stad van Floris V , Graaf van Holland, bij eenen bezegelden brief, de
vrije vaart op vcle Hollandsche steden, en gaf R e in h o l d , Graaf van
Gelder, in het jaar 1291, aan deze stad den toi van alle schepen ,
die, naar en van Harderwijk, daar voorbij voeren ; terwijl Ja» v a s
D ie s t , den vijf en veertigste Bisschop van Utrecht, den inwoneren,
in het jaar 1328, de. tolvrijheid door geheel Twenthe , benevens de
vrije vaart op de Regge gaf. In het jaar 1362 verkregen zij van
J an van A r k e l , den zeven en veertigsten Bisschop van Utrecht, lol-
vrijheid in het sticht, terwijl liij beloofde, dat hnnne schepen of
goederen, driftig wordende en aan de palen des stichts aanlandende,
hun vrij zouden worden terug gegeven. Maar vooral werd de handel
van D e v e n t e r uitgebreid en verkreeg die handel meer vastigheid, toen
de stad, later, in het Hanze verbond werd opgenomen. — In het jaar
1461 gaf C h r is t ia a n , Koning van Denemarken , aan D e v e n t e r dezelfde
voorregten op de haringvangst, -welke hij te voren reeds aan Kämpen en
anderen had verleend.
In het jaar 1493 werd zij door Keizer M a x im il ia a n tot eene vrije
rijksstad verklaard, dieonder ’s Keizers onmiddellijke bescherming stond;
terwijl zij teyens het regt der munt bezat, zoo van gouden als zilve-
ren geldspecien. — In het jaar 1639 gescliiedde deze stad geen min-
der ee r, toen zij onder de vijf nieuwe bisdommen begrepen werd ,
welke , door Paus P a u lu s IV , opgerigt en aan het nieuwe aartsbisdom
van Utrecht onderhoorig gemaakt werden ; wordende toen het bisdom
van D e v e n t e r het tweede in rang geplaatst (1).
D e v e n t e r , had vroeger eenentwintig poorten , namelijk drie buiten-en
achttien binnenpoorteft. De binnenpoorten waren: de Noordenberger-
poor t , tenN.; d e B r i n kpo o r t , ten 0. ; de Ber g p o o r t , de Heest -
poor t , de Raampoo rt , en de Zandpoor t , ten Z. ; deMelkster-
poor t , de Verwer spoor t , de Dy kpoor t , de Dui m p o o r t , de Pij-
perspoort , de Kleine Vi schpoo rt , de Groote Vischpoor t , de
Kraanpoo rt , deMu sc he lpoor t , deVul l e r s poor t , deSc hoe nmakerspoor
ten de Veerp oo r t ten W. De buitenpoorten waren : de bui-
tenste Noordenbergpoort ten N.; de buitenste Brinkpoort ten 0 .; en de
buitensche Bergpoort ten Z. 0. Door de gestadige veranderingen, die de
muren en vestingwerken van D e v e n t e r ondergaan hebben , zijn vijftien
der genoemde poorten langzamerhand verdwenen , zoodat alleen nog de
zeven volgende bestaan id e Noordenbergerpoor t , tenN.; deBr inkpoor
t en de Bergpoor t , ten 0.; de Zandpoor t , ten Z.; de
Melkster poort , de Duimpoor t ^n de Vi schpoor t , ten W, Aan
de Noorderbergerpoor t stond vroeger een zeer hooge toren , die
in het jaar 1487 gebouw is, gedurende de belegering van 1378 van
zijne kap beroofd werd en in het jaar 1778 geheel is afgebroken. De
Melksterpoor t is slechts eene open poort, welke door houten deu-
ren gcsloten wordt. De Bui ten-Vi schpoor t is in het jaar 1839
geheel afgebroken , en door een ijzeren hek vervangen ; ook in dit jaar
(1841) is de Bi nnen-Vi schpoor t gesloopt, en de beide torens,
welke zijn blijven staan, tot eene sterrenwacht ingerigt, aan elkander
verbonden met eene houten brug, en op de westelijke een Observatorium
geplaatst. De altijd open Za ndpoo r t is de toegang tot de
haven, welke aan het begin door een ijzeren hek is afgesloten.
(1) De bullen yan P a u l u s IV en P iu s IV , ran Mei 1333 en Maart I8 6 0 , staan in M i r a e u s ,
Opera diplomatica, Tom. I , pag. 472 et 618.
De wallen der stad, welke nog tot de vestingwerken van den Staat
i/erekend worden, zijn vrij hoog en geven den wandelaar een ruim
gezigt over de omliggende landerijen. De Wo r p, aan de overzljde Tan
den IJssel gelegen , levert mede eene buitengewoon fraaije wandcling op.
Vöor het beleg van het jaar 1813 en 1814 was zij met ruim 1000 stuks
statige lindeboomen beplant, welke meer dan eene eeuw oud waren ,
toen zij door de Franschen, gedurende dat beleg, werden afgehakt,
bij welke gelegenheid men bevonden heeft, dat alle de stammen nog
volkomen gaaf waren. Na de omwenteling van laatst gemeld jaar is
zij naar een geheäl nieuw plan, als een groote Engelsche tuin aange-
legd en met veel verscheidenheid van plantsoen versierd. Het Pöt-
hoofd , binnen de wallen, mag, vooral om het schoone gezigt längs
en over den IJssel, eene fraaije, ofschoon kleine, wandelplaats ge-
noemd worden, terwijl de zoogenaamde Nieuwe wandel ing, om de
stads weide, de Teuge geheeten, weder meer landelijke gezigten aan-
hiedt. Deze weide is een stedelijk eigendom, en daarop mögen de dus-
genaamde groote burgers (zijnde die , welke het grootj||>urgerregt ver-
kregen hadden of door erfopvolging van de kinderen aan hnnne ouders ,
of door koop) een zeker getal koeijen , benevens een paard , weiden.
Aan het Zuid-einde dezer weide is in vroegeren tijd , ter bescherming
van het aldaar grazende vee, een wachthuis gebouwd, het Koerhuis
geheeten; een ronde toren, welke voorheen een gedeelte van dit gebouw
uitmaakte, dient thans tot herberg. Aan de overzijde van den
IJssel ligt eene dergelijke weide, de Mar sch geheeten , welke msge-
lijks aan de stad behoort en almede door de burgers beweid wordt.
Heeft D e v e n t e r naauwe, en daardoor, zoo als men zegt, bedompte
straten, de markten zijn er, integendeel, zoo veel te ruimer, en onder
dezen munt de Br ink uit, als hebbende eene groote mtgestrekt-
heid, vooral in de lengte, daar zij genoegzaam de geheele breedte
van het smalste gedeelte der stad beslaat. Het is de verzamelplaats
van allerlei waren , die van buiten inkomen , en, op de gewone Woeus-
dagsche en Vrijdagsche marktdagen, aldaar te koop gebragt worden.
Keizer W e n c e s l a u s heeft deze stad, in het jaar 1386, begunstigd met
eene vrije jaarmarkt, de Midvastenmarkt genaamd ; ook heeft men er
paarden- en beestenmarkten , welke op vcrschillende tijden^ invallen,
en buiten de Brinhpoort gehouden worden. Behalve de B r i n k heeft
men er nog de Nieuwe mar k t , nabij de Groote kerk, waarop in het
bijzonder , koorn, boter, groenten en andere eetwaren verkocht worden.
Voorts heeft men er ook eene Vi schmar kt en eene Hout m a r k t ,
terwijl de Tur fma r k t aan de haven gehouden wordt. De Stroo-
markt is een plein, waarop echter niet meer slroo komt, dan op
eene der, andere markten.
Gedurende de beide gezegde marktdagen heerscht er te Deventer
eene groote drukte , door de menigte bewoners der omstreken, die er
hunne waren ter markt homen brengen en weder andere met zieh
voeren. Aan groote winkels van lqjxen-, zijden-, wollen- en katoenen-
sloffen enz., is hier mede geen gebrek. Het Deventersche hier was
vroeger alom zeer beroemd, maar wordt heden ten dage minder ge-
dronken, waardoor er thans maar twee brouwerijen meer aanwezig
zijn. De Deventer koeken hebben echter baren ouden roern staande
gehouden ^ zoodat de vijf koekhakkerijen , welke men te dier stede
vindt, jaarlijks meer dan 363,000 stuks leveren. Voorheen was er
een groot vertier in hertsleder , hetwelk , naar men wil, nergens zoo
veel bereid werd en zoo sterk was ? als te Devehter ? om welke reden het
ITT. Deel, ^