Het voormalig Magazi jn d er Oos t indi scl ie-Kompagni e , aan
d cVostzyde der Nieuwe- of Achterhuven, was, met de daarbij behoorende
seheepstimmerwerven , in het jaar 1672 gebouwd ■ doch den 13 September
°P den {frond toe afgebrand zijnde, werd het door een te-
genwoor ig nog bestaand geboaw, dat met eenen trotschen voorgevel
en daaropstaand torentje prijkt, en vroeger ten zelfden einde diende,
vergangen, hetwelk thans ingerigt is tot een Magazi jn van levens-
middelen voor s Rijks Mar ine; terwijl de grond , waar vroeger
de seheepstimmerwerven waren, tot eenen tuin aangelegd is , die bii
het gebouw behoort. J
Het Zakkedrager shui s je, aan de Oostzijde der GrooteSluis, meestal
de Kraaaigenaamd , om dat daarin eene groote val- of schotdeur, tot
de sluis behoorende, gevonden wordt, die door middel van räderen
wordt opgewonden prijkt met een torentje, waarin eene klok geplaatst
is. Dit gebouw dient ook tot gevangenis voor de genen , die zieh aan
ongeregeldheden hebben schuldig gemaakt, en la te r, indien hun mis-
nji zulks medebrengt, naar Rotterdam worden overgebrapt om
aldaar gevonnisd te worden. — Voorts heeft men hier nog eene
Stadswaag. “
De voorm. Bank van Lee ni n g , in het zoogenaamde Bleekveld,
die m het jaar 1768, zoo ongemeen groot en fraai gebouwd was, dat
zij wel 40,000 gülden gekost had , is in het jaar .1792 verkocht en
dient sedert tot eene Branderi j ; werdende de Bank van Leening
thans in een particulier huis gehouden.
De Hervor raden maken hier eene gemeente uit, die tot de
J Ä V,an Rotte^ a m , ring van Schiedam behoort,- en , sedert het jaar
lböb, door twee Predikanten bediend wordt. De eerste § die hier het
leeraarambt heeft waargenomen, is geweest C o r n e l i u s C h r i s t i a n i , ook
wel L o r n e l i s C o r s t e n s , die den 9 September 1374 de beroeping her-
waarts aannam en in Julij 1382 overleed. De kerk was weleer eene
kapel, toegewyd aan den H. A n t o n i u s . Zij werd, met toestemming
van W i l l e m VI Graaf van Holland, in het jaar 1417, aan de Oostzijde
der Oude Haven, gesticht. In het jaar 1761 werd dit gebouw
aanmerkelijk vernieuwd en verhoogd, zoodat het nu eene fraaije kruis-
, ,s va" drle boogen , rüstende op twee rijen pilaren, Behalve met
den welgeplaatsten predikstoel, is deze kerk versierd met een net gemaakt
orgel. Op den fraaijen voorgevel is een geheel van hout ver-
vaardigde koepeltoren geplaatst, die van eene vrij groote en welklin,
kende klok, alsmede van een bekwaam uurwerk, voorzien is. Op de
spits van den toren is, tot windwijzer, een gekroonde haring geplaatst«
m plaats van eenen .haan, zoo als elders meestal plaats heeft, len
rnijke, dat D e l f s h a v e n door de haringvaart is groot geworden.
Kort na de Hervorming was het getal der Rooms ge z inden te
J J e l f s h a v e n zoo gering , dat zij, geen Priester kunnende onderhouden
door die van Rotterdam bediend werden. Doch, in vervolg van tiid
nam hun getal weder zoodanig toe, dat zij , naar het schijnt, in bet
laatst der zeventiende eeuw, weder zekeren E r a sm u s v a n d e n B r o e k
als Priester verkregen. De Stat ie behoort tot het aartspr. van Schie-
land en wordt door eenen Pastoor bediend. De kerk, die aan den H.
A n t o n i u s , A b t, is toegewijd, stond vroeger in de Kruisstraat op den
hoek van de Langendijkstraat, doch is in het jaar 1779 , naar het
zoogenoemde Groenendaal verplaatst, alwaar destijds eene fraaije en
ruime kerk gesticht is , met eene voegzame pastorij. Ook was die kerk
van een orgel voorzien, hetwelk echter, ten jare 1840, door de zöi-g
V a t i den Pastoor H e n h ic u s v a n d e r M e v d e n , door een veel fraarijer cn
aanzienlijker vervangen is.
De Stat ie der R. K. van de Oude Clerezi j of J a n s e n i s t e n ,
is sedert het jaar 1828 opgeheven ; in de kerk, die in de Kruisstraat
S t a a t , en , even als de pastorij , in diep verval is , wordt sedert 1838
geen dienst meer gedaan , vermits de weinig overgeblevene leden dier
gezindheid, te Rotterdam kerkelijk onderhoorig geworden zijnde, aldaar
te. kerk gaan.
Weidadige gestichten zijn hier niet, wordende de gemeene armen int
aalmoezen , onder de besturing van Heilige Geestmeesteren onderhouden.
Ook bestaat hier een fonds , onder den naam van Mat roos Mat roosse,
ten tijde van den tachtigjarigen oorlog door eenige zeelieden opgerigt,
om daaruit zulke, die door kapers genomen werden, weder te lossen.
Dit fonds was na het eindigen van den oorlog tot 9000 guld. aangegroeid
en wordt, sedert het jaar 1662 aangewend, om eenige arme ingezetenen
van tur f , kleederen, enz. te voorzien.
De St a d s s c h o o l , bevattende de Fransche-en-Nederdui tsche
k o s t s c h o o l , is een geschikt gebouw in het Groenendaal. In die
school, gemiddeld door een getal van 80 of 90 leerlingen bezocht
wordende , wordt ook in andere talen en wetenschappen onderwijs ge-
geven. De Diaconieschool , voor alle gezindheden bestemd, was
vroeger op de Oude Haven, doch in dit jaar (1841) is daarvoor, in
de Langebrugsteeg, een geheel nieuw en zeer fraai lokaal gebouwd,
waarbij men ook eene gescbikte. woning voor den onderwijzer heeft aan-
gekocht; deze school is voor 180 kinderen ingerigt. Behalven deze twee
is hier nog in 1837 gebouwd, de prächtige Kos t school voor Meis-
jes, verheerende deze inrigting in eenen bloeijenden toesland ; terwijl er
mede dagschool voor de dochters der ingezetenen wordt gehouden. Ook
heeft men er een De p a r t eme n t d e r Ma a t s c h a p p i j ; Tot Nut van
’t Algemeen, dat den 13 Januarij 1818 is opgerigt , en 40 ledeo telt.
D e l f s h a v e n is de geboortepl. van den N e d e r d u i t s c h en d i c h t e r
J o h a n n e s W i l h e lm u s B u s s i n g h , geb. 31 October 1761, f 6 Julij 1828,
en van den Luitenant-Admiraal P i e t e r P i e t e r z . H e y n , geb. 23 November
1377 , gesneuveld 20 Junij 1629.
De Hoekschen, onder Jonker F r a n s v a n B r e d e r o d e , in het jaar 1488
Rotterdam ingenomen hebbende, trokken naar D e l f s h a v e n , hetwelk
door hen in de assche gelegd, doch weldra weder opgebouwd werd.
Nadat de Watergeuzen in het jaar 1372 Brielle hadden ingenomen,
kwamen zij, onder geleide van W i l l e m v a n L u m e i , Graaf van der
Mark, voor D e l f s h a v e n en namen het zonder slag of stoot in , waarom
zij den bürgeren ook geen leed deden. Maar M a x im i l i a a n v a n H e n n i n ,
Graaf van Bossu , hiervan kennis bekomen bebbende , trok den 10 April
van dat jaar , des nachts , met eenige vaandels Spaansch krijgsvolk uit
Rotterdam, waar hij in bezetting lag, overviel de Watergeuzen binnen
D e l f s h a v e n , sloeg er eenigen dood, verdreef de overigen en plunderde
het vlek; alwaar hij tevens afgrijsselijke wreedheden aanrigtte.
ß ij deD watervloed van 1773 werd de sluis te D e l f s h a v e n door den
buitengewoon hoog gezwollen vloed in h e t u ite rste gevaar g e b r a g t,
vermits de a l te Sterke persing van h e t buitenwater een g a t in den rin g -
of k ren sm u u r veroorzaakte ; hetwelk eene zoo groote s to rtin g en gewel-
digen aan drang te weeg b ra g t, d a t de binnenste d e u r e n , ofschoon voor
de sterke overstrooming nog wel b e s ta n d , e ch te r in groot gevaar v e r-
k e e rd e n , terwijl eene doorbraak geheel Schieland zoude hebben doen
ondervloeijen , en de schroomelijkste verwoesting te weeg g e b ra g t,