' ti'!
t Xíí
cn naar der zelver waarneeming ( i)
hunne veldilagen regelden. Aan deeze
was de tweede dag der weeke toe-
g ew yd en die (2 ) daarom M a a n -
D A G genaamd.
D e derde (3) dag wordt D y n s d a g
o f T H E i S D A G genaamd, mids z y
den Oorlogsgod M a r s , dien de
Duytfchers T h e i s ( 4 ) noemden,
op dien d a g , even als Herkules,
met beeftenofferinge (5) eerden.
Onder alien echter hieiden Zy
voornaamelyk Merkuur in hoogachtinge
, en dat z e lf door het flachten (6)
van Menichen in den ftryd gevangen
, doch wien z y den naam van
G o D A N o fW o D A N ( 7 ) gaven,
en van wien onze hedendaagfche
Wo on sd ag (8 ) (want het was op
dien dag, dat zyn dienst verricht
wierdt) alsnog dien naam behouden
lieeft,
D e verfchrikkelykheyd des don-
ders deedt hen dien ook als eeneGodhe
yd eeren , wel k e z y den naám
van ( 9 ) T h o r n dat is D o n d e -
R A A R gave n , en waar vannog ( 10)
de T h o r s d a g o f ( 1 1 ) D o n d e r -
DAG z ynen naamen behouden heeft.
D e zesde plaats bekleedde V e n
u s , de Godin der w ellusten, b y de
oude Duytfchers F r i e g e (12) g e naamd,
en van welke onze F r i e -
d a g o f V r y d a g , zynen naam
heeft , e n , als een jongman eene
dochter om te trouwen aanlpreekt,
dat nog F r í e n o f V r y e n g e naamd
wordt.
Eyndelyk vlerden ze op den laats-
ten dag der weeke ( 1 3) S a t u r -
N u s , by hen met o f onder den naam
van S a x e r bekend , en waarom
die dag alsnog S A X E R d a g g e naamd
is.
Behalven deeze G o d e n , die de
Batavieren met alle d eD u y tlche (14)
volken gemeen hadden, Zoo waaren
’er nog anderen hun land alleen
e y g e n .
( 1 ) Conr. Bothon. Chron. Brunsvic. fig. fol. 282.
© tc cicl)tcii ftct iia tcin M a n e , fa r hahCeti fc )im*
ie r li fc gcficfcrc ml uhih fc rtrih''ti nv'focn.
(2 ) Biicbard. Struvii Corp. H iß , Germ. Tom. I . fol.
16. Huic ( L u n a ) fecundos dies e^ac destinatus,
qui exinde dicitur d f r m a e n d a g .
(3 ) Bttcb. Struvii Corp. Hiß. Germ. Tom. I . fol. 16.
Dicebatur autem Mars Germanis Tbeis, hinc tertius
in hebdomade dies ipfi confecratus, dicitur t h e i s -
d a g .
(4 ) Cluverii Germ. Antiq. Lib. I. cap. 28. Nomen
igicur aiterum Marcis apud Celtas fuisfe arbitror
T H i E s , ex quo fa ftum , adfpiratione abjeéla, t i e s
unde feptentrionales antiquitatem lingu® mirum in
modum pr® reliquis Germanis in plerisque fervan-
tes jCCiamnum habent t i i s d a g dc Rheni ostiorura
ac co l® , mutata litcera afpirata in meliorem D ys
DACH.
• C j) Tacit, de morib. Germ. cap. 9. Herculem ac
M a r t EM conceifis animalibus placane.
(Ö) Ibidem cap. 9. Deorura maxime Mercurium
co iu n t, cui certis diebus humanis quoque hostiis
litare fas habent.
C?) Paullus Warnefridus degestís Longobard Lib. I.
cap. 9. W o D A N fan é, quem adjeaa littera c w o -
DAN dixerunt, ipfe e s t , qui apud RomanosMercu-
nus dicitur, & ab univerfis Germani® gentibus ut
Deus adoratur.
_ Gobel. perfon. Cofm. at. V I . cap. 38. Mercu-
rms vu lg o .G o o a n , quafi bonum faciens . . . feu
rnutata litera Wqdan apud incolas regionis il*
liu s , quam Saxones in Germania occupant » dicebatur.
^ ’
(8) Kiliani Etymol. G o e n s d a g h , w o e n s -
d a g h dies Mercurii q. d. godensdagh five w o -
D K N SD A GH i. e. Dci dics. Mercurium enim Dcuin
Teutones maxime coluerunc , eumque g o d e , w o -
D E , w o o D E , & v o D E vocavcrunt.
(9 ) H. Grotii Prolegom. Hift. Gotb. p. 21. V e te res
Germani Deum coeli non alio nomine quara
THORN vocarunc, quod esc t o n a n s .
(10 ) Wormii Monum. Dan. Lib. H I . p . 149. Deo-
rum primarius T h o r diflus fu it , a quo quinti fep-
timan® dici nomen t h o r s d a g ortum trax ic, &
Marcio menfi T o r m a n e t .
, _ ( 1 1 ) Gobelin, perfon: Cofm. at. V I . cap. 4. Dies
joyis dicitur D o n n e r s t a g , id est dies conitrui,
quia gentiles potestatem tonandi attribuebanc Jovi
tanquam fummo Deorum.
( 12 ) Ibidem at. I I I . cap. 4. Dies veneris diccba-
tur F r i t a c e J unde Venus dicebatur Dea amoris
& ut mihi v id etu r, falvo judicio meliori, V e "n u s
apud quosdam Teutonicos didla est f r i e g e .
( 13 ) Cicero de divinat. Lib. I I I . pag. 339. Quid
enim., ajcbat, fi ii fracres funt in numero D e o rum ,
num de pacre eorum S a t u r n o negari p o te s t?
quem vulgo maxime ad O c c i d e n t e m coiunt.
Witicbind. Cbron. Lib. I I I . fo l,660. Milites W ic -
manni f patris Comitis Hollandiæ} variis pænis afflixit,
urbis ( Brandenburg’cæ ) prædam fuis militibus dona-
vic ; fimulacro S a t u r n i ex ære fu fo , quod ibi
inter alia urbis fpoHa reperit, magnum fpeftaculum
populo præhuit.
( ì4 ) B. Struvii Corp. Hift. Germ. Tom. I . fol. 18.
Præter hofce Deos univerfales eranc quoque cæte-
raruin gentium dii particulares.
e y g e n , van welken w y in ’ t v ervolg
ftaan te handelen, houdende ons
thans voldaan met hier alleen aan te
tekenen, dat z y voor de zelven in den
beginne geene ( i ) tempelen fticht-
te n , noch die onder eenige zigbaare
gedaanten verbeelden; w y l de Batavieren
vastftelden, dat z y binnen
geene tempelmuuren konden beiloo-
ten ,n o ch door eenige beeldlyke ver-
toonfelen , om hunne ongemeene
g ro o th e yd , verbeeld worden, Maar
z y wydden hen afgeheynde Bosichen
en Poelen to e , wier akeligheyd in
de ' aannaderaars ontzag verw ek te ,
welk ontzag z y den naam van Goden
gaven. Deezen ftrekten ook aan
de (2 ) derwaart gevlugten tot eene
vryplaats, ja ’ t was in die heylige
bosichen dat, om de verhandelde zaaken
grooter achting, en ’t beüootene
meerdere kracht by te z e tte n , de
Koningen g e k o o z en , de volksver-
gaderingen (3) gehouden , en de
Landwetten gemaakt wierden. En
waarom de wetten eertyds onder den
befaamden Upftalichen boom in Oost-
vriesland ontworpen , alsnog met
den naam van Upßdfcbe (4 ) B o o m -
W E X X E N bekend zyn. Z o o worden
in Brunswyk d i e K o e n i n g s -
E i c H E , desgelyks D E R S c h m u c k
e B A U M , en ( y ) in andere g e westen
van Duytschland andere boomen,
met eene Godsdienftige eere
voorheen aldaar gevierd, met diergelyke
benaamingen alsnog gevonden.
Hoewel het nu zeker is dat een
oneyndig getal van weetenswaardige
geichiedenisien iedert onze voorou-
ders deeze landen op de voorbe-
ichreeve w y z e in bezit namen, tot
dat z y met de Romeynen in verbond
traden, in verfcheydene tyden z yn
voorgevallen, zoo is der zelver geheu-
genis echter door den alverilinden-
den tyd voor eeuwlg uytgewist, en
zal van de zelven waarfchynlyk nooit
iet weer ontdekt worden; mids die
oude volken noch leezen (6 ) noch
fchryven konden, en dierhalve ons
die by hen voorgevalle geichiedenisien
niet hebben können achterlaaten,
dan door eenige ( 7 ) Bardzangen,
die b y hen de gewoonlyke hiftori-
fche (8 ) jaarboeken waaren, cn van
wel-
¥ ¡ I h i . ' *'ii'
{ a gt
( 1 ) Tacit, demorîb. Germ. cap. 9- Cæterum neccohi-
bere paricdbus D e o s , ncque in ullam humani oris fpeciem
afliinilare ex magnitudine ccelescium arbitrantur.
L u co s ac nemora confecrant Deoriimque nominibus
appellant fecretum illud, quod foia reverentia vident.
(2 ) Helmoldi Cbron. Slavomm Lib. J. cap. 83. A c cidit
autem ut in transitu venivemus in nemus, quod
unicum est in terra ilia : tota enim in planitiem
fternitur. Illuc inter vetuscisfimas arbores vidimus
facras qucrcus, qu® dicat® fuerunt Deo terr® P ro ving
® , quas ambicbat atrium & fepes accuratior
lignis conscruda, contincns duas portas. Ingreflus
atrii omnibus inhibitus, nifi facerdoti tantuin &
facrificave v olen tibu s, v el quos mortis ui-gebat pe-
riculum; his cnim minime negabatur afylum. Tan-
tam cnim facris fuis Sciavi exhibent reverentiam, ut
ambitum fani ncc in hostibus fangUine pollili finant.
(3 ) Aventin. Annal. Boior. Lib. I I L cap. i . Exta-
banc in ripa Danubii &: ora Germaniæ du® vetus-
tiflîmæ quercus prodigiofæ magnitudinis , - . . has
quoque gentili cæremonia Bojus c on fe c ra v it, eo
frequens populus coït.
Tacit. Hift. Lib. I V . cap. 14. Civilis priraores
gentis & promptifiimos vulgi fpecie cpularum fa-
crum in nemus vocatos &c.
(4 ) Keyslertis in Antiquitat. Septentrion, feet. i . cap.
4. § . i i . pa g-ll- Ejufmodi Campum novic Auricanus
ager ( Au r ia i ) Frili® orientalis Upstallesbomum dictum
& tribus prægrandibus ac annofis queraibus
olim inumbratum. In eo Frifi® Orientalis Ordines
convcniebant de publicis rebus confulturi, Legef-
que quas inde Upstalksbomicas. d iccbant, condita- .
B. Struvii Corp. Hift. Germ. Tom. I . fol. 29. In
terris Megapolitanis, prope Doberanum rcperiuntur
quercus trcs annof®, hodic didb® d i e p u r s t e n -
EICHEN. In ditione Brunfvicenfi haud procul Lu-
chovia in tradufilvescri d ie p l a n c k e n d id o , re-
peritui* d i e k o e k i n g s e i c h e , icem d e r
SCHMUCKE BAUM.
(ö ) Tacit, de morib. Germ. cap. 19. Liceramra fe-
creta viri paviter ac femin® ignorant.
( 7 ) Tacit, de morib. Germ. cap. 3. Sunt illis hæc
quoque carmina, quorum relatu, quem B a r d i t u m
vocan t, accendunt ánimos, futuræque pugn® forcu-
nam ipfo cantu augurancur ; terrent enim , crepi-
dantve prouc fonuit acies.
(8 ) Ibidem cap. 2. Celebrant carminibus antiquis,
( quod unum apud illos fem o r i® & annalium g e nus
est. )
f i : li?
hit!!! »«¡:
I li