" f t
T " '1
• . . . ' i:
' 1 1
'-i
" /1
; ‘imi-
5 A "
;!i,. "
M
!
W l t S i T !
t.., ; ;
, T " ■■
' • i; ft
■ >îl' '
L í l ^ !
' ’- ' t v i
: f t
I ■■■ ■ 'j,l
\ '
1 <l>. ■ i
. / ' ' " L j l i i l . l. '■
; ■■t'/r'i
"-' i :
111 1 1
M' *
1
' ! ' t
; .1
■Til f i'i
/ Í Ï I l i i i i :
f t f i f t f t
■| ' lijii
‘ f t i l
" i d i
ft 1 1 1'#' i*
■1, ‘■"
j ü ' t ■ t I . ■;
li 1
li ' Il
" K
11 | í “ i
\ V ■
,lii» ■■
’ „ ii' J
f t l .
f t i p l l f l /
« 'Ur
l i f t
■ ' i l ' l
1 . -A,
i
I '
i , ;
Y ■"
L i ' ]
..Í. i
1 ‘ill
‘ fl
Ti
■'ui
Y f t :
■n : , »
ll' >
:|
■«■"Ill-
. . r fGlN
, I ■ii; , ■ . ''
■'k r
i66
huysraad zyner door hem veroordecl-
d e z u s t e r e n , en dat wel voor eenen vry
hoogeren p ry s , dan h y van de ze lven
te Rome zou gemaakt hebben,
in Batavie niet alleen v erkoch t, maar
uyt begeerte van winst, ziende de
groote geldfommen die h y voor de
zelven aldaar gemaakt hadt, ook de
andere oude hoffieraaden der vo o rig
e K e y ze rs van R om e , om die insgelyks
aldaar te verkoopen,derwaart
ontboodt. Naa federt nog het overgelege
eyland Britannie door Claudius
( r ) onder het gebied des Ro-
meynfchen ryks gebragt w a s , en
dat ook de R om e ynen , mids hun
beftandig v e r b ly f , tot vyftien (2 )
onderfcheydene ftand -of legerplaat-
fen in dat beroemd eyland hadden, is
niet min de (3) Koophandel dan de
toevloed der Kooplieden van alom
derwaart tot het vertieren hunner
waaren, nog merkelyk toegenoo-
men. En van welken veelen ( 4 )
g e ly k w y gezien hebben , b y het
ontftaan van den Batavifchen k ry g door
de afgevalle Kaninefaaten gevangen
en van het hunne beroofd zyn. Dan
d o o r ’ t opgevolgde verdrag van onderwerpinge
eerst (5 ) de v re ed e ,
en door dien weer de door den k ry g
afgebrooke koophandel federt in z y nen
eerften ftand herfteld, ja door
de onbelemmerde vaart op Britannie
fcdert nog merkelyk vermeerderd
z y n d e , g e ly k getuygen de opfchrif-
ten der fteenen (6) door de Britannifche
kooplieden uyt dankbaare erken-
tenis, wegens het gelukkig voltrek-
ken hunner overzeefche r e y z en , aan
de Stroomgodinne Nehalennie opgere
ch t, zo o befloot de tegenwoordig
e K e y z e r Hadrianus, en dat licht
ftaande z yn voorgemelde v e rb ly f
hier te land, tusfchen het thans g e naamde
dorp Voorburg en de Geest-
b ru g g e , aan de W e s tz y d e der van
D e lft naar Le yd en loopende V lie t ,
ter plaatfc, die thans de burg genaamd
wordt en toen ( 7 ) twaalf duyzend
fchreeden van den op de kust geftelden
Mylpaal gelegen w a s , eene
V orstlyke Markt, ten gebruyke des
geheele eylands , te ftichten : welk
e , zo o men der zelver deftigheyd
naar z y n e andere gebouwen afraeet,
als w a s , b y voorbeeld , de fchey-
muur, die ter langte (8 ) van tachtigduyzend
fchreeden door hem fcdert
in Britannie, ter intoominge der tot
nog toe achtervolgde invailen der in
Schotland woonende Pikten gemaakt
w a s , des z e k e r ly k , hoewel men b y naar
geene voetflappen van dat Vorstlyk
gebouw meer vindt, zeer g ro o t,
ongemeen prächtig en het vermoogen
E D ï a a a a a
gelyd Civilis zelf getuygt (T a c it . Hift. L ib .I . cap. 3 2 .)
een gedeelte van Gallie “laíií, en alwaar, volgens de getuygenis
van Dion Casfius Lib. L I X . pag. 654.
deeze verkooping is voorgevallen.
( 1 ) Zie Ber voore l i . Boekfol. 7 4 , 7 5 , 76.
( 2 ) Tabula Itinerar. Peuting. . L u g d u n u m , præ-
toriura Agrippinæ , Macilo, Albiniana, Niger pul-
lu s , L a u r i, F le tio ,L e v e fan um , C a rv o , CaseraHcr-
cu lis , Fienium, T a b læ , Caspingium, Grin n es , ad
duodecimum.
(3 ) H. Cannegieteri Disfert. de Brittenburgo Ijc.pag.
338. iSed posreaquam Romani binis milicaribus vus
h o c fo lum , clasfi aucem Germanicæ, quæ Bricannica
appellacur a T a c ito annal. (Lege H ift.) L ib . I V .
cap. 79. & Rheni fluenta pererrabac, uc fcribic Hegefippus
d eb e llo Judaico Lib. I I . cap. 9. e t nf .-
c o T iA T i o N iR U S dcduftis hic illic fosfis , arañes
aperueninc &c.
(4 ) Tacit. Hift. Lib. I F . cap. 15. Capca igicur
direpca cas tra, dein vagos & pacis modo cfful
&
e ffu fo s
lixas , n e g o t i a t o r e s q u e R o m a n o s , inva-
dunc.
(5 ) Zie bier voor I I I . Boekfol. l o i .
(6 ) H. Cannegiet. Disfert. de Brittenburgo Ijc.pag. 14.
D EA E N E H A L E N N I A E
o n MERGES R EC TE CONSER
VATAS S E C U N D S 1L V A N U 5
N E C O f T O R C R ET A R I U S
B R I T A N N I C I ANUS.
V S L M
( 7 ) Takda Itinerar. Peuting.
Columella milliaris.
F o r u m a d r i a n i M P X I I
F i e n io ............................M P X V I i l .
(8 ) Ælii Spartiani Hadrianus Cæfar cap.xi. Ergo con-
vevfis regio more miiicibus, Bricanniam peciic : in qua
mulca corre xic, murumque per oftoginca millia pasfuum
primus d u x ic , qui barbaros Romanesque divi-
derec.
gen van Zoo bouwzugtigen K e y z e r
waardig zal geweest zyn. W an t
het was op deeze markten dat de inwoonders
tot het dryven ( i ) van
hunnen koophandel, even als thans
te tyd op de zoogenaamdc Eeur-
z e n , te zamen kwamen, en waarom
die fteeds uyt Zoo groote Vierkante
( 2 ) plaatfen beftonden, dat onze
oude Chronykfchryvers van deeze
markt gewaagende g ew ik hebben ,
dat z y wel tien (3 ) morgen lands
zoude groot geweest z yn . En hoewel
deeze grootte de waarfchynlyk-
h eyd te boven g a a t, zo o weet men
echter hoe deeze vierkante plaatfen
veeltyds , tot gemak der handeldry-
v e r s , niet alleen met (4 ) verwulfde
galeryen omringd, maar die zelfs altemets
met verfcheydene verdiepingen
boven den anderen gefteld en
met onderfcheydene Standbeeiden
verfierd waaren: als in welke gebouwen
de Romeynen de ongemeete
gro otheyd huns vermoogens voornaamlyk
deeden uytmunten, en onder
welken dit, 200 men de trouw
en zwemkunde aanmerkt, welke de
( y) Batavieren tot nogtoe ten voordeele
des ryks alom en nog laatslyk
aan den Donau b eweezen hadden,
geen van dc minften zal g eweest zyn.
T e m e e r , mids men omtrent het jaar
vyftienhonderd ( 6 ) de grondilagen
van deeze fcdert verwoest geworde
raarkt ontdekkende, verfcheydene
brokken van eqn zeer fierlyk inge-
leyd ( 7 ) vloerwerk , den voet van
een gebrooke metaale ftandbeeld, eene
goude halsketen metzeshoekige fma-
ragden verfierd, en,- mids de koophandel
aldaar gedreeven wierdt, voorts
n o g geen kleyn getal van Romeyn fche
geldftukken in verfcheydene andere
tyden aldaar gevonden heeft.
O p deeze w y z e de vervalle krygstugt
alom herfteld, en de door hem
doorreysde werreld met veelvuldige
prächtige gebouwen ten dienfte van
liet gemeen verfierd hebbende, be-
hoeft zich niemand te verwonderen
deezen (8) volgenden penning ter
eere
( 1 ) 5. Pitisci Lexicon antiq.Rom. tom. I .f o l . S l l .
Nulla fuic unquam in prisca vecuscace cam exigua c ívicas
, uci nec bodie nulla repericur, quæ non ali-
Quod habeac rerum venalium fo rum , five aream,
quo plebs urbana ruscicaque convenire foleac.
(2 ) Ibidem. Eranc autem (fo ra ) areæ quadratæ
la xæ , ¿ fp a c io fæ , cimftæ undique porticibus forni-
ca c is , uti fune Luceciæ in area R e g ìa , l a P l a c e
ROYALE.
(3 ) R . Snoi Rerum Batav. Lib. I F . f o l .3 5 . Vo o r burg
, . . . . grandem dcccm cerræ jugera.
' Oudaan R . Moogendb. pag. 30. l©aiir to t ©00?=
Im ra ùc 5cltìe nanrjîiolJctD g cp ic co i ’t îû u îic Dcu
bcmiimero ber oubljcbcn / eu isev faoiiuiíuiiijl rc
nccn g c ritigcu m it jltcWicn en bocn bcfpcntcn Ijoc
îia b a t Iict m e t bc to aacljcib obctccnfiomt/ b a t
on3c fcijapbcvs 3C0gcn b a t b it gcbo iito tien mcr=
Bcn lan b s in ypn ommcttek facgtcpcn ijccft.
(4 ) N. Bergier Hift. des grands Ciiem: Lib. V .
chap. V I I I . 7. Les marchez, qu'ils appelloient F o ra
font encore au nombre des,plus grands ¿ f plusfuperbes
edifices, qui fusfent dans la ville de Rome : &? fervoient
tant pour rendre la juftice au peuple que pour expofer en
vente les vivres é f autres marchandifos. C ’estoient dc
grandes I j larges places carrées ou quadrangulaires, environnées
de galeries foutenuesfur arcades ,ainji que ¡aplace
Royale à Par is, mais beaucoup plus grandes 6? plus
fuperbes en Arcbiteñure. Sur tout paroisfoit celui de Trajan,
dépeint par Ammian Marcellin, qui raconte, que Coiis-
îantinus le voyant compofé de plufieurs arcades les unes
fu r les autres, en demeura tout espenlu, £if hors d'esperance
de faire jamais rieii defomblaUe, c j que ceux'que
le voyoient tous les jours ne s'en lasfoienî jamais I j na
laisfoient de la tenir pour un miracle. Après ce marché
fuivoiî en ordre d’excellence celui que l’on appelloit Forum
LIrbis, live Forum Roraanum, que Strabon dit avoir
esté Ji beau, I j f i bien accompagné de Galeries, de Temples
i j autres Édifices magnifiques, que ceux qui le con-
lemploient, venoient facilement à oublier tout ce qu'ils
avoic7iî veu de beau es autres places delà ville: Quæ
fmgulacontemplans, alia exteriora facile oblivione de-
lébis.
(5 ) M. Felfori. Explicat. Itineraria: Scbedce fol. 737.
In Batavis privacam forfan cau.fiim fpedlavic, gentis
tbrcicudincra fcilicec. Nam miraculi v ice fuic, Baca-
vum cquicatum ilio im perante Danubium trans-
nacasfe armacum, uc Barbari obftupefafli pacem pe-
cerent.
(6 ) Bucbelii notæ in Cbron. Joannis de Beka fol. 19.
Fundamenta hujus castri apud Voorburch circa annum
Chrisci 15CO. dccefta variaque Rom: anciquica-
tis niomimenta ibidem inventa, & mca ætate plUres
numi Rom. .
( 7 ) Hedæ Hift. fol. 54. In vico V o orbu rch, cujus
vestigia ipfi vidimus nostra æta te, & fragmenta Romanam
Architeauram oscencancia cffodi: veluti partem
pavimenti, pedem æreum confradæ ftacuæ, nummos
æreos, argénteos acque áureos cum infcripcione Au-
reliani, nec non cacenulam auream cum aliquot
Smaragdis fesquiangulis policis & perforacis contra
Epilepfiam ad colUim invantum fiispendi folitis.
(8) Adolf. Qccon. Imp. Rom. Num. fol. 177.
K t ' i