vTwWT E . d " • ' i f
i H
I •
568 N O O R D
g c b i a g t , en gcna emt wa s Polonik.ts.cn , of
i'oioutz,en , hebben ve rdr even .
Bc:ncffens Cî j f i i , zijn n o c h ve r f chc idene
andere plaetzcn op di t Ei l a n d , di e o n d e r
den T ü r k g e h o o r e n . , Da c r z o u d e in de
Scad Caff'a ve r f chc iden e , z o o Gr i c k f c h e ,
Armcnifche , als L a t y n f c h e Ch r i f t e n Ke r -
ken zijn.
D e Vc l d t o c h t c n d e z e r C r imme n gacnal
t e P a e r d , en z o o g e zwi n d , dat zy eens
quamen g e i e i f tme t t a c i i e n t i g d u i z e n dma n ,
uic hae r La n d f t r e c k , tot Cauatep , me c r
als h o n d e r d v y f t i g my l ^ in elf d a g c n .
Pacrdc-vJeefch o n d e r d e n Za d e l , i s , by
h a e f t , hiin f p y s , als wa n n e e r hc t zwe e t
des Pa e rds de z auc e z y . Ha e r Pa e rden z i j n
fnel l o p e n d , en fterk : d o e n daegs eene
ftreek , z o n d e r r u f t e n . Ha e r T a e l k omt
met 't T u r k s bykans o v e r e e n , en ve r f chi l t
als H o o g - e n Ne d e r - d u i t f e h . Zi jn g e b o o -
rene v y a n d e n van de Ch r i f t e n c n , en me i -
nen G o d daer me d e di enf t te doen. O n -
der z i e h , en in ' t b y z o n d e r , z i jn z y r e c h t -
vaerdig » en wo o r d - h o u d e n d e : niet b e -
driegelijk : geven z e lden va l f che g e t u i g e -
niffe. Zy zijn wel Le e n -ma n n e n d e r T ü r -
ken , d o c h e cht e r wy f t den Ch a n zijn Na -
volger a en. De T ü r k z e n d a l d a e r , b y ve r -
a n d c r i n g v a n C h a n , eenen St anda e rd. Zy
können op de been b r e n g e n twe e h o n d e r d
d i i i z e nd ma n . Zy v c c h t e n by h o o p e n ,
o n g e f c h i k t , in 'c wi l d , van dr i e o f vier
d u i z e n d man t'efFens. H o n d e r d t r eden ve r -
r e reiken h a r e P y l e n toe . Z y o n t h a l c n h u n -
ne Slaven , d i e z y in 't L a n d h o u d e n , en
t o t d e n A k k e r b o u w en S c h a p e n - h o e d i n g
gebruiken, als hae r eigen zelven. Zy d o o -
dcn nier gaern haer v y a n d e n ; we s z y firikken
me d e voeren , di e z y de v y a n d e n om
den haïs we rpen , we l k e z y van 't Pa e r d
rukken , en me d e fiepen.
Z y wo o n e n n o o d e lang op een plaets j
waerom o n d e r hun een vloek i s , d i e zy in
t o o r n ma lkande r we n f c h e n , d a t zy mö g e
woonen als Ch r i f l e n e n , en h u n eigen d r e k
rieken : en of z y f c h o o n Steden b e z i t t e n ,
van o u d s d o o r d e C h r i f t c n c n g e b o u w t , z o o
houden z y z i e h e c h t e r me e f t t e Ve l d e , en
beminncn de ve rhui z inge . En ge l i jk zy
piat cn Jeelijk van a e n z i c h t zi jn , z o o v i n d
men e c h t e r vecle den E u r o p i f c h e Ch r i f l e -
nen gelijk , o n d e r hae r j 't geen o n t f t a c t ,
om d a t zy z o o veel Poolcn , Li j f l a n d e r s ,
en a n d e r e Ch r i f t e n e n , we g - g e v o e r t h e b -
hcnde , da e r d o o r v e rme n g z e l van Vo J k -
aert h e b b e n b e k ome n .
I n het Cr imf c h e T a r t a r y e wo r d nu g e -
zcgt , Zeven \ o o r n ame Steden te z i j n , behalvcn
de kicinderen : a l s , Cafa, (we l k e t
piaet<!, als g c z e g t , o n d e r h e t T u r k f c h e .
gebied ftaet "i di e de v o o r n a emf t e is -, Cri- ,
en O O S T
nda , of Crimenjk, Carafn, Bachafardt,
Ciußeiie , Balftchelavit, en Chterchc. l e d e r
D o r p he e f t een P u t ; wa e r om de Dö r p e n
ook Coi, of P u t g e n a emt wo r d e n .
D e C r imT ä r t e r f c h e K o n i n k , of Ch a n ,
noemt z i e h in z i j n e T i t u l s Ko n i n k de r N a -
^aeyers, Ci r k a f l e r s , Ko n i n k van
e , en g r o o t T a r t a r y e .
H e t La n d is p l a t ; en ve rmi t s 'e ve e l tyds
daer h a r d wa e id > de L u c h t z e er k o u t >
nicts h e b b e n d e tot b e f c h u t t i n g . Da e r z i j n
vier Ri v i e r e n , d o c h nict zecr zwa e r , en
ondiep : zy zijn g e n a emt ^Imat Calforia,
Bejefda, en Carafu, da e r een h o u t e n b r u g
Over l e g t , aen d e St ad CarAfu. Da c r z i j n
fchoone We i d e n , en Ve e o v e r v l o e d i g ,
Koeyen, S c h a p e n , Keme l s me t twe e bul -
ten , en veel gevoge l t e . Da e r is g o e d W a -
ter , d o c h he t be f t e omt r e n t de Zc e - k a n t .
V i f c h valt da c r o v e r v b e d i g .
Aen de Ze e - k a n t e n wa f t veel v r u c h t ,
van A p p e l s , Pceren , P r u ime n , en Ka t -
zen ; ma e r binnens L a n d s , op de vl akt e ,
waflchen zelve gecn Bo ome n , als aileen
aen de Oc v c r s van de Ri v i e r e n . T u l p e n
waflchen aldaer ove rvloedi g in he t wi l d .
Daer en is geen wrcc-d g e d i e r t e ; ma e r H a -
z e n , in o v e r v l o cd , di e zy me t H o n d e a
en Va l k e n v a n g e n .
D e ze T a r t e r s eeten we inig B r o o d , d o c h
veel Vl e e f c h . Ha r e n aengenaemften d r a n k
is Pa e r d e -me l k , di e zy bp een b y z o n d e r e
wyze we t c n t o e te maken , z o o , da t da e r
van d r o n k e n wo r d e n . Zy zijn g ewo o n op
Feeften in ' t r o n d e , en elk even v e e l t e d r i n -
ken. Ee t c n op de a e r d e n e d e r g e z e t e n , ae n
een Le d e r e n K l e e d , o f T a p y t , d a e r z y
mede op z i t t e n : en of z y f c h o o n veel Me l k
hebbetJ, z o o maken z y e c h t e r f l e c h t eKa e s .
Z y z i jn z e er g a f t v r y : de v r emd e wo r d e n
onder hen we l ontha e l t .
Als zy Wy v e n ten h u uwc l i j k nemen >
w o r d de Coggia, of P r i e f t e r , t o t g e t u i g c n
van 't v e r b o n d g e n ome n , en d e r b e l o f t e ,
d i e ' e r t o t d e n ß r u i d - f c h a t , o v e r en we d e r
gedaen wo r d e n . Zy bclooven z o o we i n i g
a l s ' t mo g e l i j k is. H c t Fe e f t d u u r t d r i e d a -
gen. Zy nemen z o o veel Vr o uwe n a l svoe -
den können ; beha lven de Slavinnen , d i e
mede v o o r B y - w y v e n d i e n e n ; d o c h d e z e r
Kindercn d o o r d e V a d e r , als het L u i d e n
van geme ene ß a e t zijn > wo r d e n v e r k o f t .
Den o o r l o g is ha e r me e f t e k o n f t . Zy
weten , z o n d e r n o o twe n d i g h e d c n of t r e i n
na te v o e r e n , veele Ma e n d e n z o m t y d s o m t e
trckken. E l k d r a e g t alle z i jn b c h o e f t e n by
zieh op het Pa e r d : den Zade l d i e n t v o o r
' t oorkuf l en : hc t kleed v o o r bul t z a k ; ed
den mant c l v o o r T e n t e , d i e z y m e t h o u t j c s
opzctten. H a r e Pa e rden gaen n imme r o n -
der d a k j zclfs in de Wi n t e r , wc t cn z y h e t
voc-
T A R T
voeder van o n d e r 't Sn c e uw van daen tc
halen. Zy flaen groot c a c h t op h u n Pa e r -
den , cn hebben v o o r een f p r e e kwo o r d 5
zijn Pa e r d verlooren, is zijn Ho o f t verlooren.
By tienen zijn zy g e f c h a e r t ; en voor
icdcr tien-tai is cen k e t e l , om tc k o o k e n ;
een f lui t j e , om tc zaem ge roepen te wo r -
den ; en een g r o o t e n lepel van h o u t , of
Icder , om ui t tc d r i n k e n , daer b y gclegentheit
de Pa e rden mc d e u i t d rmk e n : ook
w o r d 'er na i - tuig me d e gcvocni ? , om de
Zadels, en T o ome n , by n o o d te hcrftel-
R Y E.
niet fterk : de d e u t e n zijn van Yz e r ; de
ijn v c r g u l d , en b c f c h i l d e r d : we l -
ke Serails in ve r i che ide Steden zijn.
D e aenzicnlijkfte Dö r p e n zijn aen de
Zce-kanr. Da e r is ccn St edeken , Ma n c u p
genaemt, g c b o uwt op cen Be r g , b cwo o n c
mccft van j o d e n ; d o c h da c r is ccn T a r t e r s
Bcvelhebbcr, alwacr de mc c f t c Sc h a t t e n
van den C h a n zijn , en dae r h y z i eh ve r -
ichuild by t y d van onluf t cn.
O p hc t Ei l a n d Rhades wo r d e n van de
Koninklijke g e d a c h t e n , welkers O u d e r s
Jen. Zy zitten zeer k o r t tc Pa e r d , hebben I ovcricdcn zijn , Zo o n c n g c h o u d c n , da e r
het T o o m aen eene vinge r van de l inke r - : z y gclijk als gcvangen zi jn , d o c h e c h t e r
hand , wa c r in zy den ß o o g me d e hou-U- e r l i jk o n d e r h o u d c n wo r d e n . I n d i e n d a n
den, Zy gebruiken , in plac-ts van Ha r - den Hc c r f chc i idcn Ta r t c r f c h c n Ch a n
nafl'cn , Ma l i c - z a k k e n . De s Wi n t e r s , als
d e watercn bevrooren z i jn , doen zy den
mccftcn k r y g s - c o g t .
Als zy op R o o f ui t z i jn , geven z y aen
hunne Pa e rden geen e e t e n , v o o r ' s a v o n d s ;
in mc ininge dac alzoo b e t c r loopen : de
buit wo r d gelijkdeclig ve rde e ld , z o o wel
ander den geenen die i n ' t Le g e r blijvcn ,
als die zelfs ui t t r ekken , cn rooven : hc t
tiende dee) is voor d e n C h a n . De k r y g s -
knechten zijn niet g e z o l d y t , ma e r dienen
alle op den b u i r , behalven dat de Ch a n
ecnige h o n d e r d wa c h c f c h u t t c n h c e f t . H u n -
ne g r o o t f t e Ko o p h a n d c l is in Slaven.
I D i e een mo o r d doe t o n d e r hen , o o k
valfche ge tuigcn , wo r d e n g e f p i t f t ; die
grovelijk ftcelt, gehangen. In Bu r g e r l i j k e
t w i f t of v e r f c h i l , wo r d e n alle z a k e n , by
g e t u i g c n , d o o r een R e c h t e r a f g e d a e n , z o n -
der u i t f t e l , en a enf tonds v o l t r o k k e n , z o n -
der bc roep.
Z y zijn z e e r goede Ma h ome t a n e n , en
G o d s d i c n f t i g ; t r a c h t e n d e h u n n e Slaven ,
met belofte van v r y h e i t , daer toc te b r e n -
gen , da t zy verlochenen , gelijk o o k vcclmaels
g c f c h i c d.
H u n n e d o o d e n bcgr aven zy in k i f t e n o p
' t Ve l d , in z e er di epe kuilen , leggende
fteenen, z o o op 't h o o f t als voeten : de
g c e n e , we l k e van de naefte v r i e n d e n het
L i j k bege l c iden, wc r p c n aerde op h e t zelve
, z e g g e n d e , G o d ve rgeve licm zi j n
zonden.
Haer Mu n t zijn A f p e r s , o o k Re a l e n
en Ry k s d a e l d e r s .
H a r e wo o n i n g c n zijn z e e r flccht, de
meefte van fteen , en mo r t c l , g c d e kt me t
phnken , h e b b e n d e palen in de a e rdc gcz
c t , da e r takken van Bo ome n tuf l chen ir
geftookcn zijn : daer het meefte Gr a s is ^
zctten zy des Zome r s v e e l t y d s z i e h neder^
als wanne e r zy op Ka r r e n kleine huisje;
mede voeren.
D e Ko n i n k of C h a n he e f t v y f Scrasls,
welke omr i n g t zijn van een h o o g e mu u r , d o g
gcns wil van den Gr o o t e n H e e r , of z i j n
belang d o e t , z e n d hy z o m r y d s , me t cen
Leger k r y g s - k n c c h t e n , een d e z c r Pr i n c e n
na d e n Cnm, cn d o e t 200 den Hc c r f c h c n -
dcn V o r f t v a n d c n T r o o n w e r p e n , i n c t d c n
anderen te ve rhc f f en.
H c t ha l f Ei l a n d Crim wo r d he t T a u r i -
fche g e n a emt , om d a t h e t van o u d s b e -
woont wi c r d d o o r S c y t h e n v a n h c t g e b c r g -
te Tnums; h e e f t omt r e n t twe e h o n d e r d
v y f t i g my i c n in den omv a n g > te wc t c n ,
v y f en d e r t i g my l c n in de l engt e , van 't
Noorden na 't Zu i d c n , en v y f en v y f t i g
in de grootft-e brcete. De engt e d i e h e t
aen ' t vaftc L a n d h e c h t , is ma e r ccn my l
breet.
D e Mo e d e r s in de Crim, b a d e n de Ki n -
dercn d a g e l i j k s om hen te ve r f t e rken . H c t
gemeene Vo l k d r i n k t w a t e r , cn de r y k f t e
Luiden Me r r i e n -me l k , en B r a n d ewy n .
Crim, is i n ' t T a r t a r i f c h fterkte g e z e g t .
D i t La n d is van zijn acrt fteenig en d r o o g .
T e f che ep w o r d dacr alles t o e g e v o e r d ,
gelijk me d e van hen de Schepen g e l a d e n
weg gaen.
Als z y tc Ve l d e zi jn , ftellen zy h u n n e
W a g e n s , en T e n t c n , als o f h e t een St a d
A-are. Olla, is G o d in haer Sp r a c k g e z e g t ,
t gecn we i n i g f c h y n t t c hellen na het H e -
breeuwfche El ; gelijk mcn mc e r wo o r d c n
zegt o n d e r haer te v i n d e n , den S y r i f c h c
:n He b r e e uwf c h e Ta l e - g e l i j k ; 't geen de
zommige v o o r een b cwy s nemen , als of
z y van de J o o d c n z o u d e n g c f p r o o t c n z i j n ,
die we g wi c rden g e v o e r d .
H c t Pa e r d c - b l o ed , en Me l k , is dae r
A r t z e n y. De z e Ta r t a r e n zijn ftcrk in h c t
gczicht. Ae n de e e r f l -gcboor en Ki n d e r c n
worden de ncuzen pl a t g e d o uwt . Al s zy
iemand g r o c t e n , buigen zy z i e h : aen d i e
in a c h t i n g z i j n , vallen z y te v o e t , en o m -
hclzen de kni en ; z e t t en de vi nge r op de
m o n d , en f c h u d d e n een we i n i g he t h o o f t .
W a t v e rwo e f t i n g c , en a fgryz c l i jkc i n -
vallen, d e z e C r imf c h c T a r t a r e n , o p C h r i f -
C c c c ten
rST', i-ii*-: