Het o u d e h u i s D oornik werd, in het jaar 1 3 8 8 , als behooreöde
tot de partij der H eeckerens, door E duard, Hertog van Gelder, met
behulp der Nijmegenaars, welke zijne zijde , of die der B ronkuorsten
waren toegedaan , verwoest. Later schijnt het weder te zijn opgebouwd
allhans voor een twintigtal jaren, stond aldaar weder een oud huis *
dat wegens zijne bouwvalhghied , in het jaar 1827 geheel is afgebro-
ken; terwijl in de plaats daarvan het tegenwoordige nieuwe huis ge-
bouwd is, dat, even als de geheele heerl., uitgezonderd 13 bund.
99 y . r. 60 v. ell., thans in eigendom bezeten wordt, door de Erfge-
namen van den Heer J. F. de R anitz , woonachtig o p het huis
D oornik.
DOORNLUST , buit. op het eil. Waleheren, prov. Zeeland, distr.,
arr. en £ u. Z. van Middelburg, kant en £ u , . N, van Vlissingen,
gem. Oost-en-West-Souburg, Z. tegen hetd. Oost-Souburg aanpalende.
Deze heerl. wordt thans in eigendom bezeten en bewoond door de
crfgenamen van den Schout-bij-Nacht G errit V erdoorn van A speren.
DOORNSPIJK, gem. op de Over-Veluwe,. prov. Gelderland, distr.
F eluwe , kw. en arr. Arnhem,, kant. Elburg (1 k. d., 3 m. k., 2 s. d .);
palende N. aan de prov. Overijssel, 0 . aan de gem. Oldebroek en Epe ,
Z. aan Ermeloo, W. aan de Zuiderzee, terwijl de stad Elburg, behalve
aan de westzijde, geheel door haar omgeven wordt.
Deze gem. bevat het d. D o o rn sp ijk met de buurs. Oosterdorp ,
Aperloo, W e st-E n g en , Oostbeek, W e rfh o rs t, H o rs t, Lege-
Bijssel en Hooge-Bijssel, die door heidevelden, broek- en gagel-
gronden , bosschen , korenvelden en hooi en weilauden van elkander
gescheiden zijn, alsmede het d. Oosterwolde metdebuurs. Kamper-
N ieuw stad , het Hooge en het Noorderein de, Zij telt 368 h.,
bewoond door 323 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim 2600
inw., die meest hun bestaan vinden in den akker- en landbonw.
De Herv., die hier 2600 in getal zijn, maken de twee gem, van
D o ornspijk en van Oosterwolde u it, die elk eene kerk hebben.
Ook vindt men in deze gem. de aangenaam gelegene landgoederen:
de G an z en b e rg , Morre , E k e t- te r -B e e k , A lte n a , de Haere,
W e s tlo o , K la ren b e ek en het huis O ld -P u tte n .
De twee R. K., die hier wonen, behooren totdestat, van Harderwijk ,
Er zijn in deze gem. twee scholen , als : eene te Doornspijk en eene
te Oosterwolde.
Het d. D oornspijk , D oornenspijk of D oorenspijk , was eene zeer oude
plaats, waar men reeds, in het jaar 719, toen het bisdom Utrecht ver-
rees, en de Yeluwe daarvan een leen werd , een klooster stiebte. Het
ligt 10 u. N. ten W. van Arnhem, £ u. Z. ten W. van Elburg. In
8Ö8 komt het voor onderden naam van T rornspijc , waar GraafWRACHA-
rids , zoon van B rünhar , aan L udgerus, den tienden Bisschop van Utrecht,
reeds eenige goederen te D orenspijc gaf. Vervolgens schonk Otto de
Groote, in 930, bij zijnen openbaren brief van 12 Mei, ten behoeve
van den Bisschoppelijken stoel onder B alderik , tot eenen vrijen eigendom
het klooster binnen T horspijc , met eene nieuwe steenen kerk,
aldaar, met bosschen , wateren , visscherij en weiden, tot het voor-
schreven klooster en kerk. In 1270 werd dit klooster door de breeders
van de orde der heilige maagd of Karmeliten in bezit genomen,
en sedert is de plaats waarop dit klooster verder werd uitgebreid het
K a rm e lite n -H u ll genaamd.
Men telt er, met de daartoe behoorende buurs. ruim 1700 inw.,
van welke er slechts weinige tot het eigenlijk gezegde d. behooren,
«augezien dit slechts bestaat uit de kerk aan de noprdzijde van den
straatweg, de pastorie, het seboolhuis , een vijftal huizen, het land-
goed Klarenbeek en eene boerderij.
De kerk , die vöör de Reformatie aan den H. N icolaas was toege-
wijd, stond destijds onder de abdij van Werten. Zij was slechts
eene vikarij ter eere van de H. Maagd Ma r ia , waarvan de Bedienaar,
volgens den stichtingsbrief, gehouden was voor de zielen dergenen, die
daar begraven werden , de offerhanden des outaars op te dragen : en
daarenboven met de kraamvrouwen , die hären kerkgang deden, der 1
goddelijke barmhartigheid voor het verleenen van eene gelukkige verlossing
te danken. Ook was hij nog verpligt op alle voorname
feesten de priesterlijke bediening te verrigten. Volgens de overleve-
ring zoude deze kerk eerst in de buurs. W e s t-E n g e n , op de Ker-:
k e n h u ll gebouwd zijn geworden , doch de heidensche inwoners,die niet
meer openlijk de bouwing durfden verstooren, droegen bij nacht de steenen
en verdere bouwstoffen weg , en bragten ze op die plaats , waar de St. Nicolaas
kerk tot in het jaar 1823 gestaan heeft, hetgeen volgens de
bijgeloovigheid dier dagen, voor een voorteeken gehouden werd, dat
men niet opgemelde hull, maar op de laatst genoemde plaats moest bou-
wen, als waren de bouwstoffen door eene bovenaardsche magt tel-
kens weggevoerd. Deze kerk , welke eene hooge spits bad, werd in Au-
gustus 1814 door den bliksera getroffen, waardoor een gedeelte van ■
het verwulfsel, benevens het uurwijzerbord vermeid werd , zonder, dat
er verdere schade werd aangebragt. In Februarij 1823 werd door
den watervloed de consisloriekainer geheel vernield en uit het kerkhof
eene doodkist en eene menigte lijken en doodsbeenderen, tot op eenen
aanmerkelijken afstand , weggevoerd. Op den 28 November 1823 trof
bij eenen enkelen donderslag de bliksern de spits van den toren, waardoor
toren, kerk, kosterij, ambtskamer, eene schuur en .eene boeren-
woning in asch gelegdzijn; diensvolgens werd in 1831 de nieuwe kerk
niet meer op de oude grondvesten aan de Zee, maar meer landwaartsin,
en wel in de buurt Werfhorst gebouwd, in welken tusschenlüd er eerst
in een huis en later in eene schuur werd gepredikt, terwijl de Predikant
te Elburg woonde , aangezien de pastorie door het wrater veel bad geleden
en later geheel is gesloopt. Deze kerk is een langwerpig, vierkant, ruim
en luchtig gebouw, met een lantaärntorentje, dat door een koepeltje
gedekt is. De voorgevel is geheel naar de Toscaansche poortorde gebouwd
, met kolommen , trommel en kapgevel voorzien. Achter de kerk
is een lager gebouw aangebragt, tot consistoriekamer enz. dienende,
terwijl in de kerk onder den toren eene gallerij is, om er een orgel op
te kunnen plaatsen. Ter plaatse, waar de vorige kerk gestaan heeft,
ziet men thans niets meer dan de grondslagen en het kerkhof, tot
nogtoe de gewone begraafplaats. De Herv. gem. van D oornspijk, die
ruim 1100 zielen telt, behoort tot de klass. van Harderwijk, ring van
Haltern. In 1863 werd tusschen D oornspijk en Elburg eene oyereen-
komst gesloten, met bepaling, dat de kerken van die beide gemeenten,
welke tot nogtoe slechts eene uitmaakten, van elkander gescheiden zouden
worden. De eerste, die hier het leeraarambt heeft waargenomen, is
geweest J ohannes T en U itslag, die in. het jaar 1392 herwaarts kwam ,
doch in hetzelfde jaar weder verworpen werd , uithoofde hij niet in de
kerkvergadering wilde versebijnen. Hij werd nog in hetzellde jaar ver-
vangen door W. J. Groningensis , ; 'die tot 1607 de dienst waarnam.
Het beroep «eschiedt door den kerkeräad.
III. D eel. 29