in den landbouw, lerwyl ook de papierfabrijken aan Tel« banden werft
verschaffen, zijnde hier 8 waterpapiermolens en een korenmolen bij af-
wisseling mout malende.
De Herv., die hier ruim 300 in getal zijn, behooren tot de gem.
ven Renkum-en-Heehum.
De R. K., van welke men er ruim 30 telt, worden tot de stade
van Wageningen-en-Renkum gerekend.
Er is in deze gem. eene school te H e e lsum , welke geiniddeld
door een getal van 70 leerlingen bezocht wordt.
Het wapen dezer gem. is lietzelfde als dat van de heerl. D o o r w e r t h .
Zie het volgende art.
DOOR WERTH, heerl. op den Veluwezoom, prov. Gelderland, distf.
Veluvie, kw. en arr. Arnhem, kant. Wageningen; palende W. en N.
aan Renkum, 0. aan Oosterbeek, Z. aan den Rijn.
Zij bevat hetkast. Doorwerth en eenige verstrooid liggende wonin-
gen, beslaat eene oppervlakte van 1308 bund. 67 v. r. 60 v. eil.,
telt 43 h. en nagenoeg 330 inw.
Het kast.D o o r w e r t h , vroeger veelal D o r e nw e e r d , D o r e n w a e r d , D o o r -
w e e r d , D o o r nw e r d , D o o r n w a a r d , D o o r w e e r d of D o o rw a e r d gespeld ,
ligt l f u. W. van Arnhem, 1£ u. 0. van Wageningen, niet ver
van den Rijn, aan den voet van eenen fraaijen berg.
Men komt van den Utrechtschen straatweg ,• längs eene lommerrijke,
in het jaar 1840, door den tegenwoordigen eigenaar, ten zijnen koste,
tot eenen straatweg aangelegde, laan, aan eene groote steenen voor--
poort, beven welks ingang twee wapenschilden gevonden worden en
die over een uitgestrekt binnenplein naar het hoofdgebouw leidt. In
het uitgebreide kasteel zelf, hetwelk van roudom in zijne grachten
ligt, kwam men vroeger over eene vaste brug, welke echter thans
niet meer bestaat, zijnde dat gedeelte der gracht gedempt. Ook had
het vroeger eenen sierlijken toren, en heeft thans nog ruime en fraaije
geheel in den ouden smaak opgemaakte vertrekken, waarvan in som-
mige eenige afbeeldicgen hangen; terwijl de verwulfde kelders en ge-
vangenissen, oude gewelven en lange gangen, nog de sporen van mid-
deleeuwschen bouwtrant dragen.
De stichting van het slot D o o rw e r t h verliest zieh in de verste oud-
beid, doch men vindt daarvan .geen melding gemaakt dan omtrent
het jaar 1260, toen het door zekeren B a r e n d v a n D o o r nw e e r d bezeten
werd. In het jaar 1402 droeg R o b b e r t v a n D o r e n w e e r d zijne heerl.
op aan R e in a l d 111, Hertog van Gelder, en. ontving die weder van hem
ter leen. Na dezen kwam D o o r w e r t h , door huwelijk, in het geslacbt
van W i s c h , en vervolgens in dat van H o m o e t , in hetwelk die heerl.
bleef tot in het jaar 1300, toen M a r ia v a n H om oet haar aan hare zus-
ter M a r g a r e t h a , weduwe van J o h an v a n Y o o r st , en aan haar zusters
zoon, F r e d e r ik , opdroeg. In den jare 1338 ging D o o r w e r t h , door
huwelijk, uit het geslacht van v a n Y o o r st in het grafelijk huis van
S c h e l l a r d v a n O e b e n d o r p over. J o h a n S c h e l l a r d werd er niedc beleend
in het jaar 1641. Hij verloor in 1646 zijne eerste vrouw', A n n a , Gra-
vinne v a n I I o o r n e , en drie jaren later , na een huwelijk van sleehts
weinige maanden, zijne tweede echtgenoot, D o r o t h e a T h e r e s ia v a n
C e l l e , en deed haar beiden in zijne kerk, te Heelsum, begraven. Sedert
was hij, even als naderhand zijn zoon J a n A l b r e c h t , genoodzaakt zijne
bezittingen met vele schulden te bezwaren , onder anderen met 230,000
guldens, tcn behoeve van A n t o n , Grave v a n A l d e n b u r g , Vrijbeer van
Kniphuizcn en Varel, die ook, in het jaar 1677, met de heerl. D o o r -
WERTcR beißend werd, nadat hem die, naar het toenmaligelandregt yan
Veluwe, hij verwin, was toegewezen. Door het huwelijk van dieiis klein-
dochter, C h a r l o t t e S o p h ia , GravinvAN A l d e n b u r g , Vrijvrouwe van Varel,
met W il l em , Grave B e n t in c k , Heer van Roonen Pendrecht, hetwelk in
het jaar 1753 werd voltrokken, werd D o o rw e r t h door eenen man
bezeten, die, in het jaar 1747 , veel loebragt tot de rüstige beslissing
der staatsaangelegenheden , terwijl hij zijn vaderland in het volgende
jaar, als Ambassadeur aan het Hof van Engeland en Afgevaardigde
tot de vredehandeling te Aken , gewigtige diensten bewees (1). Zijne
gade overleed in hoogen ouderdom, in het jaar 1790, de heerl.
D o o r w e r t h , bij uitersten wille, nalatende aan baren kleinzoon W il l ia m
Grave B e n t in c k , wiens tweede zoon , G u s t a a f C h a r l e s Grave v a n A l d e n -
b ü r g - B e n t in c k ', den eigendom, in het jaar 1837, bij koop, overdroeg
aan den tegenwoordigen bezitter, Jonkheer J acob A d r ia a n 1 ’r o s p e r Baron
v a n B r a k e l l , Heer van Wadenoyen, Kamerhecr van Z. M. den Koning,
woonachtig op het kasteel D o o rw e r t h , dat hij, zeer in verval zijnde
met aanzienlijke kosten weder hersteld heeft.
In de dertiende eeuw, toen dit kasteel, zoo als wij gezien hebben,
door B e r n a r d u s v a n D o r e n w e e r d bezeten was, werd bet door den Heer
van Vianen vijandelijk aangevallen, genomen en verbrand. Onder
zijnen zoon H e n d r ik overweldigde de Heer v a n B a a r den voorburg van
D o o r w e r t h , en keerde, na alles te vuur en te zwaard verwoest te
hebben, met buit beladen, terug. »
In het jaar 1493 deed K a r e l , Hertog van Gelder-, hei kasteel
D o o rw e r t h stormenderhand innemen, nadat hem een beleg van sleehts
negen dagen aanzienlijke kosten veroorzaakt had.
F r e d e r ik W il l e m , toen Prins, naderhand Keurvorst van Rranden-
burg, heeft, in de jaren 1633 en 1636, ongeveer anderhalf jaar op
D o r e n w e r t h zijn hof gehouden , toen hij de Prinses L o u i s a , de dochter
van F r e d e r ik H e n d r i k , Prins van Oranje, ten huwelijk zocht.
In bet jaar 1812 was deze heerl., ten behoeve van betFransche rijk ,
aangcslagen, omdat de toenmalige eigenaar ,W il l ia m , Grave B e n t in c k , in
Engelsche dienst was. De verkoop zoude ook hebben plaats gehad,
indien de omwenteling niet zoo spoedig gevolgd was.
De heerl, D o o r w e r t h , wgaraan , tot de omwenteling van het jaar
1793 , lioog en laag regtsgebied verbonden was, had ook eenige
achterleenen, door de geheele provincie verspreid, van welke de voor-
naamste waren : het d. H e e lsum , de voorm. adellijke huizen Rozande
en H a rselo , en het St. M a ria a sk lo o ste r te Renecum.
Het wapen der heerl. D o o r w e r t h bestaat in een goud veld, midden
doorgedeeld door eenen liggenden blaauwen balk, boven en onder,
welken drie vierkante blaauwe blokjes liggen (2).
DOORWERTHSCHE-BOSCH, D o o rw e e r d s c h e - bosch of D o o r n w e r d s c h e -
bo sc h , bosch op den Veluwezoom, prov. Gelderland, ten T i. van het
kasteel Doorwerth.
Het bestaat meestendeels uit eikenboomen. Men treft daarin eenen
fraaijen waterval van eene aanmerkelijke hoogte aan; ook ontspringt er
op den kruin van eenen hoogen berg eene lrissche bron, die bet laagst
gelegen gedeelte van het bosch met opderscheidene aderen doorloopti
(I) Men zie over hem Mr. J . Sc h e l t e m a , S ta a tku n d ig N ed e r la n d , D. I , b l. 78.
(S) Ore r d it kisteel verdient te worden nagezien , Mr. C. P. E. R obidb VAN d e r AA, O u i -N td tr -
ten d in d t u i t vrosgurt dagen overgebltvent bürgen, en kasteelen afgebeeld , 5® Afl.