, , M' S'ís?
Íí !îirria.;ih
il,,"?
l!1ì
| ¡ u ’
»M '.«ijü;
r t í í i í i i " “
' ; m *
/ i r t s r i f ,
í
î t / l» ■/»=/■#/
' "'I'll!'
I ! fe !)
sgfe
IfeMi |l‘
ili. ■
i#
F ' " ' î
l i
178
T i o , en iedert dien van TR A JE C -
T U M , dat is overtogt , zynde de
naam van het thans genaamde U y trecht,
voerde: ter oorzaake aldaar
eene overtogt over den R yn naar
zekeren bürg o f fterkte geweest
is; welken onze oude ( i ) Ch ronyken
Antonia noemen. En hoewel
het zeker is dat z y des zelfs ftich-
ting verkeerdlyk aan eenen Raadsheer
An ton iu s, welken z y willen , dat
door Nero uyt Rome zou verjaagd
z y n , toepaslen , 200 geeven echter de
opfchrifien van de omtrent Uytrecht
uytgegraaven Romeynlche fteenen
onbetwistbaare blyken aan de hand, van
dat die volken aldaar eene fterkte g e had
, en hunne benden in de zelve ter
bezettinge gelegen hebben. Dees
Overryniche burg is , naa h y door
de uyt het thans genaamde Holland
verjaagde (2 ) W i l x e n was ingenomen
, voor ’ t eynde der vyfde
eeuwe naar die nieuwe bezitters
W iE X E N B U R G , en naa hem de
Vriezen federt op d eW il te n , en de
Franken eyndelyk weder (3) op de
V rie zen veroverd hadden, in de
middel e euw e , naa h y met de aan
deeze z yd e des Ryns geweest zynde
ftandplaats eene ftad geworden was ,
T r a j e c x u m ( 4 ) V e x u s genaamd,
zo o om z yn e o u d e o v er to g t, als
in tegenftellinge van Maastricht; ’ t
gene , ge lyk ieder w e e t , nieuwer
doch mede, om eene g e lyk e overtogt
over de Maas, den naam van T r a j
e c x u m voerde.
O p deeze hoogte van het thans
genaamde Uytrecht fcheydde zich de
Romeynfche w e g van den R y n en
liep vervolgens achtduyzend ichreeden
langs de voorgemelde V liet zuyd waart
op tot eene plaats aan de L e k ,
toen met den naam van ( 5 ) L e v ä
F A N U M , en nu naar onze inkrim-
pender fpreekwj'Ze, eensdeels met
vooraffiiyding der twee eerfte letteren
, g e lyk in ’ t woord Hispania nu
S p a n j e , andersdeels met uytlaa-
tinge van de hardluydende mede-
klinker E , thans v e a n e genaamd
is, als zynde daarenboven nog de
Latynfche eyndneeming U M , volgens
den gewoonlyken uytgang der
D u y tlch e naamen in E veranderd ,
even g e ly k men voor de woorden
B y z a n x i u m en M e d i o l a n u m
t h a n s i io g B i iA N X iE en M i l a a -
n E Ichryft.
E n dewyl de oude Latynfche benaaming
van L E V .® F A N U M in het
D u ytsch den T e m p e l van L e v e
betekent, zoo fchynt men daaruyt
te moeten opmaaken dat deeze ftandplaats
alleen dien naam v o erde , ter
¡D
( O M S . Chron. van Claes Go ete pag. 3. JI1I»
tijom iis toccij ncö cn a ùcci ùofe öocc ©ccmanicn/
cjiöc öocc «©uursUint/ cnDc qimm Ijicc ncDcc m
DcctüilDec ä a s f c n la n t ; Dnt m i ©cicalmiö c a :
Dacv ijji bp Den ¡ícúcm ö an Den r»pn macere ccn
ö ca te cnDc ecu torcn / cnDc DcDcn Rieten n a
ijcin 2linti)onia n a ijtm fclöcn. i©at im s et tpc
tltr e c ljt Oict.
Chron. 'M S. de Traj. cap: de'Antbomo, quomodo fe cit
Anthoniam: Anthonius fcliciccr recesfic a Roma
cum omnibus fu is , quæ habere po tu ic, & profeftus
est per Germaniam &: venic in inferiorem Saxoniam yel
Friliam , & in finibus , 'quod modo esc Hollandia,
fecic pdtacium circa Rcnum cum fortaücio & voca-
vic eum Anrhöhiain juxta norncn' fuüm.
(2 ) M S . Chron. van Claes Goece pag. 3. vfa
«euDc a la Dit öcrnamcn D i c ^ fa ö c n cn Die W i l l
e n , Dir lu a a Dat oolc Dat in ^ u i t l jo lla n t üiocnDc.
©efc ila licn ijcm tc famcn cn q u am cn me t gtûtev
m a c0 t cn bc toonncn ijcm a f bcfcn oi^octcn to rcn
Stlntljonia/ cnDc üecfiocscn Die aiiDcr : «enbc fp
VERNAEMDE Dcfcii to tc ity DÍC tc öorcu 3l!nt0 Ü=
n ia Ijict cn D c D c u h i e t e n w i l t e n h u r c h .
(3 ) ibidem pag. 5. t©cfc <îoning iD agom ba cv t /
Die belaci) W ii .T E N n u R C H &c.
(4 ) Diplom. Caroli M. apud Hedam fol. 41. Quali-
ter cionamus axl bafilicam San6li Martini, quæ esc
confiriifta in t r a j e c t o v e t e r i .
( 5 ) Tabula Itineraria Peuting.
Columella milliaris
L u g d u n u m .......................M P . . . I I
Præcorium Agrippinæ . . . M P . . . 1,11
Macilo . . . . . . M P . . . V
A lb in ia n a .........................M P . . . 11
Niger p u llu s .......................M P. . . V
J.auri
Flecio . . . .
L E Æ KANU M
, M P . . . X I I ,
M P . ,
M P .
. X V Í -
. V I I I .
oorzaake , naar de g ew o o n te ' ( i )
der D u ytfch e rs, w elken hunne G o e -
dergelukvrouwen als Godinnen eerd
en , deeze L e v e ook eene zo o daanige
(2 ) geweest en om die rede
weer met Godlyke eerbewyzinge
ter dier plaatfe byzonderlyk gevierd
is. Van hec zelve getal ¡3 ( 3 ) oudtyds
eene Aurinia; even g e ly k ook
ftaande de Batavifche k ry g de toen
beichreeve (4 ) Velleda, en federt
nog eene ( j ) Ganna g ew e e s t, die
tot de tyden van Domitianus g e le e fd ,
en om haare ongemeene vermaardh
e yd , z e l f eenige giften van dien
K e y z e r ontfangen heeft. G e ly k nu
de W ich g e la a r s , die , als mannen
z y n d e , R u n e R S genaarad waaren,
Z O O wierden ook deeze Goedcrge-
lukvrouwcn door de Gothen in ’t algemeen
(6 ) R u n i n n e n , evenals
door der ioogd u y tfcheh ( 7 ) zo o om
haare gewaande wysheyd als gewoonlyke
witte kleedy ©3«
en door de Nederlanders
de witte o f grauwe w y fje s genaamd.
Van Viane ftrekte zich dees w e g
nog dertienduyzend Ichreeden en des
tot daar omtrent de Y sfel, o f thans g e naamde
L e k uyt den R yn wederom
haaren loop beginc; ’t gene g e v o lg lyk
in de Betuwe over W y k te Duurftede
omtrent Ravesway gelegen ,
en toen Carvo genaamd was. Van
waar h y den R y n volgende, naa eene
tusfchenwydte van achtduyzend
fchreeden, eyndelyk eene ftandplaats
b e re ykte ;w elke toen (8 ) C a s t r a
H E R C U L i s ,d a t is de legerftee van
Herkules genaamd,volgens die wycK
te over Wag en in g e omtrent Raw yk
g e le g e n , en zekerlyk onder dien
naam bekend w as , ter oorzaake Herkules
aldaar, even g e lyk w y v'an de
Goedergelukvrouwe L e v e te V ian e ,
gemeld hebben , volgens het beitende
gebruyk der Duytfchers , die
hem (9 ) even als Mars met beesten-
offeringen eerden, des ook zynen altaar
en byzonderlyken dienst zal g e hadt
hebben. Invoege dees Noordw
e g , naa van hier de Betuwe ter
langte van ( 10 ) tienduyzend fchreeden
dooriheeden te hebben, eyndelyk
( 1 ) Tacit, de Morib. Germ. cap. 8. Inesfe quin
eciam-fanftum aliquid, & providum putanc; nec auc
conûlia earum aspernanciir, auc refponfa negligunt.
(2 ) M . Alting. Notit. Germ. inf. part. I. fol. 87-
L e v a m quandam Dcam , apud Bacavos falcem &
Frifios culcam fu isfe, cum c x h o c lo c o , tum e x alio
in oppofua Frifiorum r ip a , cui hodicque nomen
LE VEND A L , id c s c L e v æ VA l 1.1 s Clu vcrius reccis-
fimc colligit Confemaneum fo re c , hanc L e v
a m fuisle unam ex viiginibus illis indigenis, quibus
Dlvinicatem inesfe credebanc, propter exiraiam
fapientiam, quæ & omnibus aliis accribuci nominis ratio.
(3 ) Tacit, de Morib. Germ. cap. 8. Vidimus fub
D ivo Vespafiano Velledam diu apud plerosque numinis
loco habicam. S ed ,ft olim Auriniam tx com-
plurcis alias veneraci fune, non adulacione, nec
camquam facercnt Deas.
(4 ) Zie bier voore 1 11. Boek fol. 1 2 7 , 131 en 154.
(5 ) Dion. Hifi. Lib. L X F Ï I . pag. 7Ô2. Mafyus
rex femnonum f t Ganna v irg o , ea pose Veledam, in
Germania divina f t vates oracula reddebat, Domi-
tiamim adierunt, f t honorifice ab e o t ra f ta t i, domum
redierunt.
(6 ) Pauli. DÌOC071. Hifi.miscell. Lib. X I I . cap. 13.
Rcperic in populo quasdam magas muliercs, quks
Go thieo iermonc A L iiR UM N A S (lege a l i i RU-
N iN A s ) vocant.
(7 ) J . Keysler. Disfertalio de nmlieribus fatidici^i
cap. 69. E fecreta fcientia facei-dotum Germanicarum
vcstibusque alb is , quibus indutas fuisfe c x Plinio
, Cæ fa re , Strabone &c. cognoscimus, novum
eciam fpeftri genus plerumque non inaufpicaci nomi-
u is , fß SClilCB prognacum esfe
non dubicamus. W e i s enim & fapientem notac
Germanis f t W e i s s album colorem. Belgis fune
W i t t e o f G r a w e W y f j e s . E x Velleda in
regione Erfurcenfi fpeftruniFRAU H o l d e diftutn
formacum .esfe , jam nocavimus.
(8) Tabula itineraria Peuting.
Columella milliaris
L u g d u n um ............................M P . . . I I
Præcorium Agrippinæ . . M P . . . I l l
M a c i l o ....................................M P . . . V
A lb in ia n a ...............................M P . . . I I
Niger pullus . . . . M P . . . V
L a u r i ................................M P . . . X I I
F l e c i o ..............................M P . . . X V I
Levæ f a n u m ..........................M P . . . V I I I
C a r v o ..................................M P . . . X l I I
C a s t r a H e r c u l i s . M P . . . V I I I
(9 ) Tacit, de morib. Gerw. cap. 9. Herculem ac
Martern conccsfis animalibus plaçant.
( 10 ) Tabul. itin. Peuting.
Columella milliaris
I.ugdunum . . . .
Præcorium Agrippinæ
Y y 2
MP.
MP.
, . I I
. . I l l
Matilc*
i i f
!
i i f 'tl Alit
('■ , c j
\ni I? 7àii
bfev#
'1
Í. »