I lililí
i4¡si
Ì ¡íf
'• If 1 t Z
'II ji i p :
I m IIIi !
Ip 'VI ' M '
rents den V . gemaakt, eerst in ’ tjaar
twaalfhonderdvyfentachtig weer van
den anderen gefcheyden zyn. Zulks
nu de R y n , naa ’ t wegneemen van
’ t gene hem tot nogtoe geftuyt hadt,
niet alleen langs de L ek en Y s fe l,
maar b y ’ t opzwellen zelfs over alle
de laage landen , gelegen tusfchen
dien ftroom en de W aa l onbedwong
e naar Gallie ftroomde , waardoor
de Benederyn van Duurftede tot
K a tw yk genoegzaam zonder water
geworden en het eyland der Batavieren
met het Overrynfche Duytfth-
land als vereend was; zo o op dat de
daarachter gelegene landen tegen de
over de Waal gekome Romeynen
des te beter zouden gedekt z y n , als
door de met hem in verbond zynde
Duytfchers te gemaklyker befchermd
worden.
Aan den anderen kant hadt zich
T u to r en Clasficus nevens honderd-
dertien Raadsmannen van T r ie r , en
onder welken zich Alpinus Montanus
, die door Primus Antonius naar
Gallie gezonden w as , en z yn Broeder
Didius Alpinus bevonden, iedert
het laatfte gevecht over den R y n begeeven
, en de aldaar woonende volken
, als uyt den aardt graag naar geiicn
g s fc l in onp: ianD o t m a lfu ltß c pla ctfen / Sic
m en n o cm ö t H o p p e n e s s e öjj 't íBepn / Eli 500
IjetiliEn to|i !)cm tEt boeöee ttou to e tiEloofO toaEct
HatfaEElte/ ö a tiEm a n iitS E iH n io is : Bucl! o ft Barn
»mptBiEtBE BclEttEii o f BEcBccBEn infIBe / foo ful--
lEii ton n a a r onfE m a cljt ehBe mopEn BEn Bootft.
Bptn BEfEiiBEtEii eiiBe BEfcIjcrmEn / tEpEns eeii
ppElpft/ foo Bißtoilff al« B an noBEii ttEfEn fa l/
eiiBe a ls top Ban IjEin B a ct tOE pErEpuitEcrt fullEii
ttoiBEii. B o o ft« foo fullEit fn liipBEn m e t liaet=
Bec EppEit C o « : Beb Booffs. Bncfi niEt o n s pEfa-
mciiBEV [janBt liefcIjEtmEn EiiBe BnEt toE füllen
ijcji lu iben tnogeti bebtuingen op b ic beub euniigc
b a n [)unnc gocb cn/ te toetcn bie luuben b a n mn
je ian b cn / enbc cn füllen ta p norlj onfe fuuc8‘
fettttf ofte naccomelingen n iet geiioiibeii ioefen tc
Ijonben besen booufs. b p tltljic r n a cm a cle / top en
füllen oocu n ie t to cla e tcn b a t Iju be rbu rben ofte
b eib cstvu ee rt to o|b t/ m aer o n a ’ fa i toebcijooccn
n u cn ecutotgijlptft te bcfenbeccn ttroutoclijrlt
EnBE tE [lOuBEti/ in a c r allen Ben pcenen/ Bie aen
Befen Bpift p to fu t (jeBBen / Bie füllen t o t o n s
leppen/ en to t feppen Ban Ben tB iaB e Bnn » o i.
la iiB t Bu jla en enBe üonBen Ben B o o jfj; Bptft envaar,
zo o u y t erberming \-an hunnen
elendigen ftaat, als door ’t ryklyk
geeven van g e fch enken , t’ hunnen
onderftand op nieuws in de wapenen
gebragt. Invoege de oorlog door
het laatstbehaalde voordeel zo o w e y nig
( i ) geeyndigd w a s , dat Civilis,
naa aldus in de zekerheyd der grenzen
voorzien te hebben, befloot de
Romeynlche Le g io en en , en hunne
hulpbenden, in vier ondericheydene
wyken verdeeld, te g e lyk aan te tasten;
onaangezien z y niet verder dart
ruym drie Duytfche mylen van den
anderen gelegen waaren. W an t het
fiende legioen lag in bezetting te
Zan ten , het tweede in het door hem
verlaate Batenburg, en de hulpbenden
Zoo te voet als te paard te Vada,
nu Waardenburg genaamd , en te
Grinnes o f Gronichem, gelegen
aan den noordhoek, alwaar zich de
L in g e in de W aa l ontlast. Met dit
inzigt rukte Civilis en V e r a x , zynde
dees een Z o o n van des eerftens Zuster,
midsgaders Clasficus en Tu tor ieder
onder z yn beleyd eene aanzienlyke
krygsmagt in de wapenen, op hoope
dat de aanflag, Zoo niet alom, ten
minfte aan den eenen o f anderen
oord wel ftondt te gelukken. Hierenboven,
be bie iupben b a u onfe la n b e n / toooncube in bie
(leben om te f u b tm e c c n / e n b e in to e fe n tc ijoiu
ben / 0oe bícíttoilsí Ijet i s j i s ’ t faecftc b a t top
fien b a t Ijct b a n noobcn i a t o t toclcReu confccbo»
tie b a n ben b p tk /to p toillcn b a t allen bebtoongcn
fü llen to cfcn / b ic g e e n e / b ie to o o n e n a a n bc nooib»>
3pbe b a n ben gáfele. 2 n reftcit b e t to a e tljcp b t
cube getupgeniafe b a n befen foo Ijebbeii top befen
tegcntooo?bíge fapcbe bocn fttp b cn eiibe bcfege»
len in e t onfc fcgcle enbe m e t ben fcgele b a n in p n
©ecce b a n <£upcR. ©cgcbcn in ’t j a a t m c c lx x x v
bea bonbevbagija boo? jIKatie jß a g b c lc n bagö-
0 ) Tacit. Hifi. Lib. V . cap. 20. Tantumque belli
fuperfuic, uc prieüdia cohortium, alarum, Legion
um , modicis vicis quadripartita Civilis invaferic:
deciraam Le g ionem, Arenaci; fecundam Batavodu-
r i , & Grinnes Vadamque cohortium alarumque castra
.; ita divifis c op iis, u t ip fe & Verax forore ejus
genitus, Clasficusque ac T uto r fuam quisque manum
traherenc : nec omnia patrandi fiducia, fed multa
aufis aliqua in parte fortunam affare. Smul Ceria-
Um, neque fatis cautum, 6? pluribus nuntiis bue ititi:
curfantm, posfg medio intercipi.
boven , v-eetende hoe Cerialis fteeds
w e ynig op z yn e hoede was, v le y den
z y zich van hem te zullen onder-
Icheppen, als h y zich van de eene
aangevochte legerfte^ naar de ander
e , tot aanmoediging der z yn en , ftondt
te begeeven.
En hoewel de ( i ) Du y tlch e rs ,
welken het tiende Leg ioen te Zanten
moesten aantasten , aan de uytvoering
van dat voorneemen, als het
verste en buyten het eyland g e le g en ,
wanhoopende, dierhalve Hechts den
hoofdbevelhebber van die oude legerftee
nevens v y f der voornaamfte
bevelhebbers, als de zelven om hout
te hakken, zich buyten die verlchan-
linge begeeven hadden, van ’t leeven
beroofden en voorts de ov er igen , met
achterlaatinge van vericheyde ge-
meenen , naar hunne vesting dreeven
: en dat ook de anderen door ’t
opkomen des nachts de te Batenburg
begönne brug niet hadden können
vernielen , zo o liepen (2 ) de te
Waardenburg en Gronichem in bezetting
leggende Romeynlche hulpbenden
echter zeer groot gevaar, als
wier eerften door Civilis z e lf, mids
de aangelegenheyd der verloore ftand-
pla atfe,.en de tweede door Clasficus
met zo o veel beleyds wierden aangetast
, dat z y in ’ t eerst niet te ftuyten
waaren; ter oorzaak de voornaamften
ftraks b y ’t aanvangen des g e vechts
het leeven daarby ingefchooten
hadden. En van welken onder
anderen Brigantinus , bevelhebber
van eene ruyterbende e en, en, g e lyk
w y gemeld hebben , den R o meynen
eensdeels ze er g e tro uw ,
doch op Civilis zynen moederlyken
Oom andersdeels by uytneemendheyd
gebeeten was.
Dan als (3 ) Cerialis met eenen
goeden hoop uytgeleeze ruyters de
zynen te hulp kwam verwisfclde het
geluk , de aangevalle Duytlchers
wierden halsoverkop in de naaftgele-
g e Lingh gedreeven. Ja Civilis z e lf ,
te rw y l h y de vlugtenden weerhieldt,
wierdt ontdekt en met werpgeweer in
diervoege aangetast, dat h y z yn paard
verlaatende, den zelven ftroom g e noodzaakt
was over te zwemmen ;
welk voorbeeld door alle de D u y tlchers
, behalven van T u to r en Clasli-
cus, w ierdt naagevolgd, mids z y met
eenige voor de hand zynde Ichuyten
den overkant bereykten, ter oorzaake
de Romeynlche v lo o t, met w e lken
men de Lingh hadt können bezetten
en dus den vlugtelingen de
hertred aflhyden, tegen het ontfangen
b e v e l, wederom alweezig was,
200 om dat haar de vrees weerhouden
, als ora dat men ’ t roeivolk in
anderen dienst gebruykt hadt.
En zekerlyk Cerialis g a f luttel
tyds tot het uytvoeren der gebo-
den, was Ichielykin ’ t beraadflaagen,
doch gelukkig in ’t uytvoeren; mids
h y
( 1 ) Tacit. Hifi. Lib. V . cap. 20. Quibus obvene-
ranc casera dccuraanorum, oppugnacionem legionis
arduam r a t i , egresfum milicem & cædcndis mace-
liis operamm turbavere, occifo præfefto castroruin
& quinqué primoribus centurionum , paucisque militibus.
Cæteri fe munimcntis defendere. E t interim
Germanorum manus, Batavoduri, irrumpere
inchoatum poncera nitebancur. • Ambiguum prælium
nox diremit.
(2 ) Ibidein. cap. 21. Plus difadminis apud Grinnes
Vadamque. Vadam Civilis, Grinnes Clasficus,
oppugnabanc: nec fifti p o te ra n t, interfefto fortisfi-
mo quoque ; in quis Briganticus præfedtus alæ ceci-
derat, quem fidura Romanis & Civili avúnculo infenfum
diximus.
(3 ) Ibidem, cap. 21. Sed ubi Cer-ialis cum delefta
equitum manu fubvenit, verfa fo r tu n a , præcipites
Germani in amnem aguntur. Civilis , dura fugientes
retenta t, agnitus petitusque te lis , relifto equo
transnacavit. Idem Germanis effugium. Tutorem
Clasficumque appulfie lintres vexere. Ne turn quidem
Romana Clasfis pugnæ affuit, ut jusfum erac.
Sed obilitit formido , & remiges per alia militiæ
munia disperfi. Sane Cerialis parum temporis ad
exfequenda imperia dabat ; fubitus confiliis, fed eventu
clarus. Aderat fortuna, etiam ubi artes defuis-
fenc. Hinc ipfi e xercituique, minor cura difciplinæ.
E t paucos po st dies quamquam periculum captivi-
tacis evaCsiet, infamiam non vitavit.
P p