• i
M"
i t - !
•Sil
N O O R- D
van zal zijn berichc , oordeelende volgens
fchier ontallijke b e f c h e i d e n , d a t mi jne i t e l -
ling in de K a e r t , me e f t mec de wi c r h c i t
is Over een körnende .
Aen een K a c r t , me t de h a n d van een
Ho o g d u i c f c h perzoon in Siberie tot Toboi
getekenc , my in den J a r c zeftien honde r d
cn vier en negent ig , van daer roe ge zond
e n , vinde ik een g e ü i k l i e i tme t d i e g e e n e n ,
ZOO als d o o r m y o p ' t Papi e r g e b r a g t , voo r
ZOO vec-1 de algemeene gedaente b e l a n g t ,
niet d a t onde r f cl i c i t , dat acn den ui tgang
van de R i v i e i - , een groot c Ze e - in -
ham Word v e r t o o n t , ter No o r d e r z y d e ,
meer als een halve k r i n g ma k e n d e , daer i n ;
veel kleine Vliccen uic het L a n d ftoncn, |
benefFens een E i h n d in de mo n d gemelcer ,
R i v i e r , als o o k een Ei l a n t j e be zuiden en ,
benoorden dcTs-kiep. Ee n i g eZe e - b o e z ems
d i e me n in andere berichten met en vind ,
als ook een T a k van de , we l k e benoorden
de Ys'kaep in Ze e ftorc, gcna emt
Boluikoy : zekere I l ivi e r nict w y t van de
uitgang des A m u r s , ftaet bekent me t de
naem Bramda , of BrAnda, 't ge ene my
doec giiTen of d e z e naem milTchien de aenleidinge
niet z o u d e können hebben g e g e -
ven , d a t oulinks geoorde e lt wi e r d een
Srad en Ri v i e r e in T a r t a r y e bekent te
z i jn me t de na em van Brema. O v e r ATti-
-vd Zemla b e z u i d c n , tui f chen de Ri v i e -
ren Oby , en Jenifea ftaet daer in vert
o o n t , een g r o o t Bi n n e n -me i r , d a t cen
fmalle u i t g a n g als een Ri v i e r in de Ze e
h e e f t : luraganskoj k omt daer als een E i -
land v oo r .
O p de Vliec Jenefeiskoy , is Serni als een
Spruit die daer in ftort, v e r t o o n t . T u f -
fchen de Ri v i e r L « « en de A n t n r , vind
e ik by die t e k e n i n g de Rivi c r en MoiMkf
. > ^lojia , en Kolit»a , in de
Zee f chi e t en. De laetfte Zu i d e r S p r u i t ,
d i e in de ^ m i t r , d i c h t by zijn ui tgank
ftort , ftaet daer gena emt Soiime , cn
twee andere Ta k k e n daer we d e r inf tor t end
e , Korga en m o c k ' Ee n Oo f t e r T a k
van de Jenefeiskfi , n o emt me n daer Nit.ot-
OrttMck k omt daer voo r een T a k , niet
wyt van 't Me i r Baikal > bezuiden. Skfo
en An g a r a , zijn twe e Me i r e n di e t en eind
e van Ri v i e r - t a k k e n vallende zijn in de
Selenga.
Zchdoi i$ me d e cen R i v i e r , we lke in
d e Silenga ftort.
yUhimfiAli is aldicr een Be ek di e in de
Tobol-firoom valt , en Lame . twe e Me i r -
k e n s , niet ve r r e van he t Me i r J a f " » gelegen.
Welke b y z o n d e r h e d e n , of f c h o o n in
myne Kaerten nict h e b b e g e b r a g t , om da t
O O S T
der wa e r he i t bui t cn d i t Ka e r t j e z o o g r o n -
dig niet ben bericht , e cht e r niet heb wi l -
len na laten aen te roeren , konnend e mi f -
fchien zijn , da t z ommi g e de z e r me t andere
benaminge in mi jn Kaerce zijn bekent.
I n Tobel heef t men zecr vcel Kalmakfche
Slaven , daer de I nwo o n d e r s zieh van bedienen
, bchalven d a t ' e r me d e ondc i f che i -
denc Na z a t e n wo o n e n , van wel eer gevangene
KMrmkfche Princeir.
Men is gewoon in de Siberißhe St eden ,
voor-raed van Koor en tegcn o n v r u c h t b a r e
Jaren te b ewa r e n , om t o t S p y s . en he t
zaeyen by t y d van n o o d > ui tgede e l t te
können wo r d e n .
Men vind in Siberie» op z ommi g e plaetlen
Heme l s hooge Bergen , dier z ommi g e
goed Ma rmc r in h e b b e n.
Het is b y z o n d e r , d a t de Ru i f c h e Bo e -
ren in Siberien z ed iger zijn , als d e Bocren
in Riiiland z e l v e , leerende hun Ki n d e r e n
feezen en Schryvcn , fpr eken o o k hooge r
en ne t t e r Slavonifche T a e l , als de Mo s k o -
vi f che Land- luiden g ewo o n zijn te g e b r u i -
ken , wa e r van de oorzaek f c h y n t te z i j n ,
om d a t de z e me e f t ge fproot en zijn van
verzondene Ballingen uit de Ru i f c h e St e -
den, d a tMe n f c h e n zijn , me e r g e z e d e n t ,
als h e t geme ene L a n d - v o l k in Mo s k o -
vien. Zy zijn gemeenlijk wel van g o e d
geweer voor z i en , z o o dat j wanne e r de
HeidenfcheStruik-roover s hun t r a cht en te
beledigen , zy h u n n e Hu i z e n fluiten , en
met gemelte i chi e t -gcwc er uit de venf t e r s »
die licht ve r j agen.
Die van Tobol na Jenifea ge z int is te reizen
, mo e t zijn voor - r a ed van Le e f t o g c
mede nemen , wa n t o n d e r we g e n genoegzaem
niet is t e bekomen.
Aerdige Ha n d -we r k e n wo r d e n reets io
Tobel geda en; me n heef t m y van daer t o e -
gezonden e engc ema i i e rde K o m , o f Schael,
waer van de g r o n d wi t liehe overgeblazen
Zilver i s , me t ge z a e ide Bi o eme n . Me n
z i e t ' e r d e g e t y d e n v a n ' t J a e r in Me n f c h e -
lijke afbeeltzels op u i t g e d r u k t , en alle
behoor l i jke v e r v e , benefFens b y g e v o e g -
de L e t t e r s , de g r o n d is ganfch w i t , op
d e r u g g e ziet me h de Heme l s - t e k e n e n ,
en v y f Zinnen , even konf t ig v e r t o o n t ,
waer van de g r o n d me d e Zilver i s , zoo
dat uit die en di e rge l i jke We r k e n b l y k t ,
dat de Me n f c h e n in die gewe f t cn , h e t
oordeel en de h a n d - g r e e p c n niet o n t -
beert.
Z o m t y d s wo r d e n uit Aioskou Ge v o l -
magtigden na Siberien a fge zonden , om alle
plaetzen en zaken op te nemen , z o o de r
Krygs-luidcn , Re c h t - b a n k e n , Ge z a g -
hebberyen , H a n d e l , als anderzins : d e -
m
T A R T
z c , wanneer ma e r eenige weinig t y d op
elke plaets zieh o p h o u t , he e f t daer toe
noodig . de t y d van dr i e of vier J a r e n ,
ja l a n g e r , cn is dit een zecr voordeelige
laft.
Als men in Siberien reift > o n tmo c t men
zomtyds in acht d a g e n g e e n R u i f c h cMe n -
fchcn, cn daer z i e h een ter nede r z e t , k e -
rnen 'er ve e l tyds me e rde r by : het La n d
Word daer voo r niet u i t g c d c e k , cn elk kan
zoo veel b e k ome n , als h y bearbeidcn ma g :
d e e igendom de r La n d e r y e n d o o r acnvaerdinge
bekomen hcbbendc , wo r d zulks
aengetekent in de Re c h t - h u i z c n die daer
naeft acn gckgen zijn , en b l y f t hy daer
van H e e r e n E i g e n a e r , v o o r a l t o o s , mi t s
den behoor l i jken Scha t t ing daer van be t a -
lende.
Men v i n d in de Sibcrifche Wi l d e r n i f -
f c n , A e r d , cn Ae l - b e z l e n , zoo roode als
zwarte.
U i t de Cede r -noot en in Siberit wo r d
goede O l y e geperft.
D e Stbenfche Ballingen zijn , wanneer
z y ter befteldc p k e t z e gekomen z i j n , v r y ,
mits daer b l y v e n d e , cn clk wo r d na zijn
bequaemheit g e b r u i k t : di e tot Ka z akke n
o f Kr y g s - i u i d e n aengenomen worden , genieten
v y f Roebe l s voo r loon , in 't J a e r ,
benefFens v y f ton R o g g e , v y f T o n Ra v e r ,
en v y f poeden Z o u t , beneffens den v r y e n
handel z o n d e r T o l , t o t de w'aerdevan v y f -
t i g Roebels t o e ; e d o c h , 't geen zy bove n
die wa e r d e vc rkoopmanf chappcn , betaelt
tien ten honde rd , benefFens ande re Ko o p -
luiden voo r Sc h a t t i n g .
D e z e Ka z akken zijn te dier plaetze
grootshartig en ftout, hebben a enz i en, en
worden g e a c h t : de minf t e zijn vrywi l l ige
uit aldaer a enge l angt : zy Icheeren
den Bacrd ganf ch a f , d o c h om te ftienger
t e f c h y n e n , laten zy lange g r o o t e knevels
waifen.
Men ma ekt fmakelijk Bi e r in Siberien.
I n de Stberifche Landf t r eken die het naeft
i m S i n a g r e n z e n , g e b r u i k t men v e e lTh e e ,
en die ook me t Pa e r d e , Ko e y e n , Ez e l s ,
o f Kamele Me l k en Bo t e r g e m e n g t , d o c h
gefchied zulks eenige uur en voo r de maelt
y d , om da t fterk v o e d , en andere Spys
tc nuttigen ve rhinde r t .
Men vi nd in Siberien nu me de Zwa v e l
cn Za l p e t e r , ' t g e c n voo r de z en aldaer nict
bekent is gewe e f t .
Men graefc in Siberien , niet ve r re van
Tobol fteen , die zeer licht is. en b e q u a em
om tc bcarbeiden , en gebruikt te wo r d e n
als h o n t , toc veclderhande zaken.
D e Afiakke» daer omt r e n t , woone n
z o m t y d s in Hu i z e n , die Hu t t e n gelijk
z i jn , we lke Do r p s g ewy z e by cen ftaen ,
A R Y E.
alwaer hiinnen Af g o d , h e t becltzel eens
D u i v e l s , in h o u t , l omp gefneden , v o o r
' t D o r p ten toon ftaet. Ee n i g e de r Af l akien
woonen alhicr ook in Hu i z e n , gelijk
d e Jlujfen, zoo als de Kirgifen me d e in leeme
o f hout e Hu i z e n woonen. He t Hu i s r a e d
van d i t Vo l k is zecr wein i g ; zy hebben
fchier anders nict ah P y l , B o o g , en N e t -
ten. De Ma n k o o p t altoos de V r o u w va n
haer Ou d e r s o f v e rwa n t e n , ten wa r e z omt
y d s de Ma n jong , en de Vr o uw o u d van
J a r e n wa s , cn zy z o o g r o o t voordee! he e f t ,
als wanneer ook w d acn de Ma n g e f c h o n -
kcn Word voor nier.
R o n d s om de Stad Panßa zijn vier Ri-Aismeodc
vier-fpruiten , die alle zeer Vi f c h r y k z i j n , S n d c K
en tui f chcn de zelvc acht kof te J ijkewcl be-e^rdiriftcn
woondc Dö r p e n , di e te gelijk o m k r i n g t S c m i n
zijn me t h ö u t e Storm-palen , binnen wel- "'^¡L^.f
ke ftects vier o f v y f d u i z c n d Ma n n e n l e g - L z i i S '
gen , om op h o c d e tegen de BMi r e n te
z i j n , en z o o wel de z e Dö r p e n , als de^yn.zooais
Stad en vorde r e gewe f t cn tc dckken. Zy "öpj g«!""
legt aen de Vl i e t Tobol: hier gebied ecn»oon ist«
Waiwoda : m i m zes h o n d e r d Moskovi-vecUyiU
fche Burge r s woonen d a e r : te La n d ewa e r t s ''j''"«
woonen daer me e f t ook al RufFen, zoover-Fis'ooiil^u
ftrooit als in de Dö r p e n , wo r d e n d e , zoo^'^
men z e g c , de Inl andf che Hc i d c n e n , zoohouc omhier
als by Fergainria, wnt afgelegen g e - ' ^ ^ l c ^
houden , o p da t zy me t de Oof t e l i j k eTa r .ge f l " k t .
taren geen v e r d r a g aen r e cht en , en mu i -
ten.
I n het St edeken Demjaenken of Danjanski
, aen de Vl i e t Tobol gelegen , wo o n e n
Ar b e i d e r s , die Me n f c h e n e n G o e d e r e n ,
des Zome r s längs de Ri v i e r c n , en des
W i n t e r s Over 't Sneeuw , voor t br engen ;
heeft t o t z i j n b e f c h i i t t i n g e e n i g e r o n d e h o u -
I te To o r e n s . Ge l i jk me d e in Samaria , of
; Sammarok , da r een klein onnoozel plaetsje
acn de Vl i e t Tobol. niet wy t van de
d i c h t aen de O e v e r , op een
'!ak La n d , diergelijke Me n f c h e n
woonen, niet hcbbende tot fterking r o n d s -
om , als eenige S t o rm- p a k n , z o n d e r T o o -
rens. De I nwo o n d e r s van deze laetfte
plaetskens moeten de Schepen tot aen de
eerfte Stad , op de Oby b r e n g e n .
Rondsom de Stad Pehm, welke aen de
o o r f p r o n k van de Vliet Sofva , di e in de
Rivier Tobol ftort, op vier en z e f t ig g r a -
den gelegen i s , valt Koor en e n H o u t , d o c h
het r u i g -we r k is daer i l e cht .
I n he t Leens g e b i e d , aen de Ri v i e r Len
a . daer fakut o f / ^ « M s j de Ho o f t - f t a d
is , zijn vier St e de n. H i e r vallen g o e d e
Zabelen , B e v e r s , zwa r t e , wi t t e , r o o d c
V o f f e n , en Ha rmk e n s .
Des Wi n t e r s g e b r u i k t men in Siberien
veeltyds Sleep-fleden, en Bu r r i e n , om de
C c c c c 5 goe -
^ hü