c ii r.
l)eze gem. bestaat uit de pold. Kor t l and en La n g e l a n d , bevat
de b. C rim pe n -op- den- I J ss el en eenige verstrooid liggende
b., beslaat, volgcns bet kadaster eene opperylakte van 599 blind. 14
v. r. 64 v. eil., waaronder 577 bund. 15 v. r. schotbaar land, telt
158 h. en ruim 900 inw., die meest in veeteelt en melkerij hun be-
staan vinden. Voorts heeft men er 2 schecpstimmerwerven, 4 touw-
slagerijen , 4 steenbakkerijen en 3 rietmattenmakcrijen.
De Ilerv., die het grootste gedeelte der inw. uitmaken, bebooren
tot de gem. van Ou de rker k - C ri mpen - o p-de n- IJs s el - en -
Sto rmpol d e r , terwijl de Ambachtsheer van C r im p e n - o p - d e n - I J s s e e ook
voor een derde het regt van goedkeuring van den Predikant dier ge-
meenten heelt, zoo als ook om bet andere jaar, door de ingezetenen van
C r im p e n een Ouderling en een Diaken te doen benoemen. — De R. K.,
van welke men er slechts 15 telt, worden tot de stat. van Haastrecht
gerekend. —- Er is in deze gem. geen school, maar de kinderen genie-
len onderwijs te Ou der kerk' - aan- den- I Js sel . alwaar de ingezetenen
van C r im p e n - o p - d e n - I J s s e l ook hunne dooden plagten te begraven j
tbans echter hebben zij eene eigen begraafplaats.
Deze gem. is eene heerl., in eigendom toebehoorende aan de erfge-
namen van Vrouwe A n n a B o r t v a n L i e s h o u t , douairiere van den Graaf
v a n H o g e n d o r p .
De b. C r im p e n - o p -d e n - I J s s e e of C r im p e n - a a n - d e n - I J s s e i , thans meestal
K r im p e n - o p - d e n - I J s s e e gespeld , ligt l f u . 0 . van Rotterdam , 5 f u . W .
ten Z. van Schoonhoven, aan den IJssel , over welke rivier hier een
ponteveer is op Capelle-op-den-IJssel. — Van deze b. wordt reeds,
onderscbeiden van bet d. Crimpen aan„de Lek,, melding .gemaakt in
een handvest, ten jare 1323 , aan die van Lekkerkerk gegeven.
Het wapen van C r im p e n -a a n - d e n - I J s s e e bestaat uit een veld van zil-
ver, beladen met drie afgaande manen van sabel.
CRIMPEN RE WAARD , thans meestal K r im p e n e r w a a r d gespeld , be-
dijking en hoogheemraadschap , prov. Zuid-Ilolland, arr. Rotterdam-,
palende 0 . aan den Lopikerwaard en wordende voörts Z. door de
Lek van den Älblasserwaard, Z. W. door de Maas van bet Land van
IJsselmonde, N. W. door den IJssel van' Schieland en N. door die
zelfde,:riv. van bet Grootwatcrschap van Woerden gesebeiden.
- Hij ontleent zijnen naam van bet daarin gelegen d. Crimpen , beslaat,
volgens het kadaster, 16,336 bund. 42 v. r. 81 v. eil., waaron ,
der 14,944 bund. 90 v. r. 46 v. eil. schotbaar land, en bevat de navol-
gende 15 gem.: Ammer s tol , Bcrkenwoude -e n -Acht e r b r o e k ,
Crimpen-aan-de- Lek , Crimpen-op-den- I J ss el , Gouderak, ,
Haas t recht , - s He eraa r t s b er g -e n-Re r g-A mbacht , de Lek,
Juekkerkerk,^ Ou d e r k e r k - a a n - d e n - I J s s e l ? Schoonkove n,
S tolwi jk, Vl ist -en-Bonrepas en Znidbroek, beslaande alzoo het
grootste gedeelte van het kant. Schoonhoven, benevens een zeer klein-
gedeelte van het kant. Gouda, en daarin ruim 15,000 inw., onder welke
13,800 Herv., uitmakende 10 kerk. gem. met even zoo vele kerken , die
door 11 Predikanten bediend worden. Ook zijn er ongeveer 1200 r ! K.
die twee stat. uitmaken en even zoovele kerken hebben . welke bediend
worden door 2 Pastoors. Voorts beeft men er 18 steen-en pannebak-
kerijen, 13 scheepstiinmerwerven, 39 touwslagerijen, 12 leerlooijerijen ,
1 loodwitmakerij, 1 bierbrouwerij, 1 aardappelensiroopfabrijk, 1 hout-
zaagmolen en 10 korenmolens.
Deze waard bevat meestal läge landen , waarvan de grond brotk-
achtigis, maar die echter, door eene tameiijke vruchtbaarheid, den in-
C R I.
e« opgezetenen over het algemeen , buiten ongewone ranipen , wel-
vaart aanhrengen. Zij bestaan gedeeltelijk in goede wei- en hooilanden ,
gedeeltelijk in hennip en hoplanden. De veengrond is zoo los, dat
men bij het voorbijsnellen van een rijtuig, op de smalle wegen , dien dui*
delijk voelt schudden. Een dezer binnenwegen kan , bij drooge en heete
zomers , zoo verhit worden , dat men er de hand niet ophouden kan , ja ,
dat men er rook en vlammetjes heeft zien uitkomen , vanwaar hij den
naam van Brand weg draagt; hoewel het laatste slechts zeer zelden ge-
beurt. — In het begin dezer eeuw had men het ontwerp gevormd, om
een gedeelte van dezen waard te verveenen. Reeds had men onderschei-
dene bruggen en sluizen aangelegd en een stoomwerktuig gebouwd, toen
men bespeurde, dat de veengrond , welke echter vooraf beproefd , en als
zeer goed was opgegeven, van geene beste hoedanigheid was, waarom men
van dit plan, tot groote schade der deelnemers, heeft afgezien.
De tijd der bedijking van den C r im p e n r e w a a r d is geheel onbekendj
men houdt het er echter voor, dat deze waard, zoo niet de oudsle, ten
minste eene der vroegste streken van ons Land is , welke legen het
water is bedijkt geworden. Ook vindt men duidelijk genoeg in eene
handvesL van Graaf F r o r i s den Vette, gegeven in het jaar 1097, dat de
C r im p e n r e w a a r d toen reeds moet bedijkt zijn geweest, vermits daarbij
eenige bepalingen betrekkelijk den dijk van dezen waard gemaakt zijn.
Aan gezien deze landen ook van sneeuw- en regenwater dienden ont-
last te worden, zoo zijn er van tijd tot tijd vlieten gegraven en
sluizen aangelegd, ten einde dit water bij laag getij te lozen; waarvan
nog vele octrooijen en handvesten voorhanden zijn. Onder anderen kreeg
Lekkerkerk, in het jaar 1325, ’s daags na St. Maria, van P e t e r , Heer
v a n d e L e k , een voorregt tot het leggen van een watcrschap : » door
» Crimpen op die IJssele, ende Crimpen op de Merwede , tot in Vliet-
» zinger Wale, en door de Waal, en door den dijk ter halver IJssel
» toe.” Door het verhoogen der ri vieren begon men evenwel gekweld
te worden van het binnenwater, hetwelk längs dien weg niet genoeg-
zaam kon geloosd worden , waardoor soms zelfs in den zomer de landen
nog onder water stonden, In dit ongerief kwam men echter te hulp
door middel van molens. Het slichten dezer molens in den C r im p e n -
r e w a a r d is zoo oud als | de uitvinding. Eene oude overlevering wi l ,
dat op den pold. de Nesse, onder üiiderkerk, de eerste watermolen
in dezen waard zoude gestaan hebben. Thans wordt hij door 41 molens
en 14 sluizen van het overtollige water onllast. Men is op de meeste
polders verpligt twee hoog te malen en dan is het land menigmalen
nog met het water bezet.
In het jaar 1422 , heeft Hertog J a n v a n B e i j e r e n eenige orde gesleld,
op de beheering van den C r im p e n r e w a a r d , doch de daartoe betrekke-
lijke handvest was alleen voor vijf jaren geldig; maar op den 15 Mei
1430 , verkreeg de waard eene nieuwe handvest, gegeven door F i l i p s
v a n B o ü r g o n d ie en J a c o b a v a n B e i j e r e n . F i l i p s , die hier eigenlijk de
wetgever was, bevestigde den toen aanwezigen Dijkgraaf in zijn ambt j
na zijn overlijden zou zijn opvolger , die. tot driehonderd wilhelmus Schilden
(480 guld ) in den waard muest gegoed zijn , door den Hertog of
zijne nakomeliiigen verkoren worden ; wanneer dit echter binnen eene
maand niet geschiedde, dan zoude het de gemeene Steden , met den
meeste volge van den Lande in de schoiiwe gelegen, vrijslaan , eenen
anderen Dijkgraaf te kiezen. Uit kracht van deze bepaling werd de ver-
kiezing later door de Staten van Holland en West-Friesland gedaan ;
thans geschiedt zij door den Koning. Volgens de gemelde handvest van
III. Deee. 9