m
i
y^i N O O R D
Word geoordc c l c , da t te dier plaecze o u -
links) ter t y d als de Rome i n f c h e Mo g c n t -
heic in Engeland Hc c r f c h t e , Boflchagien
in Valeyen zijn g cwe c f l , die op d e r zclvcr
bcvcl zijn g e h a k t , e n g e v e l t , o m t o t g e e n
fchuil-phetzen ce dienen , en da t onde r
wyie de omge f l agene Bo ome n z i j n d e bly
ven k g g e n , z o o da t de toegangen zijn
ve r ftopt g ewo r d e n , hcc wa t e r de ove ihand
hecft gckregen , en de oniJeggende h o o g e
Landen z o o vcel Za n d en Ae r d e , by o v e r -
fiuivinge daer op iiebben g e b r a g r , dat he t
H o u t o n d e r 't oppe rvUk de r Ae r d e is ger
a e k t , fclioon het wa t e r doo r de ve r f toppinge
d e r toegangen i s b l y v c n f t a e n , ' t g e e n
n u d o o r G r a f t c n a f g e l e i t , wede r g o e d L a n d
is g ewo r d e n .
Omtrent he t Do r p HilUgom in Holland.^
hecft men by di epe afzandinge o n d e r de
Aerde g e v o n d e n , een Ri b b e en We r v e U
been van een Wa l v i f c h , di e ik hebbe gez
i e n , en men ter geheugcniffe van zoo een
zehzame zaek aldaer ten t o o n , voor de gcvcl
cener Aenzienlijk Lu f t - h u i s hceit doe n
ophangen.
De'^ondervindinge heefc m y geleert, da t
in FriesUnd op verrcheidene plaetzen , b y -
z o n d e r in de No o r d e r Wblden, v y f of zes
voet o n d e r 't Veen , geheele BoiTchagien
worden o n t d e k r , wa e r o n d e r ecne , daer
men geheele Strcken , en BoITchen vind ,
waer ä e Bo ome n t o t cen half Ma n s hoogt e
afgcbrand zijn , konnend e zulks kUer aen
d e Ho a t c - k o o l , en oml eggendc Af c h wor -
den b e f p e u r t , z o o als men in di e geweften
mede veel onde r - a e rdf ch e No o t e - b o ome n ,
ZOO Hazelaer als andere vind , wa e r boven
o p , veele voe t enVe en- I and is t e z i e n , d o c h
door wat toeval , voo r veel Ee uwe n zulks
gebeurde, is o n b e k e n t , en doo r ons enkelijk
kan wo r d e n g e r a emt , we z e n d e my
voorgekomen , dat me n in Suriname en
andere plaetzen van Amerika , diergelijke
ilofFc me de vind , die een naeuw o n d e r -
zoek den Ge l ee rden overlaten , en b e t u i -
gen hoc den oppervjak des Ac r d b o d ems ,
veele verandcringcn en omke e r ingcn o n -
derworpen is gewee f t .
D e Siherifihe To l l en plachten voor d e -
zen me t een laft van v y f en dc r t i g op 't
h o n d e r d , niet boven de v y f dui z end >
acht d u i z e n d , en tien dui z end D u k a t e n ,
r o o gc z cgt wo r d , des J a e r s op te br engen
j edoch , heden by een T o i , dertien
ten h o n d e r d mi n d e r , wi l men d a t Nertz.
wskoj alieen in een J a e r , over de zes en
t w i n t i g dui z end Ro e b e l s , o f D u k a t e n , en
FergaturU, by de zeventien dui z end R o e -
bels heef t o p g e b r a g t , c-n in de andere Stedenvan
Stberien b y r ami n g n o c h z e s d u i z e n d
Roebels o f D u k a t e n , 't we lk na allen f chyn
cn O O S T
in kör t e t o t veertig dui z end Roebe l s o p i
lleigcn zal.
Men reift op veele plaetzen in Sibcrien ,
oiSiberia, des Zome r s te Paerd , en op
kleine läge Wa g e n t j e s . De wegen worde n
daer gcbaent d o o r p e r z o o n e n die platte lange
Schaetzen o n d e r de voeten hebben , welke
van dünne platte plankjes g tma e k t wo r d e n,
lang twe e Ellen , die zy h f j s , of Lifin
nocmen : in 't midden van de zelve z e t t e n
z y hacr voeten , binden die daer vaft op ,
en loopen dus over den diepen Sne euw ,
planeeren de wegen , en maken die b r u i k -
baer. De SthmAnen voedcn zieh veel mc t
H ä v e r ,Me d , cn Gr u t t c n . D e d r a n k voo r
de gemeene Ma n is wa r e r ; d o c h de ryke n
makcn een d r a n k , Slytn» gena emt , den
Brandewyn niet ongelijk , van wa t e r , me t
alderhande gewirts , als No o t e n , Na g e l s ,
Peper, enz. o v e r g e h a e l t , en o p g e k o o k t ;
doch de z e ma ekt hacft dronken.
' De Ce d e r c n , hoe wel f c h o o n , zijn aldaer
niet z o o goed als die in Smen waiTchen ^
waer van men my proeven ter bcfpicgeling
heeft tocgezondcn. De Zabels voeden z i e h
met P y n - a p p e l s , die op deze Ce d e r - b o o -
men wa i l chen, wa e rom dit Gc d i e r t e me e i l
gevonden Word,waer deze Boomen h e t o v e r -
vloedigftzijn. De Boomen h e b b e n e e n d i k t e
omtrent van vier of v y f f p a n in d emi d l y n .
D e H o o f t - f t a d van Stberien, TobolM^k
een hout e Kafteel, dat nu echter van fteen
word gema ekt . RuiTen allcen wo o n e n ' e r
binnen het Sl o t , cn d e S t a d : v r e emd e n o n t -
hoiiden zieh aen de Oc v e r , in een Voor - f t ad .
Daer valt in mangeüng groot cn H a n d e l ,
met a lde rhande aert van Ta r t a r e n . De z e
Stad Tobel legt aen de z amenvloeying de r
Rivieren Tobolcn Ims, welke vereenigt in
deO^jfuitftorten. On d e r d e z e S t a d z a gme n
onlangs op nieuws h o n d e r d geplante R u f -
fche Boe r e Hu i s g e z i n n e n . Hi e rwo o n c de
algemeene'Bevelh ebber over Siberien.
Tn't Kl oof t e r , gelegen o p d eVl i c t I n i i ,
d i c h t aen deze S t a d , en by het VI ek Pokrofki,
heef t den Aerts-bifTchop zijn wo o n i n g .
Door loflijke z o r g van d e nGe z a g h e b b e r
Ci^coicoy, zijn nu twc e Schoolen in Tobol
ge f t i cht .
In de Stad Tobel worden alderhande
Ha n dwe r k e n gepl e egt , en me e r a l s in eenige
St ad van Sibiria. Da e r is al van lange
t y d e n afin-£«ri!/i<?, en eiders g c z c g t , da t
de I nwo o n d e r s cn Volkeren aen de Rivi e r
Objy en by deze piaers, zouden a enbidden
een Beeld , SUta Euba gebeten , da t is ,
G o u d oud W y f , cn het zclvc tot hun
Afgodin houden : hoe naerftiglijk de z e
zaek by my is o n d e r z o c h t , zoo heb alle
zckerheit he t zclve mc t de wacrlieit over
e e n t e k o m e n , niet können vinden 1 allecn
be-
T A R T
bericht my z cke r voorna em R u f c h He e r
daei- van a l d u s :
„ Aen he t Gc b e r g t e in Obdork , he t
„ Beeld van Slam B.iba ui tgehouwen i l a e t ,
„ hebbendc cen Vr o uwe n gcda ent e , gelijk
j, die woordcn , G o u d o u d W y f
betekencn. E d o c h , men be r i cht m y , dat
d e ^ ß a k k s n , en ande re He i d e n f c h e I n -
woondere , by Tobol, en aen de Oby , den
Duivel a e n b i d d e n , die z y zeggen dar z i e h
vaek ve r toont in gedaente van een Vr o uw,
met Kinde r en aen hacr f choor , dr agende
klinkende klokkcn aen hacr l y f , d'ie zy
zeer v r e e z e n , en ecrcn.
Rmbeckius w i l , als o f onde r het wo o r d
Slata B.-ib^ de Ae r d e wi e rde verftaen , en
dat Zon cn Ma en liaie twc e Kinde r en zoud
e betekcncn : önagninhs z egt van de z e
Afgodin het volgende.
i n hec La n d f c h a p Obdorie, by de mo n d
van de Rivi e r Oby , is z eke r o u d Af g o -
den Bccld van fteen , Zolota, oÍ SUta
Baba, da t i s , G o u d o u d W y f g e z e g t ,
g e n a emt , z y h e e f r twe e Kinde r en by z i eh,
d e een in de f c h o o t , cn de ander aen de
hand h o u d e n d e , die men z e g t , hare N^
ven te zijn. D i t Bccld wo r d van de Obdofiatjsn
, Lnbrifcen , ¡''olmenfers, en ai
dere omleggendc Vo l k e n , aengebeden
men OfFert hacr de koftclijkfte Zabel-vel-j
len , en ande re Pe i t e r y e : de ve t f te He r - ;
ten wo r d e n voor hacr g e f l a c h t , als wa n - ,
ncer men b e f t r y k t de leden dezer Af g o - !
dinne mc t he t bloed ; d o c h de ingewanden
van he t geöffer eetcn zy r a euw :;
t e rwy l men Of F c r t , vraegt de Pr i e f t e r '
raed , aen het Bccld , wa t hen te doen i
of te laten i s , of zy verhíiizcn zullen , en
zieh elders neerflaen , of n i e t , en z o u -
d e dit BeclJ antwoord geven , ja , men
wil , als of in de oml e g g e n dc BoiTchagien
en Bergen , z omt y d s een geluit als
van Klokkcn , of Tr omp e t t e n , d o o r dit
Bccld g ema e k t , g e h o o r t z o u d e wo r d e n ,
hoe wel na alle wa e r f chynl i jkhc i t da t
geluit van onde r a c rdf chc Wi n d e n v o o r t
körnende is. En dus ver gemclte S c h r y -
Elders in de Be f c h r y v i n g e de r Zeevaerten
by de Engc l f chen e e r tyds na Moskpvien
gedacn , vi nd men , d a t , wanneer
het een q u a d c n t y d i s , als van H o n g e r ,
P c f t , enz. da t dan het boven gemelte Af -
godinne Beeld aengebeden wo r d t zy we r -
pen zieh daer voor n e d c r , en i>orten z o o
gebeden, als wanneer men daer een T r o m -
meltje z e t , de omf t ande r s l e g g c n d a c r o p
cen g ema e k t e P a d d c , wa e r n amc t e e n f t o k j e
op 't Tr omme l t j e wo r d geflagcn , de pe r -
zoon daer de Pa d d e na toe f c h i c t , of door
' t flaen op hec Tr ommeUv e l , d i c h t by
A R Y É.
geworpen wo r d , is aeiiilonds als d o o d ter
Acide ge fme t cn , ma e r wo r d v o o r t d o o r
't mi d d e l dezer Af g o d i n n e , z o o zy g c -
loovcn, wede r herftelt in 't l even: die d a n
de oor z a ek van 't quaed we e t te zeggen i
en de midde l en om be t e r f chap tc v e rwe r -
ven j waer na de Af g o d i n n e te Vreden g e -
fielt z i j n d e , het La n d of Vo l k v e r l o f two r d
van hec onhe i l , waer me d e zy beladen wa -
ren j d o c h de z e zake bevind me n hede n
dus niet gefchapen te zijn.
Niet verre van de Vl i c t Tura , di e cen
arm van de Tebol i s , zijn twee fprui t en ,
die beide in de Tura ftorten , de ecne genaemt
Ifep, cn de ande re Fühitnnati.
B y me e f t alle vafte plaetzen in de z e geweften
zijn Kloofiers , van de Ru i f e n g e -
bouwt.
B y de Stad Tobolh het v r y k o u t , en
heb ik iemand g e f p r o o k c n , die op H c -
melvacrts-dag me t Ys-fleden daer h a d g e -
reden. H e t La n d is daer zoo vet of v r u c h t -
bacr niet als t o t Tomsko : r o n d s om is hec
al Bof l chagi e : daer groe i t veelderley Ko o -
ren j cn vait zeer veel V i f c h , gelijk alom
in de z e geweften mcer Vi f c h v a l t . als mi f -
fchicn elders in de geheele Wa e r e l d , h o e
wel de Vi f c h by Tomskp fmakclijker valt
als hier.
Het Slot in Tobol is een g e f c h i k t e vier -
hock : binnen de Stad ftact een Kl o o -
fter, d a t drie Poor t en h e c f t , me t h o o g e
W a c h f t o o r c n s , en hcc Slot h e e f t ' e r vier.
Rondsom de z e plaets wallen T u l p e n , Ma -
riolein , en ander we l r i ekent k r u i c , in 'c
wilr.
D e Viííclien o f S t e u r , daer iiit
.mede Kavejae r wo r d g ema e k t , zijn hi e r
beter als t o t Af l r a k a n , of in de Ri v i e r
Jaick., en Ka f pi f ch e Zee. Da e r zijn z e k c -
re Vi i f c h en , onz e Za lmen gelijk , die in
tallijke merligte, t o t dui z enden, ja milioenen
toe , gevangen wo r d e n .
Omt r e n t v y ^ h o n d c r d BnchaerfcheUwi'
gezinnen , welkers Na z a t c n alle g r o o t e
Koop-luiden z i j n , hebben zieh rot Tobol
neer g e z e c , doo r Inlandfciie t w i f t , voo r
omt r e n t honde rd J a e r , u i t hacr La n d g c -
wekcn , die in g r o o t e en wel g e b o uwd e
H u i z e n , di e Schoorfteenen h e b b e n , wo o -
nen , in 't onde r f t e van de Stad , cn längs
de R i v i e r , buiten hec Ka f t e e l : zy zijii
vry zindclijk. Behalvc-n d e z e , wo o n e n ' e r
noch een me n i g t e v r y e RuíTcn , en a n d e -
re , Wiens O Uders of Vo o r - o u d c r s aldaer
in ongenade zijn gekomen , en omg e d o o p -
tc Poolen , wel fterk zes o f zeven d u i z e n d
Man. De z e Bncharen z i j nMa h ome t a e n f c h .
hebbende hären T e m p e l , of Mo s k e : zy
zijn aldaer de r y k f t e , en me e f t van uiterlijk
a enz i en: h e b b e n alom m / i ß a , voornaem in
C c c c c Tar^
li'ih