toen dit gebouw in 1876 aan bet Rijk tot kweekschool voor
onderwijzers werd overgedragen. Ten tijde dat hier de societeit
de Vr i e n d s c h a p was gevestigd, kon de bezoeker van Middelburg
deze eigenäardige, bijna honderd jaar oude zaalversie-
ring zonder veel moeite te zien krijgen. Thans prijkt zij elders,
waarschijnlijk ' buitenslands, als zoo menig pronkstuk van der
vaderen kunst en weelde, dat toch eerst zijne regte waarde had
op de plaats, waar het te huis behoorde.
Zal Middelburg een toekomst te gemoet gaan, waarin de
dagen van zijn voorspoed terugkeeren! Het kanaal, dat de stad
met de haven van Yl i s s i n g e n verbindt, moet den handel en
de scheepvaart doen herleven. Een nieuw droogdok moet zijn
voordeelen aanbrengen. Een aanzienlijke reederij werd er overge-
bragt. Maar de tijden zijn ongunstig en de groote fregatten liggen
ledig aan de kaden. Van krachtig leven bespeurt de reiziger nog
niet veel. Alleen als ’t marktdag is, als de zware Zeeuwsohe
paarden, voor de hooge wagens en de läge, lange karren ge-
spannen. door de straten trekken, als de rijk uitgedoschte boe-
rinnen en de tooneel-boeren met lmn veldvruchten de pleinen
vullen, is er drukte in de stad. Dan ziet men, wat voor Wal-
cheren en zijn hoofdstad nog steeds de hoofdbron van welvaart
en overvloed is.
Behalve zijn deftige heerenhuizingen, die meestal uit de 18de
eeuw afkomstig zijn, heeft Middelburg nog tal van oude, schil-
derachtige hoekjes en eenige fraaije antieke gevels uit de 16de
eeuw. Vermaard is vooral het huis „de steenrots” aan de D war s-
k a d e , in 1590 door An d r i e s de Va l o k e n a e r e gebouwd,en
de houten gevel in den L a n g e d e 1 f t. Het huis „de gouden zonne”
daar tegenover, is een fraaije proeve van den bouwstijl uit de
17de eeuw. Maar boven alles munt het beroemde stadhuis uit. Groo-
tendeels in weelderigen laat-gothischen stijl, deels in renaissance
stijl, van Bentheimer steen, naar ’t ontwerp en onder toezigt
van den Mechelaar An t o n i s K e l d e rma n gebouwd, met tal
van zorgvuldig bewerkte lijsten, consoles, rosetten en lofwerk
en vijfentwintig beeiden versierd, met den spitsen geveltop aan
de westzijde, boven de hal, die met slanke torentjes prijkt, met
den smaakvollen rijzigen koertoren op den oosthoek,met den
statigen klokketoren, die hoog boven het leijen dak oprijst, is
dat meesterstuk van architektuur, ondanks de aanmerkingen, die
er op te maken zijn, niet alleen de roem van Middelburg, maar
een der schoonste gedenkstukken uit de 16de eeuw, die ons vader-
land heeft aan te wijzen. Het betrekkelijk nieuwe gedeelte van
den zijgevel, tusschen 1780 en 1784 van hardsteen opgetrokken,
is met het front volstrekt niet in overeenstemming, maar levert,
op zieh zelf beschouwd, het bewijjs, dat de Middelburgsche bouw-
meesters destijds even goed berekend waren om openbare ge-
bouwen als bijzondere woningen te ontwerpen.
Eigenaardig is de lange, nagenoeg in een’ cirkel rondloopende
straat, die onder verschillende benamingen — als L a n g e d e l f t ,
N o o r d s t r a a t , Wa g e n s t r a a t en P i e t e r s t r a a t , ■ het
middelpunt der stad insluit. Daar is het oudste gedeelte van
Middelburg te zoeken. Die kring van straten vervangt den kring
van grachten, die eenmaal de beide hoofdgebouwen, den b ü r g t
en de abdi j , omringde. Aan den bürgt heeft ook deze stad
haar ontstaan te danken. Op den oever vän den sinds verzan-
den Arne stroom verrees welligt reeds in de 9de eeuw een
sterkte, door de Noormannen verwoest, maar zeker werd er in
den aanvang der 12de eeuw een grafelijk kasteel gevonden. Onder
de hoede dier vaste inuren werd in 1150 een premontratenser-
klooster gesticht en reeds spoedig vormde zieh binnen de wallen
en grachten een niet onaanzienlijk vlek, waar in t be-
gin der 13de eeuw de graven van Holland en Viaanderen de op-
permagt deelden en waaraan zij keuren gaven en regten, door
koning Willem II in 1253_bevestigd en uitgebreid. Allengs waren
ook buiten de muren buurten met parochiekerken ontstaan, die
in den loop der tijden werden omwald en bij de stad getrokken.
Ook later breidde haar omtrek zieh u it, maar steeds bleef haar
grondvorm rond, in overeenstemming met de gedaante der oude
burgtstede. De bürgt is verdwenen. Zelfs de stadsgevangenis of
„’s Gravensteen” , in 1526 gebouwd op de plaats, waar ’t kasteel