r« III. ir"
tü|M' ilHül-, , .11
II' ;!ll
Y l i i ' i » ! ! / . ! :
' i " r " Ì '''*#,1 1#
"Lf e r r i 'lMi f li,# : i ì’ii •:.
i,.„:i'r!Ìì# . . . - i
)i:ilj|i:i|iiffc,..;,'i i
‘ l i ,,," "lì ! i
'ì
'Ì$3W'
-tegen den anderen op het vinnigst
verbitterd , de beflisfing des ont-
iiaane geichils aan de , uytlpraake
van den daardoor by hen geducht
geworden Hadrianus ftelden. W e l k
e , ge lyk hy des niet zonder rede
eene ongemeene hoogachting, w e gens
deeze alhier betoonde zwera-
kunde der Batavilche ruyterbenden ,
tot de zelven in ’ t algemeen, zoo
ook voor eenen ( i ) Soranus, als z y n de
van den zelven landaard , ora deszelfs
handigheyd in het pyliclaieten,
in ’t byzonder opvattede: mids die
niet alleen nevens z yn e landgenoo-
ten den Donau was o vergezwommen,
maar i n ’t aanzien van Hadrianus eene
uytgeichoote pyl , als die in ’t
neerdaalen w a s , met de z y n e , daar
op raikkende, tot eene ongemeene
verwondering des K e y z e r s , tro f, en
dus aan ftukken ich o o t; en van welk
voorval h y z e l f de gedachtenis op
het door hem opgerechte en hier onder
geftelde Graffchrift (2 ) zou bewaard
hebben.
G e en e minder zo rg betoonde
dees op alles achtgeevende K e y z e r ,
ftaande deeze z yn e veelvuldige reys-
togten, 200 in opzigte der (3) door
hem bezogte grenslterkten als de openbaare
gebouwen, Zulks op z yn
bevel hier nieuwe vestingwerken
aangeiegd, daar de oude verbeterd
o f verplaatst, gins weer de noodiggeachte
tempelen ( 4 ) ichouwbur-
g e n , markten (5) en altaaren g e fticht
, en dus geene landen door
hem bezogt z y n , in welken h y gee-
he voetflappen van z yn e hoogvorst-
lyke zo rg en milddaadigheyd, d o o r ’t
maaken van allerhande openbaare ge-
ftichten, achterliet.
O p de zelfde w y s twee jaaren laater
(6 ) Duytschland doorreysd hebbende,
befloot h y zich n a a r ’t over
dc z e e gelegeBritannie, en dat waarlchynlyk
langs’t eyland der Batavieren
, te begeeven. Mids dat voorheen
200 wild en woest geweest
zynde g ew e s t , door het beftandig
v e rb ly f der Romeynfche bezettingen
aldaar, thans te tyd een paradys van
wellusten, en dier inwoonderen ge- .
drag niet w e yn ig befchaafd geworden
w a s : waartoe de in het Huys te
Britte opgerechte fchool de aanleyding
g egeeven hadt, g e ly k ook n o g
dat de landen nu niet meer, even als
voor de aankomst d erRom eyn en Jy )
g em een, en des flechts jaarlyks ter be-
bouwinge uytgedeeld , maar thans
äöB-, ¿.tai;
(O Said. Excerpta Caf. a ita , f i t . S«<5. E t qucn-
dam Soranura Batavum cclubravk.
(2 ) G. Neomag. Batav. H iß . pag. 12.
IlIc ego Pannoniis quondam nodsfiiTuis o ris ,
Incer mille viros primus forcjsque Bacavos :
Hadriano pocui qui judice vasca profundi
jEquora Danubii cunflis cranare fub armis ;
Emisfumquc arcu, dum pendct in acre celuni,
A c r ed k , ex alia fixi fregique fagkca :
Quem ncque Romanas pccuic, neque barbarus
umquam,
Non jaculo miles, non arcu vincere Parchas :
H ic ficus, hic memori faxo mca fadta facravi.
Videric anne aliquis pose me raea fadla fcquacur.
Exemplo mihi fum, primus qui calia fe d .
(3 ) Xipbil.Epjtom.Dion.fol.3y5. Hic in primis CLijus-
que arccs & mcenia confiderac ; eorumque parcem
transferc in loca magis id onea , partem diruit, ffidifi-
cac.
(4 ) Ibidem. In hac peregrinacione a?dificavic
theacra in plerisque ciyicatibus, inilicuicque certa-
.mina.
■ ( j ) JEl. Spartian. Hadrianus Cafar, cap. ,19. Cum
opera ubiquc infinita fecisfec, numquam ip fe , nifi
in Trajani patris tempio , nomcn fuum fcripfit. Ro mæ
initauravic Pantheum, fcp ta , bafilicam Neptu-
n i , facras ædes plurimas. F o r u m A ugusti, iava-
crum Agrippæ; eaque omnia propriis dc veccribus
nominibus confecravit. Fecic & fiu nominis poncera
& fepulchrum juxca T ib e r in i, & ædem bonæ Dcæ
cranltulic, & colosfum ilancem acque fuspenfum per
Decrianum archiceftum de co lo c o , in quo nunc
tcmpkim urbis e s t , ingenti molimine, ita uc operi
eciam elephances viginci quatuor exhiberct &c.
(6 ) Ibidem cap. 10. Post hæc profeitus in G a llia s ,
omnes causfariis liberalitacibus fublevavic. Inde in
Germaniam tranfiit: pacisque magis quam belli cupidus.
( 7 ) Ccef. de bello Gall. Lib. F l . cap. 21. Agriciil-
turæ non itudcnc : majorque pars vitlu s eorum lacté
, & c a fe o , & carne confiscic. Ncque quisquam
agri modum cercum, aut fines proprios h a b e t: ¿Seçl
magistratus, ac principes, in annos fingulos genrib
u s , cognacionibusque hominum , qui una coierunt ^
quantum e is , & quo loco vifum e sc, accribuunt agn
atque anno pose alio cranfire cogunc.
in ( I ) eygendom bezeten , cn
hierdoor weer de bezitters opg ewekt
wierden, ora de zelven met
meer lust en z u g t , uyt hoope voor
het toekomende, te bebouwen, midsgaders
naar den voet der Rome ynen ,
waarvan Zy de voorheelden in Italic
dienende, gezien hadden , met
boomen op eene fterlyke en regel-
maatige w y z e te beplanten. W aa r
n o g bykwam, dat de R om e yn en ,
n a a ’t veroveren v a n ’t voorgemelde
Britannie fteeds eene weluytgeruste
vloot zo o ter beveyliginge der Britannifche
z e e , en waarom ( 2 ) z y
altem.ets de Britannifche vloot g e naarad
w o rd t, als tot handhaavinge
der noodige gemeenfchap met dat e y land
op de ftroomen der Batavieren
hielden; en dit diensvolgens wel voor-
naamiyk aan Zoo reyszugtigen K e y zer
den voet en lust te zullen g e g e e ven
hebben, zo o om het eyland
der alom zeer vermaard geworde Batavieren
Z e lf te b e zig tig en, als om ,
dat bezigtigd hebbende, uyt den
mond des R y n s , zynde eene der (3-)
vier gewoonlyke afvaarten, vervolgens
naar’t overgelege Britannie over
te fteeken. W e lk e afvaarte uyt het He-
L iU M , buyten alle tegenfpraakeuyt
de Voorlanden, dus genaamd om dat
z y gelegen waaren voor den wyden
binnezeeboezera , die voorheen de
Heldinezee o f Hedinezee genaamd
was, zal gefchied z y n : En dat wel
u yt eene have, geleege op W e s x -
V O O R E N o f het thans genaamde
eyland Goeree b y de Oostduynen,
mids aldaar niet alleen eene (4 ) oude
ftad met ftraaten en de grondfla-
gen van zeer zwaare gebouwen ontd
ek t, maar zelfs Romeynfche (5 )
ringen , ileutels en vericheydene geldftukken
van Augustus, Hadrianus, A n toninus
en andere K e y z e ren gevonden
z y n : zulks ter deezer plaatfe
in die tyden de overzeefche koophandel
fchynt gebloeid te hebben.
E n Zekerlyk dat die al van de ty den
der eerste Romeynfche K e y z e -
ren in het thans Zoo ( 6 ) Zeer be-
fchaafd geworde eyland der Batavieren
gedreeven i s , fchynt men uyt de
aldaar gehoude verkooping van K e y z
e r Caligula te moeten befluyten
; dewyl die , als ons de oude
fchriften g e tu y g en , de overprachti-
g e kleederen ( 7 ) , flaaven, ja v ry e
bedienden en verderen Vorstlyken
huys-
( 1 ) Tacit. Hift. Lib. F . cap. 23. Cerialis infulam Batavorum
hosrilicer popul atus , ÀGRÒS v i L L A s q u e
C i v i l i s incaäios, noca arce ducum, finebac.
(2 ) Ibidem. Lib. I F . cap. 79. Ec alius mecus, ne
quarcadecima legio adjunaa B r i t a n n i c a c l a s s
e , affliüarec Bacavos, qua Occeano ambiuntur.
Hegefippus de bello Judaico Lib. 1 1 , cap. 9.
( 3 ) Strabo Lib. I F . fol. 199- Q u a t u o r fune
iificaci è continence in infulam t r a j e c t u .s , ni-
mirum ab o s t i i s f l u m i n u m R h e n i , Sequa-
n a j, Lkuris & Garumna?.
(4 ) l \ Jans/..Twistht Clironyk: I Idee! pag. 1762.
©ocvcc/ ccn llclicííc n a öcit 10 Etcfcii
ftm cu ttco?0£Ui«iait0 nnau ycc / ecu oiiDe
íja ílcn c jlc ö d icu oiuöcRc/ íjcf in dite iio g ìj e ttd p lte
ijo n ö c it jn rcn m e t fm iöt 10 o ü cn íü ip t cu b cö d tt
g ciycc0 f. ©ct 10 m i öüüi öc a ffp u d in g Uau öc 3cc
on tü lü o t gcUio?öcn: m en ö in t ’et fu n ö am ciiten
n an g ro o te fju p scn / ja ooit groo te jtrn a tcn / foo
ö n t eenigen D a a iu u t o o iö cd cn / ö a t ije t to d ccv-
tpDt0 ccn ttcffdticitc jlaD gclucc0 t 10 / ö a n tnd=
Itci-0 on b ecg an g ij n ocljtatto öc <£()?oniifltcii / of
onbe © i0toticn gccn in cn tic cn m acclten ; Ijict
Ijccfr men öcdD ctijn nöc am iqn itcjitcn g cü o nO en /
a l0 onb cr an b crcn n n c c groo te ta u b en a a n mafe
ita iiö cr / ftöcc Itopcvc rin g en bic öm i o u tD m of
ö a n ben rocff fcljicr opgcgcten 3un/ ijet fcijimt
Dat in Den eene tocl ecrrpb0 ceii (Iceii g c ilä a n
0 c e f t: ooit Ijccft men ijicr gcüoiiDcn eenige Itopcre
penningen Daar üccltcniofen o p jlo n b cn / op öen
c crilcn jra a t oefcIjicUcn 2ilD?ianu0/ op Den anbec
:äHfouiu0/ Daar iipt men oo|Dcelt/ Dat Decje jla ö
ccrtuD0 onber Der ©omepncn g cbicö g c jla a i i
Ijccft.
(j) H. van Dam befch. van W e s tv o o rn , pag. 12.
3Ilt öinbe ooit in ist acntepcfteiriiigije ö a n %. bè
g^ntrerb f e t t e t e n . . . . . b a t ’er gon öe enbc 311=
ö erc penningen gljcöonben 3pn / onbcr allen ooclt
ccn minglj/ b a a r bc ©celtcnio fc / foo fommigc
ilU llc n / ö a n A l e x a n d e r M a g n u s o p i lo n t ;
anbcrc tDcbcrom acfjtcn ’t tc tocftn ijc t ©ooft
ö a n M i n e r v a o f P a l l a s .
(6 ) H. Canne^eteriDisfert. de Brittenburgo I jc .p c^ .
138. Necdum aucem animum inducere p o tu i, uc v e ra
crcdercm quæ alii de tetra ac horrida anciquæ
Bataviæ condìcione & incolaruin vica prodiderint.
( 7 ) Sueton. Hift. Lib. IF . cap. 39. In Gallia quoque,
cum damnatarum fororum ornamenta & fupelledilem
6c fcrvos atque eciam liberos immenfis preciis vendi-
disfcc; invitacus lu cro , quidquid inftrumenri vcteris
aulæ erat ab urbe repetiit. Niemand ftoore zicb, dat
Suemiusbier Galliëfcbryfî, c/f'icij/ bet Batavißbeeyland,
T t piF
" « h i . 2
I ri|.
riíí . if": • .
1.1 . .1. 3 - ;
li" k'
i l i i . ' ; ; . “ 'i"#
i$:i|, | | i t iv f “
I .#
I P :
|i.l..“.n i “1 " :
Ití»'i l l '"
,j'l ■ “i r '
l i » "i' íi I
' 'H I l
f i.. " ' ■!
T . . f t ' i /
W . i"»*'.
fil: J ;
.1 TI
.[k, . '