ibid. 6.
Ibidem. 7 .
ibidem. 8*
ibid. 9 . ó
61. Gent tus efi autem.Abrahafiliu s Jfaac, cum ef- A
Jet annorum centum. Ec tu fi perfeclus fueris, ha-
bebis pofteritatem la:titia:,& exfultationis here-
ditatem. D ix it d r Sara: Rifum m ihi fe c it Dominus:
Quicumque enim a u d ie r it, congraiulabitur mihi.
Non utiquehoc de generatione hac intelligitur
quje cafibus plerifque obnoxia e,ft, uc incerdum
non genérafle melius fuerit: ft de generatione
qua unufqüifque peccator agens poenitentiam,
cum redimitur á morce, Angelis folet exhibere
lietitiam. B
63. E t d ix i t Sara : Ji>uis annuntiabit Abraha
quoniam l a f f et infantem Sara ? Mo- \s locus.
Provocan tur feminie meminiiTe dignitatis íuae,
8c ladlare fiiios fuos. Híec enim matrum gracia,
hic bonos,a quo filios propriis commendent vi-
ris. Den i que eos plus amare filios íblent, quos
ipfie matres laélaverint uberibus fuis.
64. Fecit autem Abraham ccenam magnam, qua
die ablaffatus e ß lfa a c filiu s ejus. Non mediocre
iftud nec ufitatum.Non enim quia á nutricis.lac- C
te fubdudtus eft puer , magnum convivium ex-
bibuit Abraham : fed quia idoneus habitus eft
Ifoac fortioris gratia: cibo, & virtutis ab lento,
non adhuc , ut Corinthius, ladte potani.uS: led
epulis iolidioribus mandatorum cieleftium mentis
fuíe lacertos firmans.
65. Profperitatem cito fequitur invidia. Pe-
pererat Sara , ablacläverat filium: V id it ancilla
filium ludentem cum filio fu o Jfaac, 0 “ d ix it a d A -
braham: Ejice ancillam , dr filium eju s ; non enim E
heres erit filiu s ancilla cum filio meo ifaac. Durum
hoc vifum Abrahie erat,ut ejiceret filium fuum,
licet eum quern fufceperat ex vernácula. Et tu .
noli te miícere ancillíe , ne fufeipias ex illa filium,&
uxor tua non patíatur coheredem illum
filio fuo fieri. Vides enim hinc folvi gratiam matrimonii.
Certe fi incidifti, •• biabes filium, ejice
ancillam, 8c filium ejus. Melius eft enim ut añedía
quám uxor recedat, 8c filius ancillíe quám
legitimus ejiciatur. Quod fi dubitaveris, fi con- £
temíéris uxor is tua: fententiam , 8c durum tibi
vifum fuerit, dicit tibi Deus quod dixit 8c Abra-
híe j quod illi enim dixit, tibi dicit, ómnibus
dic it: Non f i t durum ante te de puero, dr de ancilla.
Omnia quacumque dixe rit tibi Sara , audi vocem
ejus ,* quoniam in lfaac vocabitur tibi fernen. N u l -
quam alibi dixit : Audi vocem uxoris tua:, nifi
h ic, ideft, fecifti injuriam uxori tuie, 8c non mi-
tigafti affedlum ejus, fufeepifti ex ancilla filium,
8c non honorafti uxoris filium. Numquid poteii £
in ancillíe filio fernen tuum vocari ? Non utique 5
in legitimo enim filio vera fucceflio eft. Sed ve-
reris , quia filius tuus eft , ne forte ejeftus inte-
reat atque occidat. Non ei deerit i ja gratia.
Omnes alie Deus nofter , íuffulcit univeríos ,8c
juftos 8c injuftos. Denique 8c pluit fuper juftos
8c injuftos. Sicut fecit Abraham , facito 8c tu.
Ejice ancillam, ut fecura uxor 8c inoffenfa manear
domi. Ejice 8c ancillíe filium , utnon ha-
beat hereditatis confortium, qui non habet ori-
ginis privilegium.
a. Edit, omnes: Hic bonos quo fie propriis commendent viris. MíT.
T h co d. T o rn . Sc V a le. Hoc bonum quo f e , &.c. A lii quinqué , ut
in contextu. ■
b. Plures míT. & cundí* edit, quufi jam non diligat immolan-
C A P U T V I I I .
Abrahamum Deus varie ten ta t, f e d maxime dato
immolandi f i l i i pracepto. Ejufdem praceptifingala
verb a expenduntur, & perfeffa Patri arch a
obedient ia in ejus prof e ffione, ac reliquo facrificii
apparata declaratur. Pofiremopofi expofitum myf-
terium in ariete Jfaaci vice oblatofiguratum, ferii
a proponitur ejufdem Abrahami benediffio.
66. I T fa f f urn e f i pofi hac verb a, Deus tentavit ibid. Ul
j \2 j Abraham. Aliter Deus tentat , aliter
diabolus. Diabolus tentat,ut fubruat: Deus tentat
, ut coronet. Denique probatos libi tentat.
Unde 8c David dicit : Proba me D eus, dr tenta me. pfai, Ij8
Et fanftum Abraham probàvit ante, 8c fic ten- j-j-
tavit 5 ne fi ante tentaret quam probaflet, gra-
varet : probavit eum cùm exire de Charra juf- i4
f i t , 8c obediencem reperit. Probavit cùm fidei f f j gj
titillo fretus liberavit nepotem , cùm de prieda
nihil adtigit, cùm promifit lèni filium , 8c cùm
effet centum annorum , quamvis Sara: genitalia
confideraret emortua -y ta x credidit , nec
fide iuefitavit, qui poifet hieutare ratione fteri-
litatis aut feneclutis : probavit eum hoipitii fe- /bid is.
dulitate. Probatum igitur , quali fortiorem ten- *• &'Pì-
tandum putavit. majoribus, 8c quibufdam imperils
durioribus. Et hoc quidem exemplo doce-
mur, quia veris probatur quis : centatur autem
compofitis 8c fidis. Non enim volebat Deus n-qi.
immolari à patre filium, nec impleri hoc mu- j§jgj ‘f 1,
nus volebat, qui ovem pro filio iramolandam Hon cm
obtulit: lèd tentabat affe&um patris, fi Dei prie-
, cepta priefefret filio, nec paterna pietatis con-
templatione vim devotionis in flederet.
6 j . E t d ix it ad eum : Abraham , Abraham ! Re- M l
petitione nominis mentem excitat, ut eflet pa-
ratior. Denique relpondit ille : Ecce ego. E t di- ¡bidcmi.
x i t : Accipe filium tuum amantißimum, quem dile-
x f i i Jfaac, ò " vade in terram excelfam, ó " ojferes
mihi illum holocaufium in uno montium, quem tibi
dixero. Non finir otiolum effe affedum patris.
A principio eum ftimulat , 8c pungit pietatis
aculeis ,8c filii nomen addidit ad nomen neceffi-
tudinis,8c vimamoris. Non fatis putavit dixiffe
filium , adjungit, amantißimum quem dilexifii-
lfaac. Quid eft quod ait : £)uem d ilexifii ; & non
dixit,quem diligis ? Poffumus quidem uri ad de-
fenfionem Scripturie confuetudine divina:, qùia
prieteritum plerumque ponit pro venturis vel
prieièntibiis, ut in Evangelio habes : Hic efifilius Matt j.i/
meus d ileffiß im u s , in quo complacui ; cùm ucique
lèmper in Filio placeat Pater. Et in Pfalmo habes
: D ix it Dominus Domino meo , fede à dextris pf. io?1'
meis j cùm femper fedeat. Poffumus tarnen 8c
amantiifimumadpriefens accipere,8c quem di-
lexifti ad id , ut non recenti quodam impulfu
amorisj lèd inolito diu 8c probato amore fignifi-
caretdiledum. Quod enim ad tempus augetur,
ad tempus refolvitur : quod autem diu aut femper
placuit, cito aboleri non poteft. Poteft 8c
illuci non abliirdum videri, qT morituros plus
diligimus. Hoc e ft, quem ante dilexifti : b quali b
jam diligat immolandum. Nec otiofe addidit
I dum. Al m cliori.iènfu Corb. Colb. & Maz. negationem omit-
| tunc ; ut patte ex ruperioribus verbis , quia morituros plus diliginomen
fonili Ifoac, hoc eft , eum quem fufee- A
pilli de uxore unicum, fufeepifti in fene&ute,
lìilcepifti tamquam fidei tuie premium , remu-
nerationem operum tuorum , liifcepifti ex pro-
miffione D e i, non conjugis fcecunditate, ex qua
alium fperare a polfis. ojferes mihi holocaufium :
lèd prius vade in terram excelfom. Interponitur.
Ipatium, ne pnscipitari fubito videaturaffe<ftusj
ut illa dilatione obrepat pietatis gratia, defide-
rium patris. Adjecit : In uno montium quem tib i
dixero. Et hic fimiliter,ut dum adfeenaeret lè- p
n e x , infringerecur impetus , laflaret dextera,
deficeret intentio : dum quiereret montem dif-
cere, dedifeeret apparatimi.
68. Exfurgens autem nonfolum lèquenti die,
fed edam dfluculo, ut adtuliffe nox moras iludió
feftinantis patris videretur : S tra v it afìnam
fu am , fum fit fecum duos pueros, ó* lfa ac filium
fu u m , & concidit Ugna ad holocaujhtm. Docemur
parata omnia ad làcrificium deferre : difeimus
etiam apparatimi focrificii, & mir .erii munus (
ipfí nobis vindicare , non delegare <diis. Senex
Abraham, & dives pecoribus, atque abundans
lèrvitiorum, non quiefivit imitatus fui agmina:
ipfe quoque ligna concio.. & oblequia majora
viri bus fuis non interinilit.
69. Venit autem ad locum quem d ix i t i ll i Deus,
die tertio. Et cum duobus iplè tertius proficifci-
tur,hoftiam fuam fecum ducens, 8c die tertio
ad locum focrificii venit. Salutarishic numerus,
8c conveniens facrificaturis. Denique & in pof-]
terioribus Moylès dicit ad Pharaonem regem
jfcgypti : Viam trium di crani ib im u s , & immola-
bimus dominoDeo nofiro , f i c u td tx n o b is . Et refte
tertio die celebratur Trinitatis icrificium.
70. E t refpiciens Abraham oculis v id i t locum a
longe. Sollicite explotat qui properat implere.
Quamvis fenilem iludió celeraret gradum, ta-
men hoc ferum putans prxcedebat oculis : vi-
gebant fingulorum officia membrorum, licet lè-
nilia membra non poffent vigere. Solet hebetari
vifus fenum , ut etiam propinqua non far' ?
confpiciant. Hic non folum vidit locum , wa
etiam longe pofitus adlpexit.
71. N ec dubitavit vidiffe, led ait pueris luis :
Sedete hic cum afina : ego autem d r puer pertranfibi-
mus ufque illue j d r cùm adoraverimus , revertemur
a d vos. Merito typusin afina, quia'& veritas in
pullo afina:. In hoc enim animante figuratur po-
pulus gentilium, ante oneri fubjectus , nunc
Chrifto fubditus. Ifoac ergo Chrifti paffuri eft
typus. Venit inafina,ut crediturus populus na-
tionum fignificaretur. Ideoque 8t Dominus cùm
ad fubeundam pro nobis paffionem veniret, pul-
lurn afina: fo lv it, b quem ipfe confedi t etiam
mitem atque manluetum, jam Chrifto lua tera.
Ita m(T. Corb. Colb. & M a z . A lii vero cum editis , fperare
nonpojfis Minus bene , cùm luce pendeant c prioribus iftis , non
conjugis fcecunditate.
b. Omnes edit, quem ipfe confcientia mitem atque manfuetum jam
Chrifto fu a terga credentem adfeenderat. H is accedunt Theod. &
V a le, excepto quod pro credentem adfeenderat, hic legii , ccden-
temconfediti i l l e , pr&bentemfecit. In hoc ei confentit Long, qui
cetera cum aliis quacuor lc&ioni noilra: adùipulatur.
*• Captiofc, id eft , ut notat glofta d e c re t i, caute ; nimirum ne
videatur Ambrolìus docuifle Abraham (ìmulateaut mendaci ter
locutum. Fuere ñquidem qui nihil aliud his Do¿loris noftri verbis
figni'ficari contenderent, nifi S. Patriarcham mcntitum effe,
quod contra mentcm diflimulandi caula fit locutus : prophetafle
autem,quod vcrum d ixerit licet nefciens. H is Melchior Canuslib.
ga credentem. Quod autem ait t Ego d r puer ter-
tranfibimus v iam , demonftrat quod non dence-
ret in tanto apparatu pater, non cederet filius :
aut quia pertranfirent pietatis remedio tanti fa-
cinoris aufteritatem. Addidit : A d vos revertemur.
Prophetavit quod ignorabat. Ipfe folus iz.q.t.
difponebat redire,immolato 1 -. , n , , filio: fedDo,i r' a■ s libet.%.Prefe
r os ejus locutus eft quod pra:parabat. p- phetavit.
tiofe autem loquebatur cum fervulis,ne cognito *
negotio, impediret aliquis, aut gemitu obftre-
peret, aut fletu.
7z. Accepit autem ligna holocaufti, dr impofuit ibidem. 6.
Ifaac filio fuo: accepit & ignem ipfe in manu dr much
arum. Confocratur focris hoftiacminifteriis, -
& commendatur, futura. Qua: pietatis hoftia
pii ante minifterii vedura eft. Ligna Ifaac fibi
v ex it, Chriftus libi patibulum crucis portavit.
Abraham comitabatur filium , Pater Chriftum.
N ec Ifoac lolus, nec Jefus iblus. Denique ait ;
Solum me relinquetis, dr nonfum fo lu s , quia Pater fo h a n .u .
me cum efi. 31-
73. D ix it autem ifaac ad Abraham patremfuum, cen. 11.7.
Pater, g u i d ix it : g u id v is+ fili ? Pulfatur piera-
tis vocabulis patrius affeclus,& fluctibus quibufdam
hinc atque inde tunditur. Filius vocat patrem
: pater dicit, F i li ; ut ipfo verborum fono
fe recognofcat pater : quam impoffibile eft ut
ferire polfit, cujus fe vulneri fubiicere optaret.
Ha:c nomina vita: folent operari gratiam , non
minifterium necisrhxc vocabula incitare ad pie-
tatem, non ad mortem lolent.
74. Addidit Ifaac dicens : Ecce ligna , ubi efi ibidem,
ovis in holocaufium ? Et hic prophetat lermone,
nonfcientia.Ovis enim d Domino ad focrificium
parabatur. Refpondit denique fimiliter & Abraham
: Deus provi debit fibi ovem ad holocaufium,f i li , ibidem. 8.
Inflexibilis a ftudio devotionis minifter vocare filium
frequenter non timet 5 ita erat intentionis
foliditate fundatus : & hoc fe meliorem patrem
putabat, hoc libi in perenne manfurum judicabat
filium , fi Cum immolaret Deo. Non iolum
autem hoc prophetavit, quod ftatim accidit,
quia Deus providit fibi pro Ifaac hoftiam,& reddidit
patri filium : verùm illud magis, quod non
hiec hoftia divina effet dilpofitionis : led alia
effet hoftia quam Deus libi pararet, ut munda-
ret orbem terrarum : ilia eflet omnibus accep-
tior, propter quam multi patres ofFerrent filios
iuos, 8c ieparari in hoc fieculo a filiis non time-
rent. Quotidie offerunt patres r 'ios fiios, ut
moriantur in Chrifto, 8c confepeuantur in D omino.
Quanti par-"'’ , occifis martyrio filiis, lx*
tioresab eorum tumulo reverterunt i
75. Venit Abraham ad locum focrificio pr^-
deftinatum 5 E t adificavit ibi aram , dr impofuit ibidem. 9.
ligna. Quanta molimina immolaturi, ne raptus
z . dc loc. T h eo l. c. 4 . lubfcribit. Nec tarnen puces hinc Abrahce
pictati quicquam dctrahirj cum v et' t i Patrum u fque ad Augufti-
ni tempora communis ferme opinio .erit boni a licu ju s , v el ojficii
; ergo mentiri peccatum non efle. Verum fententiam hancfunditus
evertit Auguftinus,cui omnes poftea fuf&agati funt. Tamen A ra -
; brofium in prima non fuifle opinione haud illifccnter credi-
mus} turn quia id latis indicat Auguftinus epift. 8t. turn quia
Sanftus ip fe nofter omne fimulationis a c mcndacii genus pro lc ri-
.bit lib. 7 . in cap. i z . L u c * , & lib. j . O ffic. cap. 9 . atque alibi.
Unde etiam B. T h . z . z . q. h i . art. 1 . docet Ambrofiiim iftic
myftcrium Sc prophetiam agnofccre, non mendacium , aut fimu-
lationcm.
c. Mil. Thcód. & V a le, myfteriis, & commendatur futura pietatis
hoftia pii ante minifterii vettura.