[t
9 ( Ì 4 N O O R D
Een Kaert is in "t Jaer zcfticn hondcrd
vier en vyf t ig b y Sin/on, de Vadc r ,ui tge -
gcven, vanTar tavye, waer in liy fìeld een
Diflroitde fcio, o f engte en doorvacrt, längs
de Oofierlclie Kiift van Aßny dat i s , van
de Kacp Tabin a f , längs de vafte Kur t , tot
aen SinA toc ftrekkende. H y fchynt het
Land feßo aen de overzyde, en vervolgens
acn Amerika vafl ce maken. Korea fteld hy
in de zelve als een Ei land, enlaet het Land
dei- Tmgoeßn hoog Noordcn, tot drie en
2evcncig graden > opioopen. Tuflchen het
zelve Land, cn de Kaep lahin, dat aen de
Straet ^ejjo, en tegen over het vaile Land
van ^ejfo l e g t , laet hy de Kuften tot drie
en vier en zeilig graden beziiiden infchieten
: doch Sanfin-, de Zoon, haderhand .
na het f chynt , van deze Straet fejfo, door
de ontdekkinge der Hollanders uit Ooi l -
Indien,betcr onderricht zijnde.heeftzulks
verändert.
B y de Kaerten van Ta r t a rye , welke op
"t Jaer zcflien honderd drie en zeilig inde
Atlas worden ver toont , zietmen e cnRy k
van den Grooten Cham , dat alzoo in de
Wa e r e ldn i e c e n i s , ofwa s .
In 't J a e r zeilien honderd zeven en zeftig,
is by den wytberoemden J e zui t , Athanafin:
Kircherus, uttgegeven een B o c k , genaemc
het verlichte Sina , waer by gevoegt is een
Ka e r t , die vertoont de meeil bekendcRei
zen, o f Rei s - f l reken, welke iiit Europ/t t
Lande tocin Sina zijn gedaen; waeronder
mede een togt , welke byMoskovi ten voor
eenigejaren derwaerts is volbragt, waer aen
is teziendeonkunde,diebygenoemdehoog
geleerde Heer is gcweeft , der Landflrcke
vanTa r t a rye , zoo tulTchen Rmkndcn Sima
is gelegen ; want behalven dat de Moskoviten
niet dien weg hcbbengereift, wel.
ke by hem aengewezcn word , maer veci
hoogerNoordwaer ts, zoo zijnaen gemelte
Heer deTar tar i fche Landen, tuiTchenhet
Rujfche gebied en Sina, geheelonbekentgewc
e i l ; want hyop dieilreekbykans niet ali
een louterc Woe i lyne zonder eenigeLandfcheidinge
is ftellcnde , gelijk b y gemelte
Kaerte in het aengcroerde Bock is te zien.
Aen de jongflecnmeeftgeachteKaer ten
van den nooit volprezenen Land-bcfchryver
Sanfon, de Zoon, tot ParjSy kan gezier
worden, dat by hem , in den Jar e zellier
honderd negen en zeilig (want toen zijn«
Kaerten uitgegcven zijn) he tTa r t a rye , er
Noord-ooi ler gcdeclte van Aßa, onbekeni
is geweeil, alzoo hy op devoetilappenvan
voorgangers misgrepen ter neer komt te
ilellcn,en zoo in benamingenals gelegci
lieden dwaeld.
O p ' t Jaer zeilien honderd zes cnzeventig
is in Vrankryk cene nieuw: Wac iHds . '
O O s T
landbefcliryvingeuitgegcven, door Ma r -
tini. In de zelve mag gezien worden, dac
dien Schryver van het gcvoelen noch
fchynt geweeil te zi jn, dat Kathay een byzonder
R y k wa s , buiten Sina.
In 't Jaer zeilien honderd acht en zevcxitig
is tot Hamburg, door Rudolf Kapely
Godsgeleerde, uitgegevcn zeker Kaert, van
de Noorder Landen, om de Pool gelegen,
het welke hy de Straet Wkigats tot een
Inham ma ekt , en Nova ZemU tot vafl:
Land.
B y de Schryver der Bockskens AWi / / « ^ . .
de U RepnbUqm de Lettres genacmt , in 't «lögrc^U
:icn honderd vier en taclientig gc-^^^^'^^'«»
drukt ,vindmenvan he tmagt igTa r t a r i i chTLMo"
R y k van C,ng,s chan , als mede van de
bekentheit derTar tar ifche geweilen tocopd" Fm,-
huiden, het volgendc bericht. ¡jj^"
Het R y k van Cmgischa» is niet aIIeen""'J«''l'egrooter
geweeil als dat van de Romeinen,g„o«dT'
maer ook aller anderen daer men ooit van
hecfc gehoort. H y hadde onder zijn g e . " " " " ^ " -
hoorzaemheit te zaiiien gebr agt , de zecr
wyt uicgeftrekte Landfehappen, die daer
zijntuiTchen de Zeevan SinaenDnitfihUnd.
Amerika is ten tydedc r Romeinenonbek
e n t , o f door haer vergeten geweeil. Zy
hadden ganfch geene kenniiTe van de wy t -
uitgeilrekte Landfehappen tiifTchen de Wee-
« r , den Donauw , en het R y k Sifia , en
noch teft huidigen dage hebben wy geen
verder kenniiTe van die Landilreek, als toc
Moskovitn, zijnde ai het geene dat tu ifchcn
Rusland en Amerika gelegen i s , tot op deze
ftonde noch onbekcnt. Het is een van
die lecdige plactzen , welke de Land-bcfchryvcrs
riet hebben können opviillen ;
alwaer zy . om hare onwetenfchap te bedekken,
de gedaente van Duivelen en Spoken
in die gcdceltens van hare Kaerten
plompelijk doen afbeelden.
De Re ize eener Afgezanc van Aioskovien
na Sina, geeft cms te verftaen, dat hy zijn
weg byna een Jaer gevolgt hebbendej maer
' ' laddeaenget een Srad liadde aengertrooifFfeenn,, "i n de welke
hy maer twee ileene Huizen had gezien.
Di t verhael geeft ons wyders kenniiTe
van den naem en loop van de Rivier I r t ü ,
een vande grootileder Wae r e ld, nademael
dezen Afgczant ömtrent zes Maenden längs
de zelve hadde voortgereiß ; echter evenwel
is de zelve zoo onbekent , dat zy in de
meeile Kaerten geheel niet , en in anderen
zcer qualijk word aengcwezen.
Wyde r s is noch door den Moskovit er tot
onze icennilTe gekomcn, dat alle de Steden,
Oollwaerts de R Wm-femksfe*, tot acn den » j
uithoek Tabin gelegen , alle vcrkeerdelijk
in deKaerrcn zijn gefielt, o f verzonnen.
Men hadd« misverilandelijk afgetekcnf
T A R T
cen ander Kathay als Sim; en is de grove
misflag der Kaerten veroorzaekt, voornamentlijk
door de verkeerde ileliingevande
Sinefche Muur , aen welkers Noord en
We i l zydc niet anders gcvonden word als
Horden der Tar ter s , die altyd gewoont
hebben onder Tenten , en zulken afkeer
hebben van zieh in Huizen te latcn opfluiten,
dat , als zy dezelve ontmocten, die acn-
Honds afbreken , om dat zy niet können
dulden in de zelve omvangen te worden.
Dei lank vande Keuken, of vandeStat.
enzomwylen van beiden, onder de neuste
hebbenj op cen endezelveplaetzezoowel
des Winter s als des Zomers te verbJyven j
maer aen eenkantui t tekonnenzien, endat
noch door een gat : tc ondergaen is den
Barbaren allecn e igen, zeide eenmael een
Afgczant van den Cham van Tat tarye.
Dus verre gemelte Schryver.
Inden Jar e zeilien honderd v y f entachentig
is tot Parjis gedrukt een Land-befchryvinge,
door M. Robbe, waer in verloont
word een Kaert van' t Noorder
en Ooi ler Tartarje j in de welke de Stad
Ca/nhalu vertoont word , als buiten de Sinefche
Muur gelegen; iiet Ooi ler Tartarye
uitgeilrekt ver beooflen en boven fejfe en
fapan , en de vordere verdeeling van Ta r -
tarye fchynt na voorgaende dwalingc te
zijn gevolgt. Hy zegt , het groot Ta r t a -
ryc aen ons Europianen genoegzaem zoo
onbekent i s , als het onbekendeZuid-!and,
Ter oorzaek dat by water , langsde Ys -zee,
het varen, vermits het Y s , en groote koude
, ondoenlijk is, en te lande de toegank,
in groot Tar tarye , wegens het gebergte,
cn woeilheic van Landflreken, onmogelijk.
B y dezen Schryver worden genaemt
Vlieten in Tar tarye , die met alzulkc na.
jncn daer nu niet te vinden zijn.
D e Steden Chakhan . en Kalmack, zegt
h y , aen de Vliet Gbnmmas te leggen, en te
i lor ten, na een loop van zes honderd myl,
in de Zee der Kaimachiten.
Het Tar tarye verdeeld hy in v y f Ho r -
den , doch zegt dat de Araiieren eene andere
fcheidinge maken.
D e Hoof t - f tad van Groot Ta r t a r y e ,
zegt hy te zijn Miwncheu, gelegen aen de'
Vliet Cxramoran ; alle plactzcn, die hedcn
onbekent , en niet tc vinden zijn.
H y dryft mede , dat A^ava ZemU vaft
is aen Tar tarye , en dat het zelve by de
ouden bekent , cn Carambice genaemt zoude
zijn geweeil.
De Grenzen van Europa brengt dezen
Schryver aen de Vlieten Oby en Tatiais.
Van het groote Ta r t a r y e , zoo wel het
ceenige onder 't gezag van hunne Tzaer -
fehe Majefteiten behoor t , als het andere,
A R Y E . 905-
verkherd hy zoo weinig te weten, da thc :
hem beft dunkt daer van tc zwygen.
Het Landfchap Cabonl, o f Cabtulißan ,
in Mogols Land, zegt Thcvemt, is hetmceit
Noordclijk gedeclte van't zelve, grenzende
aen Ta r t a r y e , en den Berg CaHcaßw ,
welke de Indianen noemen Cafdagri. He t
is hier, daer de UsbekkerTar tersJaer l i jks
te koop brengen mcer als zcilig duizend
Paerden. Men dryft daer grooten iiandel
op Tar tarye.
Mogol, zegt de zdve Thevenot vorders,
was eertyds de nacm van een groot Vo lk,
welk bewoonde een ruim Land , acn het Rcis-beuit
einde van Oo i l -Ta i t a r ye , Noord aen,*''"^''"^'
by de zommigc gehetcn Jliogfil, cn Mo » ,
gut, o f Alongal-, als mede Mogohflan. Hi e r
was Cingu chan gebooren. Dc z e Groot e
Chan bragt dat Landfchap onder zijn geb
i ed, alvoorens hy aengreep liet overig
Aßa te dempen. Hy noemde zieh zoo
wel als zijneOnderzaten Mogots: di theefc
oorzaek gegeven aen de tegcnwoordige
Mogols Keizer , en zijn Voor-zaten , dien
eigen nacm te behouden, op dat men we -
te, uit wat Stam hy is gcfprooten ; want
TamirUen, Voor -vader dicr hc-dendaegs
Heerfchende Stamme, deeer l le was , die
toel iet , engebood, dat zijne afkomel ingen
, welke het gebied in Indien, o f hec
tegenwoordige Mogtls Land bezi t tcn, zieh
Mogols zou den benoemen om zicli t'on- * ]"'=
derfcheiden van den geenen, aen wien hy ii^nTvan'
naliet de bezitting van Pf r j i i« , Zagatay
Corafan, en andere Landftreken: ook wicrd d f f i t ! «
tot groote eer geduit den geenen , die hy
de nacm van Mogol naliet, om dat dies tc »e^«
klaerder bleek , zy oor fpr^ke l i jk waren
van den zoo zeer vermaerden Cingü chun .
eerile Keizer , uit die Doorluchtige Stam,
welke mecrderOverwinningen heeft gehad,
als ooit eenig Menfch ter waereld, en hcc
grootfte R y k bezat, dat ooit ce/iig Prins bczeten
heeft. H y was twce honderd Jaer omtrc
nt voor Tamirlaen ter waereld. E n dus
ver is getogen uit boven gemelte Thevenot.
Salomon Knßlins z e g t , dat Zagataj hcc
oude Scythia i s , heden genaemt Hiefelbas,
na de groene Tulbanden, die de Inwoonders
dragen. H y zegt vorder , z y bezi t -
tcn nii het oude Baihiana, Sogdiana, Aiar-
^MH.i,enhet Land der yl/^J/i^wi«, Vadc r -
hnd van TnmirLien, waer de Hoof t - f tad
Samarkanda i s , eerder Maracanda genaemt,
benoorden welkLandfchap de Vliet/'.j^/ir
les vloeid.
He t Landfchap aen geene zyde de Be rg
Imaus, nocmt hy Scytba , oiKatayo Tangut
, daer hy meent den Grooten Tar ter -
fchen Keizer tewoonen. Dezei l reek, zegt
h y , zeer bebouwt te zi jn, en vruchtbaer,
F f f f f f j ver .
h i
i J
f mi
r
i M i i i i n i i ]