v i t e n k ome n J a e r l i jks aen de
No o r d - k u f t van Nova Zemia viiTchen op
W a l r u f c l i , t o t a e r á<¡ Loms-baey, en we i -
n i g ve rde r , d o c h niet h o o g e r ; 't geen
befpeurd kan wo r d e n aen de Krui z en , die
z y a l o m w a e r z y k ome n , opz e t t en. Me n
v i n d ' c r geen Bo ome n ; maer van gedierti
witce B e e r e n , Rh e e n , en we inig El a n -
den.
Tegen de binne- z o o wel a l s d e b u i t e -
kuft van Nova Zemla, als ook tegen Spitsbtrgtn,
vind men veel hout gedr even ,
' t geene van de Zuide r Kuf l en afgefpoeld
moct zijn 5 want alzoo de Rivi e r en aldaer
niet b e t emt zijn me t D y k e n , z o o g e b e u r d
h e t , als de zelve des Wi n t e r s ten b e d d e
zijn ui tge r t egen, d a t by o n t d o o y i n g g e -
heele Bofichen me d e ilcepen , de Vloe d
a f , cn t 'Ze ewa e r t i n .
O p de No o r d - k u f l : van Nova Zemla
valt we i n i g Vi f c h , d o c h vc-el Kr e e f t en j
edoch omt r c n t Waigats veel Vi f c h .
D e Zeml a f che Ku f t is buitewaerts t o t
o p d r i c cn z event ig graden al Du i n van
wit Z a n c , ZOO als o o k d e g r o n d v a n d e
Z c e , daer ook wi t Z a n t i s i d o c h verder
is de Ku f t als in No o rwe g e n , h o o g en
K l i p p i g , diep in Ze e te zien.
1 II 't Jaer zefHen h o n d e r d negen en veert
i g , hcbben zekcre De e n f c h e Zee-luiden
o p ZcmU Mcnf chen gevonden , di e de
Zon aenbaden , me t geboogen knyen , cn
en O O S T
;cn van hout gefneden A f g o d , Teii:.ot ge-
•laemt. Z y zagen, zeiden z y . e enZeml i ane r
( die i kme e n een Samojeeä geweef t tc zijn.
we l k e d a e r van d e v aHt Ku l i o v e r g c f t o k c n
zal zijn gewe e f t ; r o e y e n i i u - c n k l e i nSc h u i t -
j e , d ewe l k e , a l s h y z a g d a tme n h emv o i g -
de , op La n d trad . zijn Schui t j e op de
rüg n am, daer in h y zijn I l i emp j c s ,Bo ü g
en Py i - k o k e r leide , den We r p - p y l in de
h a n d n a m , en vlood zeer g e zwi n d , z o o ,
dat niet te yolgen wa s ; we lke Schuitjes
van Vi f ch- r ibben , zeer konf t ig gcma ekt
zijn , vyfcien of zeftien voet lang , cwee
b r e e t , ove r r rocken me t V i f c h - v c l , en
mer zenuwen te zamcn genaeit. Di t Vol k
was gckleed me t vdien van Vo g e l s , daer
de vederen aen waren ; hadden enge h o o -
, zcn , niet hooge r als t o t aen de k n y e n ;
de armen b l o o t , van de elboog af. De
Rokken die zy aen haddcn , waren mec
ecne naed te zamen genaeid; hadden voor
en a cht er een lap , gcüjk een ftaert : de
mutzen op ' t hoof t waren als een Zu i k e r -
brood ; hunne lae'rzen van Zee-kaifs leder,
het haair buitewaerts. De Ma n n e n en
de Vr o uwe n gaen even eens gekleed.
D e Mannen hebbcn geen of we i n i g haair
aen de mo n d : dragen een By l van Vi f c h -
been m de h a n d , en P y l - k o o k e r op de
^ , me t een We r p - p y l in de ander h a n d .
D e Vr o uwe n hadden he t haair in twe e
vlechten over de f c h o uwd e r s hangen, hebbende
blaeuwe flreeken op de kin , en
- h o o f t : aen d e o o r e n en o n d e r d e n e u s
" gaten gemaekt , daer in honge n
biaeuwe fteencn ; ook van Vifch-been g e -
maekte ringen ; die in de ooren , waren
:oo dik als Ha z e - n o o t e n , d o c h die in de
.Kus als Erwe t e n . De z ommi g e op Zemla
die zy bejegenden, droegen kleederen van
Zee-kalven. De ftem van dir Vo l k wa s
fcherp , en luid : zy ftonken zeer uit de
Tiond , 't geene de onzuivere S p y s , di e
ly n u t t i g e n , toe te f c h r y v e n i s : zy eeten
jcen Z o u t ; drinken Tr a e n en Wa t e r :
Brood wilden zy niet proeven , veel min
andere S p y s , di e de De encn hen aenboden
: Br a n d ewy n proe fdcn z y , maer geen
Tabak , voor welkers rook zy f chi ikt en.
Alle hare we rktuigen waren van Vi f c h -
" ' i t e n , o f b e e n e n g ema e k t : he t h o u t aen
re Werp.-pylen en Boogen was h a r d , en
•aer , rood-bruin ; d o c h de Pylcn lich-
, van wi t hout . We l k Vo l k , of f choon
cenigermate in kl e eding en geda ent e van
de mceft bekende hedendaegfche gemeene
'¡amojeden verfchild , e cht e r van d e r zeU
'er aert f c h y n t te zijn.
Meeft a k y d t o t in ' t he e t f t van de Zo -
ner , onde r r i cht en de aengelegene Vo l .
;en , d r y f t he t Ys acliter Nova Zemla ,
T A R T A R Y E. 91?
en beooften TFaigais, in de Ze e , tegen ge zonden , doch ke e rde verßeefs t c n i g ;
het No o r d - T a r t a r y e n aen , ettc-lijke va- en de twe ede inacl me t zeer veel Ar b c i -
dem dik , en varen de aen Zee gelegene ders derwaerts gaende , is nooit ve r f che c -
Volken me t kleine Vaertuigen als dan daer I nen , maer zy zijn alle we g g e k ome n :
op den vangft van Wa l - ruf l chen , me t • men me end zy te laet a e n ' c La n d zijn ge*
g r o o t gevaer veeltyds van haer leven ; z y ; bleven , door 't Ys bezet geworden ,
komen 'er ook veel te fneuvelen. H e t Ys
d r y f t t'ccniger t y d gcheel en al na de
engte Waigais, t'ceniger t y d na de Oby ,
cn meer Oo f t e l i j k , en my d e n de ViiTchers
dan de plaeczen waer het meefte Ys i s ,
ZOO veel hen mogelijk. En is ' t byzonde r ,
dat als het niet en vrieft , da t 'er als dan
zeer g r o o t emi f t e n z i j n , z o o d a tme n f c h i e r
niet van zieh kan z i en, het geene de vaert
aldaer bezwaerlijk ma e k t , als boven gezegt.
Wi e w e e t , of miíTchien hier u i t
het gevoelen de r ouden niet ge fproot en is,
dat "er om de No o r d een La n d des d u i -
fierniswas, d a e r ' t a l t y d d o n k e r is; want
des Zome r s de Mi f t . en des Wi n t e r s het
af zijn van de Zo n , aldaer fteeds zwa r e
donkerheit v e rwe k t , en vrieft als dan de
Zee gehe e lva f t .
[1 Nova
:eftien hon-
>va Zemla is^t
Martiniere, welke
ZOO doo r koudc geftoi
mgekomen.
devd drie en v y f t i g a
w e e f t . z e g t in zijn zes cn v e e r t i g f t eHo o f t -
ftuk , „ Da e r zijn my ter hand gekome r
„ verfcheide Geogr aphi f che Ka e r t en, var
,, byzonde r e , ui t f t ekende , en zeer be-
„ roemde Schryvers ; ik fi:a ten hoogftei
„ v e rwo n d e r d , te z i e n , hoc ze mis taften
„ in de ftelling van Zemla , da t ze nadcr
„ aen de No o r d - P o o l zetten als ' t in dei
„ daed.. wel is : zy dc-ilen he t insgelijk:
, , doo r de Zee van Groenland a f , en ftelkn
„ he t verre daer van daen , daer in der
„ daec deze twe e Landen r a b y den ande-
„ ren leggen , ve rmi t s de Kuf t e n
„ Groenland aenftootcn op de Ku f t e n
„ Zemla. T e n wä r e de groote nienigte
„ des Sne euws , en de ove rdadige koudi
„ d e z eGr e n z c n o nwo o n b a e rma e k t c , zou-
„ de d e d o o r t o g t z e e r l i c h t k o n n e n g e f c h
j, den van Groenland na Zemla , en ^
„ Zemla z o u d e men , als me n de Pater
„ Nofter Bergen over t rok , lichtelijk
,, Samojedien k ome n , en daer van daei
„ in Ta r t a r y e n en Mo s k o v i e n . En wo r d
alzoo me d e in een K a e r t , t o t Parys g e -
d r u k t , het Waigais als niet doo r vaerbaer
veitoonc,ftootende tegen he t Pater Nofli
gebergte aen , dat hy zegt van onf r a e l t elijk
Y s gemaekt te wezen : d o c h
de waerheit dezes gevodens zy , late aen
'c oordee! van den befcheidenen lezi
Voor eenigen t y d heef t zeker R u f c h
H e e r , om zieh te verzoenen wegens een
bedreven misflag . aengegeven ten H o o f
in Moikou , hoe op Nova Zemla Zi lve r -
my n c n wa r en. Hy wi e rd dan derwaerts
o f w d in Zc e
HecSneeuw f m d t dae immerop t g e -
bcrgte ganfch we g , en de grond ontdooi t
daer orn h o o g , nooit gchecl. Me n z i e t ' e r
plaetzen daer zcftig , z event ig , ja h o n -
• -d lagen Sneeuw boven malkander leg-
1 , ieder h e g van een b y z o n d e r J a e r
zijnde.
en het me e f t Oof t e l i jk en No o r d d i j k
;eweft van Nova Zemla , is de K u f t zeer
Clipachtig , mocyelijk om aen te doen ,
i d f s t o t v r y di ep in Zee St e enrot z ig.
• " ol N a - t y d daer eenig'
Als in de Vo o r
we inige k o u d e i s , v r i t f t he t Ys dat daer
d r y f t te zamen , cn als dan k ome n alle
Vaertuigen vaO: te z i t t e n .
Benoordcn Nova Zemla , diep in Zee , ^^^^
is een ftillen ftroom , d o c h k o r t onder 't
Land een fndl en d r i f c , gcüjk een ras.
Men b e r i c h t , d a t d eYs - f c h o t z e n meeft
iltyd achter en binnen Nova Zemla vccl
kleinder zijn als omt r e n t Groenland, o o k
'lakker , en zoo h o o g n i e t , waer van de
•eden f c h y n t te zijn , da t de groor f t e Ys -
fchotzen he t cerft fmelten , en da t de zclanneer
onze ViiTchers d e rwa e r t s k o -
men , reeds gc zonkcn of gefmoltcn zijn ,
en dat de kleine f chot z en Y s , welke in de
Baeyen onder het i - a n d gema ekt wo r d e n ,
die een kleine, hooge , en d i k ke gedaente
hebben , he t laetft los wo r d e n d e , en o n t -
d o o y e n d c , als dan in Zee ge f choot e n
zijnde , worden o n tmo e t , wa e r om voor
de Schepen te gevaeriijker. He t is aenmerkelijk
, dat aldaer de winden v e d t y d s
N o o r d - o o f t wa cyen , en da t he t Ys ook
me e f t me t de zelve aen k omt gedreven ,
en de WalvilTchen in 't zwemme n de zelve
ftreek dan h o u d e n . De Ze e is zeer z d -
dcn g e h e d ledig van Ys . H o e Oo f t d i j k e r
men k omt boven of beooften de wi t t e Ze c ,
hoc k o u d e r dat het is.
Zee-luiden , die dikmacl op de Wa l -
vi f ch-vi iTche ryeui t z i in g ewe e f t , be r i chten
my , dat z omt y d s de Z e e , van Spitsbergen
af , tot achter Nova Zemla om ,
dicht bevrooren Icit. De g r o o t f t c Wa l -
viiTchen vallen om de O o f t , en de kieinfte
om d eWe f t : zy fpeden in Wi e d e -ma e n d .
en teelen als d e La n d - d i e r e n , en eene j o n g
maer t'zefFens.
Aen de B o c h t , of I n h am , op Nova
Zemla , me t de naem van Matjs, of Mt'
koelkinti:,aar , of MaiMk'""^'*'' b e k e n t ,
Word
um
t Ii;
¿acá. .>'»••1 .mbissarnj