B m
^ i - ' f f ï S j W
f / t N 0 0 R D
d e hnlp-benden , di e liy ve rpl i chc is aen
hem cc verfchaften nict vacrdiglijk te V d d
brengt , of niet de e e r b i e d i g h e i r , de we l -
k e hy aen 'l Ot r o i i i a n f c h e H o f f c h u l d i g
i s . b ewy f t .
D e Ha » , die onlangs n o c h de He e r -
en O O S T
plakkaten van den Suhm , boven de we l -
ken z i jn naem me t grooce Le t t e r e n ge f chr e -
ven i s , in alle d ' a n d e r e p h e t z e n van z i j n
R y k .
Volgens een z e e r o u d v e r d r a g , tuITLhen
d e T ü r k e n en Ta r t a r e n g ema e k t , is be -
dongen , d a t , z o o dikwi l s den Gr o o t e n
feliappy in banden I l adde , we l k s n a em wa s , .
MMm« Chm, da t de b y n a em van ' t ge - ! He e r ten o o r l o g t r e k t , de Ha of d , «
l.aelii ]s , l i e c f t , volgens d ' o u d e g ewo o n . j l i em, me t een Le g e r van Iionderd d u i z c n d
re , t e rwy l zijn Va d c r Icefde , voor G y - I mannen , verzellen mo e t . Ma e r indien de
zelaer o n d e r de T ü r k e n , te J a h l i , een i eerfte Vi z i e r , of eenig ande r Ov c r f l e . Iiet
Stad van r i r . i n™ , aen de Zwa r t e Ze e , j belcit daer ove r l i e e f t , z o o kan lijt volftaen
vier dagen reizens van A d r t d m f d ge l egen, me t zijn Z o e n ,
gcwoont . Ma e r d ewy l de z e plaets te na
aen zi jn La n d ' l e g t , z o o Voerde me n h e m
r a Ä/Wi « , dae r h y , tot aen zijns Va d e r s
dood , in dui f t e rhe i t en ve rdr i e t l e e fde .
Van daer Voerde me n h em na Konßamino-
, of eenig Voor t r e i f e l i j k
O v e t f t e de rwa e r ts te zenden , me t een g e .
tal van ve e r t ig o f v y f t i g d u i z e n d ma n n e n ,
die geen a n d e r e b e t a l i n g h e b b e n a l s d eRo o f ,
die z y k r y g e n . In 't zeftien h o n d e r d d r i e
- en zcftigile J a c r , na Ch r i f t u s geboor t e ,
fdcn, dae r me n h em he t zwa e r t op de z y - toen de T ü r k e n de Ta r t a r e n te hulp had
d e g o r d e . en daer by d' e ed van g e t r o uw- den geroepen , iiit o o r z a e k van d ' o o r l o »
heit aen d e n Gr o o t e n He e r d e d e ; en z e - I in On g e r e n , ma e k t e n zy een f ehr ikke l i jke
d e n wi e rd h y , volgens de g ewo o n e wy z e , . v e rwo e f t i n g in di t L a n d , gelijk o o k in
d o o r de SHhM in de b e z i t t i n g zijner Staten en SUcficn , daer z y d o o r t r o k .
beveftigt. Ma e r d ewy l hy de geheugenis ' k e n , ui tplonde r ende en ve rbr andende alles
van ' t q u a e d ontha e 51,l , 't weiK we lk ny hy te K Bh U t i dm t u wa t nen hen o n tmo e t e ,
en in een eenig l a e r
ontfangen h a d d e , met niet
v e r g e t e n . k o n d e , ¡ h o n d e r d en v y f t i g d u i z c n d gcvaneeneD ,
zoo is de ve rwa enthe theit i t
d e r T ü r k e n h em , behalven luin r o o f , we g v o e r e n d e . I kwe e c
zoo onve rdr age l i j k geworde i
dat h y , op ; di t dus bcffiptelijk v a n ' d e g e e n e n , die volgeenen,
d'aenzoeking der Poolen , en de r ande r e ' ma e k t e kenn'is VM i t P a ^ k s , of ve r z eke r -
T a r t a r e n , zijn g e b n u r e n , { d i e aen h em f c h r i f t e n h a d d e n . die Äior i ede r h o o f t
vertoonden da t her f e h a n d e l i j k voor h em gegeven wi e rden . Wa n t d ewy l de T a r t a -
was , d' e e r t t e Er f g e n a em van "t R y k aen ren v r y e Ro o v e r s zijn , di e van al ' t eeen
d e T ü r k in G y z e l i n g t e g e v e n ) d i t b ewy s dat zy a chte rha len können , geld ma k e n "
van o n d e rwe r p i n g aen hen he e f t gewe ige r t : ' z o o zijn z y ve rpl i cht a enge t ekende g e t u i e -
over t welk de Vi z i e r Kmi t r l i zeer dikwils f c h r i f t e n van de namen , van 't L a n d en
geklaegt heeft : d o c h d ewy l hy geen wr a ek , van d ' o u d e r d om van hun gevangenen te
daer al lieelt können b e k ome n , zoo heeft n eme n ; op da t zy de T ü r k e n niet z o u d e n
h y zeer voor z i cht igl i jk de z e fma e t d o o r d e , bedr i egen , h u n La n d e n niet plonde r e n
v.ngercn gezien. ) e„ nie t we e r z o o d a n i g e Me n f c h e n level
D e T ü r k e n a enme rken ondertuiTclicn; ren , di e alrede h u n On d e r d a n e h en Slaven
deze Volken als h u n Br o e d e r s , gelijk de z i jn.
aen de welken h u n R y k c nHe e r -
f c h a p p y , volgens een v e r d r a g , tuíTchen
lien g ema e k t , zal k ome n , z o o ' e r Ma n n e -
li;k k r o o f t aen 't Ot t oma n f c h geflacht ont-
D e Ta r t a r e n z i jn de J a g e r s de r T ü r k e n ,
die me t hun r o o f h u n voordeel doen , en
zieh da e r af v o e d e n . Zy vallen in de L a n -
den , di e h u n gcbuur . o ^ etnii z¿JiJjJnI ,, It r e k k e n ' t
brcekr. Ho ewc l de z e h o o p zeer verre van ; z omt y d s me t een grooc lichaem
d e h a n d , en b y n a inbceldig is , z o o h o u d j z e n tien of twa e l f dagen voori
z y e cht e r de z e Ta r t a r e n in zulk e e n g r o o t e
toegenegentheit t o t de T ü r k e n , gelijk een
j o n g Ge l d - z u c h t i g Me n f c h tot een z e e r
r y k o u d Ma n , di e h em tot Zo o n a engenomen
h e e f t , kan h e b b e n , f c h o o n h y verzekert
is , da t aen h em nooi t E r f g e n ame n
zuilcn ontbr eken : invoegen dnt de T a r t a -
ren cm d e z e oor z a ek den Gr o o t e n He e r
met mi n d e r o n d e rwo r p e n zijn , dan zijn
eige On d e r z a t e n . Wa n t hoewc l hy niet
over hen gebi ed , ge l i jk ove r d ' a n d e r e n ,
cn me t hen a lde rhand e zaken d o o r brieven
verhandeld , zoo hebben c c h t e r de z e brieven
z o o g r o o t e k r a c h t , ali de b e v e d e n en
en r e i -
igen v o o r t , z o n d e r
eenige ongeregeltheit te bedryven . Ma e r
als z y we e r na huis k e e r e n , z o o p l o n d e r e n ,
branden, en llepen z y , gelijk fnelle ftroomen
, alle d ' I nwo o n d e r s d e z e r pj j e t z en ,
van wa t o u d e r d om en ge f l a cht z y z i j n , me t
zieh } ja zy z e t t en h u n g e v a n g e n e n , en
lleggen h u n r o o f op drie of vier Pacrden ,
die z y , ieder van hen , by de h a n d geleiden.
Zy zijn ZOO va e rdig cn naerilig in
him a f t r e k k i n g , en trekken by d a g en
nacht me t zoo g r o o t e g e zwi n t h e i t v o o r t ,
d a t ' e r geen ge r ege l t Le g e r i s , 't we lk hen
achterhalen kan , cn da t zy naeuwelijks
eenige u u r e n me t h u n voedzel te nemen ,
I l t e n
T A R T
h t c n v o o r b y gaen. I n d i e n eenige van h u n
gevangenen hen nie t können volgen , of
ondcrweeg zick wo r d e n , zoo d o o d e n zy
hen ; en z y ve rkoopen de geenen , die zy
gezond en behouden in h u n La n d b r e n g e n ,
aen de T ü r k e n , di e by hen k ome n , om
daer mc d e te hande l cn, als de befte Ko o p -
manfchap , die Ta r t a r y e uitleverc. De
J o n g e n s , en jonge Do c h t e r s , wo r d e n 'er
g g e a c h t ; en als de z e laefte f c h o o n be-
. ^ „ d e n wo r d e n , zoo zijn di e Jiiweelen .
welke alle wa e rde ove r t r e i f en. Ma e r men
vind 'er we inig , ja f c h o o n z y flechts Kinderen
wa r e n , die niet van de T a r t a r en misbruikt
worden .
Deze Volken können g r o o t e arbeid u i t -
ftaen. Zy Icven r u uw en g r o f , en voede n
zieh me t he t vleefch der Pa e rden , di e in
hun reizen fterven , z o n d e r z i e h te be -
mocyen van we l k e z i e k t e z y g e f t o r v e n z i j n .
Zy bereiden di t vleefch niet anders , dan
dat zy 't o n d e r de Zadels de r Pa c rden leggen
, die zy in hun reizen gebruiken j en
als her dus een geheelen d a g tulTchen de
wärmte van de Ru i t e r e n ' t Pa e r d gebroe i t
cn g e k n e u f t i s , achten zy , da t h e t des
avonds op de Ta f e l van- h u n Vo r f t o p g e -
difch t ma g wo r d e n .
D e Me n f c h e n niet allecn voeden z i e h
met r a e uw vleefch, me t kruidcn en wo r t e .
l e n , cn me t d' ande r e d i n g e n , di e d 'Ae r -
de' v o o r t b r e n g t , zonde r hen d o o r 't v u u r
te bereiden , op dat zy lichtelijker te ve r -
teeren z o u d e n zijn j ma e r de Pa e rden lijden
'er ook geduldigl i jk de h o n g e r en k o u - ,
de, en leven 'er in de g r o o t f t e ftrengigheit
van de Wi n t e r , di e 'er ui t f t e ekend i s , van
de f chor s de r Bo ome n , en van de k r u i -
den , die z y o n d e r 'c Sne euw k ö n n e n vinden.
H u n St eden en Dö r p e n beftaen niet
ZOO z e e r u i t Hu i z e n , als uit H u t t e n , van
Stokkcn en Ho r d e n g ema e k t , daer z y een
Laken , van haair g ema e k t , ove r dekken.
Men telt m dat T a r t a r y e , van 't welk wy
fpreken , twe e h o n d e r d d u i z e n d van de z e
D ö r p e n : invoegen d a t z y , r i e t me e r dan
een eenig Ma n uit ieder D o r p n eme n d e ,
gelijk 't onde r hen de g cwo o n t e i s , als zy
ten oor log trekken , in een oogenbl ik een
Leger van twe e h o n d e r d d u i z e n d Ma n n e n
m t Vc l d brennen. Ma e r z ede r t zy g r o o -
t e l y k d omme n uit Poolen hebben g e b r a g t ,
en d o o r de ve rkoopingvan hun Slaven mi d -
delen vc i ^ r egen , hebben eenige van hen
hun flordige klederen verlaten , om z i e h
met kortelijk Bo n t te klcden. An d e r e n
die zuiniger zijn , doen Hu i z e n en Wo o -
ningcn boiiwen ; en de q u i f t g o e d e n beftedcn
h u n ge ld me t Br a n d ewy n te d r i n k e n ,
en in zieh , gelijk d r o n k a e r t s , me t zekere
drank op te v uUe n , d i e z y Boz>i noemen ,
A R Y E . ^ 7 5 -
en van z eke r z a ed is gema e i t t , da t h c d e n
onder de T ü r k e n zeer veel gebruzkt Wo r d ,
^ u s verre Ä^^aar.
Deze Ta r t e r s t r ekken ha r cn o o r f p r o n k
i t d e Staitlhmfir T a r t a r e n , we l k e e e r t y d s
illchen de Vl i et en Jmk., en Vd g n , h u n -
nen Ze t e l hadden , van wa e r z y v e r d r e v e n
z i j n d e , a l h i c r z i c h n e d e r z e t t e d e n ; en z e -
dert dien t y d , t o t op hcden , gcflageti
vyanden zijn van al di e Ta r t a r i f c h e V e l -
ken . welke omt r e n t ^ ß r a k s « , cn aen de
n l g a , wo o n a c h t i g zi jn ; van we lke r o o r -
logen, o o r f p r o n k , en a f k omf t , i n ' t b r e e -
d e , by Si g i fmHn im, Ba r o n van Hcrhtr-
/» , is te zicn.
Als C^/^iionder d cGe n u e z e n wa s , wi e r d
het beffier by vier Bü r g e r s , dae r toe u i t
de Beitierdcrs van Genna g c v o lma g t i g t ,
en i s , d o o r I n l a n d f c h e one enigheden , cn
JnluBcn , ove r het g e z a g , aen den T ü r k
overgegaen,- Zoo als in ' t br e ede by fuchi.
m m C m m . in zijn Bo c k W « ™ , » » «
kan wo r d e n ge z i en. D e S t a d h a d
zieh o n d e r b e f c hm d e r Ta r t a r e n b e g e v e n ,
en het f c h y n t z y de zelve ecnigzins h e b b e
y k c n t . De T ü r k h e e f t d e zelve zeer v e r -
deigt : Slaven en Slavinnen v e r v o c r d : de
v r y e Chr i i l enen verplant t o t T e n , o v e r
gelegen .• de h e l f t van alle
g o e d e r c n, Zoo eenige z e g g e n , een d e r d c n
der I nwo o n d e r s we g g c n ome n . D i t g e -
Ichiede in 't J a e r veertien h o n d e r d v y f en
yecrtig , d o o r Ke i z e r M a U m t t h y liad
haer be f tookt me t z event ig Schencn v a n
"orlog.
Daer Word g e z e g t . n o c h h c d e n o n d e r
d e C nmf c h e Ta r t a r e n , en tot C Ä , a f -
zcttelingen tc zijn , ui t de Ad c l i j k c g e -
flachten van cn verhacl t G » / & W
BritJIm , in zi jn Ta r t a r i f c h Da g - r e g i f t e r ,
eenen C nmf c h e n G e z a n t , i i i t d e n H u i z e
van S f .mU te h e b b e n gczicn : in we l k
Boek den geheelen toe f t ant van h e t C r i m -
fclie L a n d z e e r net op Word g e h a c l t , z o o
ten a e n z i e n v a n d e S t e d e n , D ö r p e n , G o d s -
d i e n f t , als Ge b o uwe n . Me n v i n d 'er o v e r -
blijfzclen van we l d e r t i g Kaftelen , by de
L i g u r i f c h c Chr i i l enen voormaels g e b o uwt ;
en ontallijke vecl Dö r p e n en L u i U m i z c n
der o n d e Gc n u e z e n . Ae n de P o o r t v a n
Cafa n n i men n o c h . o u d e Ge n u e f c h e O p -
T w a e l f St eden, z egt h y , aldaer tc z i j n .
cn ZOO vecl Ka f l e l c n , als, Corfiiri,,^, Beri.
en ande r e . De St ad Pereap ( z e g t h y ) we l
van de I t erkf t e is , alzoo zy de v y a n d e n ,
die van ove r de Ta^m of Borißh,,,, z o u d e
willen k ome n , w c c r t ; en in Baccafana
o f Eachafiry , wi e r d te z i jne r t y d , te'
wcten , in- t J a e r v y f t i e n h o n d e r d negent
i g . he t H o f g c h o u d c n ; daer d i c h t aen
! V t f -
' m