zynde ingevoerd, z yn ’er beftandige Hertogen alom aangefteid, en aan de
zelven het Oppergebied over de Graaven opgedraagen, om dus de z e lv e n ,
zoo die hunne onderhoorige landzaaten onderdrukten, naar vereysch te
beteugelen. En waarom de voorgemelde Eckhardt aldus ( i ) aantekent : Mox
tamm D u c e s regimen quoque civile ufurparimi. Remotiores populos cum Reges
prafentesgubernarc non posfent, nec querelas de C om i t i b o s ob justitiam denega-
tam motas ipfi audire, D u CES in iis conflituerunt Proregum potest ate.
Het Franlche ryk n u , het w e lk e , ftaande de eerste Koninglyke flam, naar’t enkel
weigevaldes bezitters, en, ftaande de tweede ftam,met de toeftemminge der
voornaamfte Hoofdvazalen onder de kinderen van den overleeden Vorst fteeds
verdeeldbaar was, beftondt u y t onderlcheyde P r o v i n ç i ë n , de Provinçiën
weer uyt P a g i , de Pagi eyndelyk uyt C e n t e n e n . D us ( 2 ) g etuygt Lin-
denbrog: qadibet P r o v i n c i a in C o m i t a t u s Comitatus in Ci.nTi.-
N A s , C e n t e n æ 2» D e c u r i a s ; ¿«¡/iÿt/r D u c e s , C o m i t e s , C e n t e n a r i i ,
D e c a n i v o c a t i . W e lk e D e c a n i , federt b y ons onder den naam van
W e l g e b o o r e m a n n e n bekend, de Ideynste ( 3 ) rechters in de gebuchten
onder de Honderdmannen waaren. In eene zoodaanige Provinçi nu hadt een
H e r t o g het gebiedt over des zelfs onderhoorige Graaven, en waarom z yn
bewind door eenen ( 4 ) ouden Schryver b y dat der Metropolitaaniche Bis-
fchoppen te recht wordt vergeleeken. A r c h i e p i s c o p o s , 72« ipfts M e t r o -
p oL iTAN is Praeminent, Regibus conferamus; M e t r o p o l i t a n o s D u c i b u s
g om p a r em u s , quia, ficut D u c e s s i n g u l a r u m fimt P r o v i n c i a r u m ,
ita 6? illifingulis provinciis finguli proponuntur.................Quod Comités vel Praf
e d i in feculo , hoc Episcopi cateri in eccleßa expient. Even ( j ) g e ly k ook
elders: D ü c a t ü s est dignitas'Dvcis,, vel ejus terra. D u c a t u s ytui P r o v
i n c i a .
G e ly k nu geheel Vriesland, als een gedeelte van het Oostfrankifche r y k ,
onder het gebied der Franfche Kon in g en , buyten alle bedenkelykheyd geftaan
heeft, zoo is dat en des ook het thans genaamde Holland, als toen een gedeelte
van ’t zelve z y n d e , mids ’er geene uytzonderlng in opzigte van Vriesland
kan worden aangeweezen, g e v o lg ly k ook op den zelfden v o e t, als
de overige landen van zo o groote moogendheyd, beftierd; .doch, ora z yn e
gro otte, in verfcheyde P r o v i n ç i ë n verdeeld en des ook door vericheydene
H e r t o g e n beftierd geworden: even als zulks door eene onzer
e y g e Chronyken ( 6 ) bevestigd wordt. F r i s i a est valde magna, £# m u l t æ
P r o v i n c i a ; funt in ea; q u a r e m u l t i s u n t i bi (N B .) . . . D u c a t u s
6? Comitatus , qui modo fatis fu n t famofi 8? honesti. T e weeten : in drie
ondericheydene H e r t o g d o m m e n . Het eerfte van de Schelde tot
de Maas: En waarom men den aldaar bevel gevoerd hebbenden H e r t o g
H e m m i n g , ter oorzaake die , naa het afzweeren des Heydendoms, het
door hem te Ingelenheym aanvaardde Christengeloof federt op eene zeer
voorbeeldlyke w y z e beleefde. D u x ( 7 ) C h r i s t i a n i s s i m u s genaamd
vindt. Het t w e e d e van de Maas tot de Zuyderzee ten W e sten van den
Ysfel.
0 ) De reb. Franc. Orient, tom. I. fo l. .398.
(2 ) Glosfar. vet.
(3 ) Bignonii not$ ad append. Marculf. apud Baluzium
tom. I I . fol. 959-
(4 ) Walafridus Strab. de reb. Eccleiiast. cap. 31.
( 5 ) Joannes de Janua in Conf. Vermerienf. ann. 752.
cap. 9.
(0) Chron. MS. de T ra je ft. in principio.
( 7 ) Append. T h e g . fub anno X X I V . Ludov. Imp.
•Ysfel. En eyndelyk het d e r d e van de Z u yd e r ze e tot de W e z e r o f
E lv e ; en ’t gene onder anderen C u m m i n g e in W e ste rgouw e bevattede,
zulks dat, volgens het ( i ) Diploma van K e y z e r L o d ew y k den Godvruchtigen;
C u m m i n g e in pago PHestarcba ,in D u c a t u F r i s iæ , daarom genaamd wordt.
En het is om de zelfde rede, dat men het van de Schelde tot de E lv e
zich uytgeftrekt hebbende Vriesland, b y de federt hiernaa befehreevehe
ryksverdeeiingen onder de Vorstlyke ( 2 ) kinderen, nooit jn twee o f vier,
maar fteeds in drie d ee len , naar het getal deezer drie Hertogdommen,
zal zien verdeelen. B y voorbeeld : K e y z e r L o d ew yk de G o d v ru ch tig e ,
naa die aan zynen tweeden Z o o n Lo d ew yk , geheel Duytschland en
alle de landen aan de O o stzyde van den R yn en den by Kampen
in de Z uyderzee vallenden Ysfel vo oraf gegeeven h ad t, trok eene
lyn van den ooripronk der Rhone tot dien der Maaze : w e lk e , nevens
die twee ftroomen, alle het overige zyner nog niet w e g gefchonkene
ftaaten zouden in tween feheyden. - Van welke twee aldus vaneengefehey-
dene ryk en , hy het doen der keuze aan Lotharis zynen oudften Z o o n
overliet. En dewyl die , nevens den K e y ze r lyk en tytel , de landen ‘ aan
de O o stzyde dier twee ftroomen k o o s , zo o ftondt h y g e volglyk maar
alleen het Vriefehe Hertogdom van het thans genaamde Holland onder
z yn ryksaandeel te ' bezitten. Mids , ge lyk aan Lo d ew yk het Her-
togdora van het thans genaamde V riesland, als aan de O o s tzyd e van
den R y n leggende , te voore reeds was afgeftaan, 200 ook aan z y n
jongften Broeder K a r e l, het Vriefehe Hertogdom van het thans genaamde
Z eeland, als gelege aan de Z u y d z y d e der Maaze, b y deeze feheydinge
was te beurt gevallen. Dit aan Lotharis aldus aanbedeelde Vriefehe Hertogdom
van het thans genaamde Holland wordt zeer net door de Jaarboeken
(3 ) van St. Bertin bepaald , als die optellende de landen, welken
b y deeze Tyksverdeeling aan den zelven te beurt vielen , zich aldus
uytlaaten : D u c a t u m F r i s i æ usque a d M o s a m . En vervolgens
optellende de Graaffehappen, welken het gemelde Vriefche Hertogdom
beva ttede, aldus vervolgen : C o m i t a t u s H a m e l a n d , dat is de
V e luw e , C o m i t a t u s B a t a v o r u m , dat is de Betuwe. C o m i -
T A T U S T e s t r a b a n t , dat is de thans genaamde Thielerwaart en de
landen van Dordrecht. Vervolgens weer van de Zuyd er ze e beginnende,
mids de Overmaasfehe landen toen nog niet b e d y k t , maar onder den naam
van H e d i n e L e e , zynd e de oude feheyding tusfchen Holland en ( 4 ) Z e e land,
bekend waaren , D o r e St a d o dat is de toen zo o zeer befaamde
koopftad Duurftede, en v o o r t s , om niet te langwylig te worden, met
alle de andere onderhoorige Graaffchappen van het Vriefche Hertogdom
van het thans genaamde Holland op te teilen, ’ er eyndelyk tot flot byvoegen;
e t S I C p e r d e c u r s u m M o s æ o s q u e i n m a r e .
Hierom als de Noordman Godefrid , Broeders zoon van den voor-
gemelden Hertog Hemming , deeze landen , welken z yn Oom Roruk
■als Hertog beftuurd h ad t, van K e y z e r Karel den Dikken nevens Gizela,
(■■i) Apucl Schaten. Annal. Paderb. circa ann. 839.
(2 ) Zie I L Deelfol. 73.
(3 ) Annal, ad ann. 839-
(4 ) Paftum pacis inter Margaret. Comic. F lan d n x ,
& Florent, l'utoi-em Hollandiæ. Item , Padum pacis inter
Pbilipp. B'iandriæ & Florent. Hollandiæ Comices.
2