■ „M-i í Éiiftiiìili
,í iâ;?!=«lïïi
i" ’
.’’ "Ih l i
iü:
1,1
Ííü :
í|c :í
74 G E R A R D V A N L O O N S
tende van hoe groot belang het w a s ,
dat de met het ryk zo o naauw in verbond
ftaande Batavieren, op eene behoorlyke
w y z e in de Romeynfche
taal en zeden onderweezen wierden,
niet min de Brittenburgiche ichool
dan zyns Vaders aldaar geweeft hebbenden
altaar, welke ftaande de voorig
e afval der Kaninefaaten vernield
was, herfteld ( i ) te hebben;invoege
het S cH O OL h oud en , als v a n d e
Romeynen g e le e rd , daarom ook althans
nog met het Latynsch woord
ScHOOLE hier te land wordt uytge-
drukt; even ge lyk de nu nog inge-
bruyk zynde woorden fem n t (2)
van C a e m e n t u m , iig-«/van x e -
G U L A , pcorte (3) van P o r t a ,
letter ( 4 ) van L i t e r a en meer
diergelyke anderen, wier daardoor
betekende zaaken, voor de]aankomst
der Romeynen , den Batavieren waaren
onbekend g ew e e ft, en van welken
z y dierhalve niet min deeze naamen,
d a n ’t gebruyk der zaaken z e l f
federt geleerd hebben.
V o o r het eynde van het derde ( y)
Jaar deezer nieuwe regeeringe, z yn de
het drieënveertigfte naa des H e y lands
geboorte, befloot de aldus aan
’ t ryk gekome Claudius het gezag des
Romeynlchen Volks tot in Britanië
u yt te b reyden, mids de Britten, g e lyk
hiervoore (6 ) gemeld is , doof
Julius Cæfir wel overwonnen; doch
llraks, naa z y n vertrek, weer afval-
lig geworden waaren. Het beleyd
dan van deezen k ry g wierdt aan ( 7 )
Cnæus Sentius en Aulus Plautius,
beroemd om hunne dapperheyd en
hoogen A d e l, opgedraagen ; welken
vervolgens in Gallie gekomen de hen
daartoe noodig zynde benden te zamen
rukten en onder welken ook de
Batavifehe (S ) ru y te ry , en b y die
weer de federt zo o Zeer vermaard
geworde Claudius Civilis zich bevondt
; want het was in het daaraan-
volgende jaar dat h y , volgens z y - ZZi
ne ( 9 ) e y g e getuygenis, voor de
eerste maal ten dienste des Romeyn-
fehen ryks de wapenen gevoerd h e e ft,
en des ook b y die gelegenheyd de
eerfte kennis en naauwe vriendfehap
met den toen ook aldaar zynden Ves-
pafianus. zal gemaakt hebb en, op
welke men hem hiernaa, als die tot
K e y z e r verheeven was, b y de met
Cerialis gehoude zamenlpraak Zynen
roem zal (10) zien ftellen , naa hy.
te voore op Vespafianus ( 1 1 ) naam
ook den oorlog tegen de Romeynen
met zo o veel beleyds en dapperheyd
hadt aangevangen.
D e aldus vergaderde benden land-
den zonder den minsten tegenftand
in
SP . Scriverà Tabul. antiq. Batav. pag. i8o.
VNNIC. G ERM ANIC , p f u s F E L IX ÀU
cusTUs PONT. M A X . TR ÎB . P O T . X V I I I . COS IÎII
ÏP IMP. m AR AM A D IV O C L AU D IO E T POS
TEA a divo s evero P A T R E SUO R E S T IT U T AM
(2 ) Tacit, de morib. Germ. cap. 16. Ne Cæme n -
TORUM quidern apud illos auc t e g u l a r u m u-
fus &c.
C3 ) Ibidem. N u lla s G e rm an o rum p o p u lis U r b e s
h a b ita n , fatis no tum eft.
(4 ) Ibidem, cap. 19. l i t e r a r u m fecreta viri
paricer ac femin s ignorane.
Cy) Dion. Hifl. Lib. L X . pag. 673. Post hæc
Claudius III. confuí. . . . pag. 675. Eúdem fcve
tempore A. Plaucius Senator, vir clarisftmus in Bri-
tanniam exercitum duxit.
(6 ) Zie bier voor I I . Boek fol. 24.
( 7 ) Eutropii Hifi. Lib. V i l . cap. 13. Britanniæin-
tuiit bellum, quam nullus Romanorum post Julium
Cæfarem atcigeratî eaque devifta per Cnæum Sen-
tium & Aulum Plautium, illuftres 6c nobiles v iro s ,
triumphum cclebrem egic.
(8 ) Dat de Batavieren deezen togt in Britannie hy-
woonden is buyten îwyfel, mids zy tot de tyden van Galba,
als naamaals zal blyken , aldaar geoorÎogd hebben.
(9 ) Tacit. Hifi. Lib. I V . cap. 32. orfus a questu,
periculisque quæ p c r q u i N Q U E e t v i g i n t i a n n
o s I N c a s t r i s R o m a n i s exhaufisfet. Ditzey^
de by in ’t jaar 69. vervolgens zoo wai bet eerfle jaar
van zynen krygsdienst bet tegenwoordige.
( 10 ) Ibidem. Lib. V . cap. 26. Erga Vespafianum,
vetus mihi obfervantia : 6c cum privatus c fiè t, a m i ci
v o c a b a m u r .
( h ) Ibidem. Lib. I V . cap. 13. N e uc Iiosti ob-
viain iretur, II a populo Romano palam defcivisfer.
V e s p a s i a n i a m i c i t i a m s ï u d i u m q u e pilr-
TIÜM PRj ETENDIT.
A L O Ü D E H O L L A N D S C H E H l S T O R L 7Í
ln dat eyland, mids de inwoonders,
zich hadden ( i ) ingebeeld, dat de
Romeynfche vloot door den op Zee
geleeden ftorm, Zoo al niet vergaan,
ten minste buyten ftaat geraakt w a s :
doch hen federt ziende geland, waaren
z y in de bosfehen en achter de
poelen en ftroomen, op hoope dat
de Romeynen hun land weer van
z e lf zouden verlaaten, Zorgloos g e weeken
, als oordeelende de z e lv e n ,
zonder ’t maaken eener bruge, hen
niet te können aantasten. Dan als
Plautius eerst de ( 2 ) Zoonen van
Cinobellinus, wier Broeder voorheen
in Batavie was komen (3) vlugten,
en nevens z yn g e v o lg , door Caligula
omtrent het huys van z yn e Moeder
met de woon geplaatst, den eenen
naa den anderen verflaagen hadt, en
voorts n o g den vyandiyken oever
met z yn leger genaderd was, heeft
h y de naar Britannie overgevoerde
Batavifche benden, als ( 4 ) g ew oon
met haare paarden en wapenen den
ihel afloopenden R y n te doorwaad
e n , tegen (5) den vyand g e zon den:
en door welken dit dan hier
o o k met eene wonderlyke vaardigheyd
is te werk gefteld. O p deeze
w y z e over den ondoorwaadbaar
geachten ftroom geraakt, hebben de
Batavieren, zonder zich met het doodflaan
der aldus verrafehte Britten op
te houden , flechts de voor de krygs-
Wagens gefpannene paarden , 200
veel raaar in hun vermoogen w a s ,
met hunne werplpeeren gequetst,
waardoor ftraks geene kleyne verwarring
alom ontftondt en die g en en ,
welken z e menden , g e vo lg lyk dus
buyten ftaat raakten, om dat naar
vereysch te verrichten. Hier op ( 6 )
is Vespafianus, van wiens Vriendichap
met Civilis tv y 2 0 0 even g e waagd
hebben, onderfteund door z y nen
Broeder Sabinus,net van pas aangevallen
, en door den zelven op
die w y z e geene kleyne nederlaag onder
de daardoor benakd geworden
Britten toegebragt.
W e lk e n , naa z y op den volgenden
dag eene tweede van Sidius Ge-
ta ontfangen hadden, over den T e em s
geweeken z y n , op hoope van ten
minste alhier , mids de w ydte des
ftrooms, de in ’ t land gekome vreem-
delingen te zullen können ftuyten.
En Zekerlyk de hen naagezette R o meynen
raakten in den beginne in ( 7 )
geen kleyn gevaar, mids de Britten
zich ter dier plaatfe. gelegerd
hadden, alwaar de ftroom by ’ t Zwel-
len der z e e , het vo o rg e leg e land
w yd en z y d onder water zettede-
Dan als de Batavifche ruytery dien
des-
( 1 ) Dion. H ifl. Lib. L X . pag. 675. Infulam ad-
v ecli fune, nemineprohibente. Britanni enim quum
ob e a , quæ na rra vi, eos non adventures credidis-
fe n t, non convenerant: ideoque non congrcsTi in
paludes fe ac filvas abdiderunt, fpe Romanos mora
e xtrahendi, uc re in fed a decedere cogerentur.
(2 ) Ibidem. Plaucius. . . . postquam invenit pri*
mo Cacaratacum, post Togodumnurn C y n o b e L-
LIN1 filios v ic ic , patre ante mortuo.
f3 ) Zie bier voore fol. 67.
(4 ) Tacit. Hifi. Lib. IV . cap. 12. erat 6c dorai de*
leflus eques præcipuo nandi ftudio: arma equosque
retinens integris curmis Rhenum perrumpere.
(5 ) Dion. Hifl. Lib. L X . pag. 675. Ad fluvium
. quendam progresfus e st: quem, quia barbari fine
^ n t e a Romanis cranfire non posfe credebanc , fo-
cordius in altera ejus parte castra habebanc. Igicur
Plaucius G e r m a n o s m i s i t , s o l i t o s e t i Am
RA PI D I S SI MA F LU M I N A FACI LE Î N ARMI S
'FRANARE. Hi hostcin inopinacum invadentes ,
neminem virûm fauciarunt, equis tancum, qui currus
crahcrcnc, vulneratis:quibus curbatis, ne fesfores
quidcm confiare valebant.
(6 ) Dion Hifl. Lib. L X . pag. 6yy. é f 676. T um
Flavium Vespafianura (qui iuinmo post imperio po*
ticus esc) hujusque fracrem Sabinum legatura mifit,
qui ipfi eciam traje6to amne permuicos barbaros im*
pi'ovifo interfecerunt. Neque vero reliqui fugæ fe
dederunt: Sed icerum postero die prælium incerta
v ig o r ia conferuerunt, donec C. Sidius C e ta ,q u u n i
prope in hostium potestatem v enisfet, ita eos v ic ic ,
uc ei propterea honores triomphales, quamquam
confuí non fu is fet, dati funt. Inde fe barbari ad
flumen T ame fin , q u a is in Oceanum fe e xon érâ t,
eoquc affluente ftagnac, receperunt.
( j ) Ibidem pag. 676. Eos Romani infcquentes,
periclitaci fune. M o x quum ì t e r u m G e r m a n i
t r a n a v i s s e n t , ac fùpcriori loco per poncenl
•quidam cransgresfi e sfen t, undique barbari cir*
cumfulì magnara ftragem ediderunc.
T 2
f tX '. f i
è f , "' r | f
ft- ‘ ■ ' u -l.
|||-:|
f i '
* 1 ìf"k
Jf , r
• î î f ; S '
iü
T r i,."