"-'S Ä
1
if I ; ! t
was o e v o e g t , maer vcrmits het zelve nu
vry breeder uit komt te fpatten , zoo hebbe
zulks inge t rokken, wyz ende den Lezer
derwacrts.
K o R T V E R H A E L
V A N
M E N G R E L I A ,
Zoo als nt) ^^^Ih Konilantinopolen t
DE Landen van Mengrelia zijn gelegen
aen de ftrand van de Zwa r t e
Zec , die gcen goede Häven hebben
, maer ondiepe ftranden , daer men
c n O O S T
afbeeldingen van haer wapens vind. Hu a
Godsdienft is bykans gelijk die der Gr i e -
ken. Ha e r Geeftelijkcn zijn doorgaensvan
wcinig geleetheits en omz e van anderen
t'onderfchciden, dr agenz e zeker tckenaen
haer kleed , als ecn band. Da e r zijn ook
veel van de Armenifche Godsdienft. Va n
de Roomf che Godsdi enf t zijn daer d eVa -
ders Theatim , maer worden vcrvolgt j zy
können daer weinig bevorderen, worde n
echter van de Vor f t b e f c h e rmt , en Icven
daer zeer flccht.
niet dichte by komen kan cm te ankeren.
In de Zomer is 'er de vaert zelcer : in de
Winter is 'er geen a n d e r , als een goede
Häven , die in oude tyden konftig gemaekt
was van de Genuezers , daer men
noch hedcndaegs d' a fbcdding e v a n d e o u d -
heit ziet.
d'Ingeboorenen van Aíen^relin zijn arm
en elendig. Hu n Land hcelt gcen of zeer
weinig Ambachts-luiden. Zy generen haer
van de Perfianen , die onder hun grooren
Handel dryven , cn al't geene zy van doen
hebben , befchikken. Ha e r Vor f t is erffelijk
, de welke aen zijn Ho f drie honderd
Ruiters houd , tot zijnen dienft , wel gewapent,
en welgekleedop zijn Perfiaenfch.
Hun 'Vorfl: is onafhankelijk in de He e r -
fcliing : hy betaclt in drie of vier Jaren
eens Schatting aen d e nCr o o t c nHe e r , aen
dien hy Gezanten z e n d , mc t veertig of
v y f t i g Slaven en Slavinnen , en eenige
Stoffen, om te dienen tot Tulbanden. Zy
worden met weinig eerbiedigheit ontfangen
, en aen haer "geringe giften gedaen.
Haer Gezant word fpoedig wedcrom afgevaerdigt
van 'c Tu r k f c h e Ho f . Ha e r
Land geeft zeer lekkere Wy n e n in overvloedj
ookz e e rve e lVe e . Ta rwe i s ' e r weinig
: zy behelpen zieh veel met ecn De e g
van Geers , in plaetsvan Brood j en daer
mede onderhouden ze haer. Zy laten ze
kooken in ecn Ke t c l , en daer weer uitgenomen
hebbende > laten ze die kout wor -
den , en eeten dat in plaets van Brood.
Haer Land is zeer fiikkerig en n a t , zijnde
d e Regen veel onderworpen : evenwel
heeft dat Volk groóte zin in Zilverwerk;
en alle, zoo wel Arme als Gr o o t e n , hebben
in haer Hu i s eenig Huisraed van Zilver.
Hu n Hui z en zijn meeft alle v a nHo o i
en Stroo ; de voornaemfte zijn van Ho u t -
werk. Zy hebben geene zeer vafte Steden.
D e oude gebouwen zijn Kloofters, en Kerken,
by de Genuezen of Genuefche Mc e -
fters > g c t imme r t , daer men tot noch toe
D e Ha n d e l , die van Konßantiao^olen
met dit Volk gedreven word , is weinig J
word evenwel gedaen van Luiden, die g e -
negen zijn om haer Brood te winnen. Da e r
word zeker Lijnwaec gebragt , dat ze
Turkfche Bogazynen noemen , van zeven
Piken of Ellen 't pak , Ka p p e n , Stoffen,
( o p ' c Italiaenfchgenaemt Yz e r ,
Krameryen van Venetien en Du i t s l a n d ,
en ve rhande ln dit alles voor Slaven , die
zy onder haer ontfteelcn , en voor diergelijke
Koopmanfchappen vermangelen. He t
Z o u t , dat in haer Land niet gevonden
w o r d , word hun toegebragt van C a f a ,
in 'c half Eiland van Crim gelegen ; en
zijn de Koop-luiden , die daer geduurig
handelen, by na een gelijke flag van Volk ,
nieeftendeel Laß , die Tü r k e n genoemc
worden ; edoch grenzende aen die gcweftcn
5 zeer gaeuw en fnoode op haer voordeel
j behelpen zieh met weinig tot haer
onderhoud. Du s verre her b e r i c h t , aen
my , vài Konftiintimpolen, ower Mengreliat
gedaen.
Mengrdid , zegt de Franfche Schryver
Rohhe, is verdeelt in drie Landfehappen ,
o f W y k e n j e n d e P r i n c e n , of Bevclhebbers
( zegt hy ) dragen daer de naem van
Köningen : de eerfte is die van Baffachioc :
de tweede die van Mengrelia eigentlijk genaemt
; en de derde die van Guriel. De z c
drie Princen z o u d e n , "a het gevoelen van
dien Sc h r y v e r , zijn onder de befcherming
van den Grooten He e r . De Mannen , ja
zelfs de Priefters, zijn daer z e e ronwe t ent :
doch de Docht e r s in de Kloof t e r s , geven
zieh tot de Lerteren en Geleertheit. De
Ouders verkoopen daer hunne Kinderen.
Het Vrouw-volk is zeer fchoon , waerora
z y in Perfien z e e rge zocht worden. Du s
verre Robbe.
D e Zwarte Ze e , daer Mengrelia aen gelegen
i s , noemen de Tü r k e n Cara Dengnis,
dat is, verwoede Zc e , want Cara zoo wel
verwoet, als lelijk , of zwart betekent.
En fpreekt Chardy» van deze Zee , etl
de Vliet Phaßs , aldus :
De ganfche Zwarte Zee ftact onder de
Heerfchappye van d e nCr o o t e nHe c r , zeer
wei-
T A
weinig uitgezondert. Men bevaert zc niet
als met zijn ve r lof j en aldus is men 'er genoegzaem
in veiligheit voor de Zee-roovers
: 't geen mijns oordeels, het grootfte
gevacr der Zee is.
D e Wi n d ons den gantfchen dag tegen
gewecft zijnde , als ik daer in zeker Oo r d
op voer , ( z egt Chardyn-y vorderden wy
maer achtien Italiaenfchc mylen. Tegen
den Avond quamen wy in een Ri v i e r ,
Kelmhel gebeten. Zy is dieper , cn byna
zoo wy t als de Laitgtrr, niaer fiiet zoo fnel
loopende.
Den negen en twintigften , twee uuren
voor den D a g , vertrokken w y b y ' t Ma enl
i c h t , en quamen de sMiddags indcn Vloet
Phaßs , daer wy omtrent duizcnd fchredcn
in opvoeren , tot aen ettelijke Hu i -
zen, aldaer de Meefter van de Felouq met
eenige Koopman-fchappen te Land wilde
gaen.
D e Vloet Phaßs heeft zijn oorfpronk in
het gebergte Kaukafiu. De Türken noemen
hem Fachs , en de Luiden des Lands
Rtone , gelijk ik opgemerkt heb. Ik heb
hem te Cotatù gezien. Hy loopt daer fnel
in een eng bedde , en is'er dikwils zoo
ondiep , dat men'er door waed. Zijn bcddc
heeft ter plaetze daer hy zieh in de Zce
ontlaft , 't gcen negentig Italiacnfche my .
Icn van Comis i s , vyftien honderd fchreden
wy d t e , en meer als zeftig vademen ;
dicpte. Verfcheidene kleine Vloeden , die
'er in komen ftroomen , vergrooten hem
ZOO zeer. H ^ loopt van het Ooftcn na het
Weften. Zijn Wa t e r is zeer goed om te •
drinken , hocwel het onklaer, dik , en
vaneenlootachtigeverw is. Arriamts zegt,.
dat het is ter oorzaek der Ae rde , die daer
mede vermengt is. Hy zegt ook noch ,
en andere Schryvers zeggen het mede , dat
alle de Schepen van ouds in Az Phaßs
tcr gingen halen , op het gevoelen dat het
water van dczen Vloet geheiligt was , of
om dat zulks 't befte water der waereld is.
Deze Vloet heeft verfcheidene kleine Ei -
landen in zijn Mo n d , die zieh zeer luftig
cpdoen , zijnde altemael bedekt met geboomte.
Op het grootfte ziet men aen de
Weftzyde de puinhoopen van een Kafteel,
gefticht door Sultan Murat , in den J a r e
vyftien honderd acht en zeventig. Hy had
ondernomen de Noorde r en Oo f t c rKu f t c n
der Zwarte Zce te veroveren ; doch zijn
onderncming geluktc niet , gelijk hy zc
ontworpen had. Hy deed zijn Galeyen
de Phaßs opvarcn. De Koninkvan Imirette
had groote hinderlagen gelegt, ter plaetze
daer de Vloet op zijn naeuwft is. De Ga -
ieyen van Murat wierden daer geflagen ;
een z o n k , en d'anderen namen de vlucht.
A R Y E. 5-49
't Kafteel van de Phaßs wierd vermcefterc
in h e t j a e r zeftien honderd veertig , door
liet Leger van Imirette, vergroot met de
geenen der Vorftcn van Mengrelia en Gürtel,
en vervolgcns geflecht. Da e r lagen
vyf en twintig ftukken Ge f c h u t op. De
Konink deed zc in zijn Kafteel van Cotatis
brengen , daer ze regenwoordig leggen ,
zijnde aldus weer in de handcn der T ü r -
ken geraekt, toen zy het Kafteel veroverdcn.
'k He b het Eiland van de Phaßs rond
;egaen , om te trachten die ovcrblijfzelcn
!es Tempel s van Rea , dien Arrianus zegt
dat men daer by zijn t y d zag , t'ontdckken;
doch ik heb'er niet het minft af können
vindc-n. OndertuiTchen zeggen de
Schryvers, dat hy in den afgang des Ry k s
noch in zijn gehe e l , cn ten t y d e van den
Keizer Zcnon , aen den dienft van ^eßts
Chnfius gewyt was. Ik zocht ook d'overblijfzclen
van de groote Stad Sebaße gebeten
, welke de Land-bcfchryvers aen den
mond van de Phaßs gcplaeft hebben: maer
de puinhoopen zclven van deze Stad mocten
verlooren zijn , gelijk die van Colchos;
want ik kon 'er niets af vinden. AI dat ik
'er aenmcrkte, over een körnende met het
geen , 't welk d'ouden van deze plaets de r
Zwarte Zce gcfchreven hebben , i s , dac
'er veel Fazanten zijn. Da e r zijn Sc h r y -
vers , en onder anderen Manialts , welke
zeggen, dat d'Argonauten van deze Vo -
gels in Griekcn-land br agt en, welken men
daer nocit te vooren gezien had , cn da t
men hen den naem van Fazanten g a f , om
dat men ze op d'Oeve r s van de Phaßs gcvangen
had. De z e Vlocd fcheid Me»grel/a
van het Vovftcndom van Curiel y cn van
iiet klein Koninkryk Imirette. yinarghie
is 'er maer zes en dertig Italiaenfchc mylcn
van afgelegen. De Kuf t is 'er ovcral een
laeg zandig L a n d , beladen met zulk dicht
geboomte , da t ' e r het gezicht naeuwelijks
zes treden diep indringen kan. Du s verre
uit Chardyn.
O p veele plaetzcn van Mengrelia , cn
b y namen op het vlakke Vcld , als men te
Paerdc daer over r y d , gecft het Ac r d r y k
ecn geluit van zieh , als o f het onder hol
was : 't welk des te mccr doet gclooven
de mening die men gchad h e e f t , dat de
Kafpifche Zee met de Zwarte Zee eenige
gemeenfchap is hebbende. Daer by k omt
n o c h , dat in deze twee Zeen ccnderlei
aert van Vifch gevonden word. Men vangt
veel Steur in de Zwa r t e , zoo wel als in de Kirdieroj.
Kafpifche Zc e : daer is'er zuiken overvloed
van, dat de Konink van Pcrfien meer dan
v y f t i g duizcnd Ryksdaeldcrs t r e k t , van
de vangft diedaergedaen word aen d cmo n d
van de Rivier Cirus.
Z z z 3 Poli.
BÜ