C A P O T X X I X . '
¿¿uomoào Noefactus fit agricola 3 quodve inter agri-
colam & operatore#* terra difcrimen : dr quomodo
cameni fuam alter excolit, alter operatur? ¿¿uarc
idem Noe vine am primum piantaveri t >idefl, rem
non ncceffariam, cùm fonte s ad potum fufficiant:
car e ti am de ilio fcriptum : Et bibit de vino :
ubi de gemina ebrietate i acpoßremo de gemina
anima nudatione differitur.
107. T~? T coeYlt ^oe homo agricola effe terra. Vi.
J Ì , detur quidem prima fpecie Adie illi
qui de terra fadus eft,comparari Noe vir juftus}
quia Se de ilio fcriptum eft quod de paradifo e-
jedus coeperit operari terram : de iito quoque
quoniam egreiliis ex arca fadus fit agricola. Et
propemodum in utroque prxceflèrat quidam
forma diluvii , quia Se a Noe poft diluvium, Se
Adam poft mundi conftiturionemfecundùm fig-
mentum corporis. Nam ut mundus fieret, congregata
eft aqua in imam congregationem , u t1
videretur terra qux ante non poterat per aqua-
rum confiifignem videri. Ergo ficut ille primi-
genes magifter terram videtur operatus,ita edam
egreflus ex arca Nòe feminationis Se culturx
audor eft fadus. H x c putantur Umilia : fed fi
verba confideres qux jam vim fenfus altioris ex-
primunt, aliud eft operatorem terrx e11“ , aliud
agricolam. Alius enim tamquam mv cenarii,
alius tamquam patrisfamilias loco fungitur. De-
nique Cain qui fra treni occidit, erat operarius !
terrx. Et ut feias quia operari terram magis fervile
quarn liberum fit, maledirlo parricidalis ejus
operatio comprehenditur. Denique fcriptum
eft : Quoniam operaberis terram , dr non augebit
virtutem fuam dare tibi : gemens dr tremens eris
fuper terram.
108.; Terra autern caro noftra eft quam im-
probus operatur bonus autern excolit.b Ille quali
mercedem quxrat è terra:ifte quali bonx fruc-
tus capiat & gratiam difciplinx 5 ut magis fruc-
tiferum faciat agrum fuum, Se qui Domini pof-
fit refpondere culturis, 8c indulgentiam cultoris
oftendat. Operator autern quid aliud nifiefeam
tantummodo corporis fui quxrit,ventris magis
ufui ftudens , atque id folum explicare conten-
tus, quod fibi prodeffe poflìt ad vidimi ? Ille
vero alius fruduum utilitate pafcitur.Quos fruc-
tus habeat juftus agnofeis. Frudus autern fpi-
ritus , caritas, gaudium, pax, patientia, boni-
tas. Bonus ergo agricola habet condnentiam,
caftitatem , ut fi qux arbores cito curvantur in
terram , Se effufius germinant, eas velut qua-
dam temperantix fux falce fuccidat, ut abji-
ciant quod infirmumeft, germinent quod decorum.
109. Quid eft quod juftus primum vineam
plantat,& non aut triticum aut hordeum ? Unde
autern vinea poft diluvium corruptionemque
terrx? Sed de hoc fupra diximus^ quia veris tempore
edam corruptarum radices vitium pullulare
potuerunt. Unde Se illud majore iollicitudine
folvenduiii arbitror, quia juftus prius qux vo-
luptuaria , quam qux neceflaria flint requirit,
Neceflàriienim frudus funt tritici Schordei, fine
quibus non pofiìimus vivere : vinum autern vo-
luptuarium, Sc caufa deledationjs datum.Quod '
quia juftus eft , ideo fibi magis hoc quodfecun-
dum e ra t, quam quod primum eft, vindicavit.
Neceffariaenim alimenta vivendi Deo detulic,
* quod erat. Superfluum autern vimini lioniini- *
bus, Se non neceflarium.
110. Sed forte dicas ita fine potu non polle homines
vivere, quemadmodum edam fine cibo.
Neceflàrius eft ergo potus, ficut cibus : non ab-
nuo. Siri utique neceflàrius à Domino conflri
tutus : non repugnp. Et ideo ad potum neceflarium
fontes Se ilumina convenit derivare, qux
non utique manu hominis effeda , fed domini
Dei noftri juflu Se operarione fluxerunt. A t ne
quia diximus operadonem Domini, ad ilhidie-
torqueas quod operatio Cain videtur maledic-
tiones habuifle-confiderà non operationeni maledirti
nomen accipere, fed quod fcriptum eft ,
operari terram. Qui enim operatur terram mercenarily
eft. Ille autem non mercenarius , fed
Dominus, qui ait : Pater meus ufque modo opera- ¡»ha»,
tu r , dr ego operor. Quid operatur hujufmodi ope-' 17 '
rator ? Audi : Meus cibus eß, u t fa c i am voluntatem io'».™.
Patris mei qui in calis eß.
m. E t b ib i t , in quit, d evin o , dr inebriatu s efil Gen. ■>
N on dixit, vinum bibit3 ncque juftus vinum ebi-
bit 3 fèd de v in o , hoc eft, de ejus portione liba—
vit. Ebriofi eft omne abforbere vinum , Se in-
temperantis evacuare quod fumierit : c contri c
nend autem utendum meiifurá legitima eft. E-
brietatis itaque fpecies gemina eft , una qux ti-
tubationem corpori adferat, atque ejus fup-
plantet veftigia, fènfumque perturbet: altera
qux mentem virtutis vapofCt gratia, Se omneiri
infirmitatem videatur avertere. Unde Apoftolus
ait : Vino modico utere propter frequentes tuas infir- t-Tim.
nutates. Sicut enim ifto bibendimoderainine vri 1}‘
num non infirmitati e ft, fed falliti, atque oin-
nern infirmitatem alle vat corporis-, ita edam e-
brietas ilia prxclara omneminfirmitatem carnis.
excludit, de qua fcriptum eft : E t poculum ine- pf. n-
brians quam praclarum eß ! Q ux fit ifta ebrieta-s ? '
Inebriammo inquit , non vino in quo eß lu xu ria : Epbf-í
f e d implemini Spiritafancto, ficut Apoftolus dixit:.
Et fècundum litteram igitur cautio eft, Se fèeurri
dùm altiorem fapientis fenfum,laudario eft.Cau-
tus eft qui etfi nudatur,in domo tarnen iiiidatitr
ilia ,ubi operimenta non defínt,3c quxdam teg-
mina ebrietatis 3 ut vitia fua norit abfeondere.
112. Corporalia igitur nudum corpus tegunt,
ut parietes & .te£ta : animx autem qux fint operimenta
videamus. Sed tunc operimenta repe-
rinius, fi enudationem ejus difeuflerimús. Gemina
autem nudatio fapientis. Gemino igitur
amictu mens noftra veftitu , fi aut peccátum
imprudens admiferit 3 hxc eu enim enudatio velut
ebrix meiltis , ut néfeiat quod delinquat, A
quafi qux temulentia quadam ignorantix in vitium
dedurla labatur : aut rurfus n' .iigentix Se
ignorantix fomno fèpulta errorem fuum non
nefeiat. Qux cùm inciderimus, immó cùm peccata
plura inciderimus edam per feientiam ( eft
enim naturalis quxdam edam noftrx infirmità-
tis ebrietas, ut impetu deleétationis feramur in
vitium , ficut plerique juvenili accenfi calore ^
aut luxuria Se deledat ne fiammati, aut ava-
ritix rapti cupiditate ) certe omnibus his medi- B
cinaquxratur, utahquis tegat hujufmodi infirmitatem
fuam, primum pudore quodam Se ve-
improbüs quoniam ipfe devius difciplinx eft,
aliorum lapfus non iolum pro fui erroris folatio
accipit , quod confortes invenerit eulpx : verum
recundia 3 ut etiam fi in lubrico fìt adhuc pofi*-
tus delinquendì, det tarnen emendationis infi-
gne. Etenim plurimum intereft utrum peccata
fua jadare defideret. In altero enim turpis im-
pudentia, in altero tolerabilis verecundia fpem
futurx corredionis oftendit.
113. Alia eft autem denudatio anima:, quia velut
quamdam fàrcinam corporis abjicit atque q
exuit,ficut fèpulcrum quoddam carnis effiigiens.
Sepulcrum enim patens eft guttur hujufmodi ho-
minum, in quo fepulcro velut adtumulatur anima
deledationibus Se cupiditatum paffionibus
onerata diverfis. Exuit igitur fé à congeftione
terrena, Se quafi retia quxdam circumrufa eva-
dit atque effugit, quxeumque fe ab omni nuda-
vcrit paffipnum laqueo, Se omnem illam deformem
fpeciem terrenx Iabis averterit, ut lucem
videat decoris xterni. 1
C A P U T X X X .
¿¿tiare- eh am tum ditfus fìt pater Chanaan , cùm
hienondum eßit geni tus ; dr qua rat ione in per-
fona eh am patrem deridenti s intelligendum im-
probos omnes ,f i bonos viros in culpam incidijjè
con tingaty ex fui tare.
l i4 .^ " '\U x r° nunc cur non fimpliciter dixerit:
Ctn. 9. ix . V y y idit Cham nudationempatris ; fèd, Vidi
tcham pater chanaan.? Utique Cha,. an natus
non erat : cur ergo nomen addidit filli 3 nifi ut
Se vitio àudoris deformaretur hereditas, Se auctor
filii nequitia gravaretur ? Et pater igitur in
filio, Se in patre filius redarguuntur , habentes
ftultitix, nequitix, impietaris quoque commune
coniòrtium. N ec poterat : ut bonum generarci
filium, qui ipfe bono t .cri nequam , Se
filius Se naturx Se eruditionis degener exftitiflet.
Ha:c fècundum litteram.
ìij. Quod autem ad altiorem fenfum perti-
net,omnes mores peflìmi erroribus deledantur
alienis ; nec folum erroribus, fèd etiam iis qux
ipfis videntur mala efle, etiam fi non fint. Nu-
dum enim Noe fe non fentiebat quiamidu erat
indutus fapientix. Denique nec Adam in para-
difo pofitus nudum fé putabat, nifipoftea quam
a prxvaricationis commifit errorem.a Et redoper-
tus amidu fapientix ac juftitix, mandatorum
cxleftium prxvaricatione nudatus, nudum fe vi-
di t , Se foliis operiendum putavit. Ridet igitur
Cham nudatum patreni videns. Omnis namque
a. Mff. T om . Se V a le, cumedit. omnibus : E i reus amìBu. Corb.
Long, & Colb. Etridopertus. M az . Et recompertus amictu. Cetera
mH', atque édit. propemodum incer fe confentiunc.
etiam improbo Jxtatur affectu , tamquam
fua ipfe deli&a correxerit.Mala mens ergo ixta-
tur prxterpropofitumaliquid accidifle íapienti-
cüm utique corporis lapfus in vitio efle non de-
beat, etiamfi lapfus putetur , nifi animus quo-
que inclinetur in culpam. Poftremo veniabiha
judicentur hujuímodi errata , non odio profe-
quenda ■, non habenda ludibrio. Sed mens, ut
dixi, improba cüm putat erraffe fapientem, in-
fultandum arbitratur ei cujus fibi putat mores
efle contrarios , quod peccatum fuum velut tácito
quodam fapientis teftimonio redarguatur 3
eoque Ixtandum fibi, quod jufto viro nec eru-
ditio ipfius profuerit, nec juftitia fuffragata f it ,
nec ea qux fecundüm corpus flint, habuerint
profperos curfus. H x c enim pro iummis bonis
apud Ímprobos xftimantur in divitiis aut hono-
. re pofita , qux tarnen nullurti fructum ad lau-
dem virtutis conferunt. Propterea infipientix
defenfores videntur, qui virtutis amatorem profl
perorum muñere efle fraudatum , qui omne bonum
temporalibus magis quam perpetuis xfti-
mandum putant.
C A P U T X X X Í.
Sem d r laphet pietas commendatur ; d “ quid f i t quod
retrorfum dicunturambulajfe, exponitur. Tum quo-
) modo fobriusf a f f us f it Noe.Venique cur Scrip tura,
chm prius cham medium pofuiffet, eum nunc ju niorem
appellaverit.
Üid eft quod Sem dr Iápheth impofue- ibid. ij.
y J runt vefiimentum fuper humeros fuos., dr
perrexerunt retrorfum,dr operuerunt nudum patrem,
d tb non viderunt nudationem ejus ? Littera eviden- b
tern pietatis expreflit afFedum, quod nudatum
amidu patrem boni filii videre caverunt, ne paterna
reverenda vel ipfo minueretur adfpedu.
Siquidem etiam " c ito vultu pietas frequenter
offenditur. Unde etiam Romx vetus fuifle ufus
dicitur , ne filii cum parentibus Sc máxime púberes
intrarent lavacrum.
117. Senfus autem altior hoc habet, quiainii-
piens prxfenria tantummodo videt qux in öcu-
lis funt, futura non refpicit, prxterita non co-
gitat. Sapiens autem Sc prxterita reeördatur,
^ Sc futura confiderat. Omnis ergo mens fapiens
retrorfum ambulat, hoc eft, prxterita fpedac 5
nec naturx quodam ufu impeditur, flihil vacuum
, nihil nudum fuorum patitur efle gefto-
rum. Operit qux aliter gefta funt amidu quodam
Sc gratia vel prxfentis operis, vel futuri}
ut nihil indecorum prxtereat, nihil inornatum
relinquat. Unde Sc Apoftolus fuperiora oblivif.
cebatur, priora appetebat: fed oblivifcebatur,
ut abfeonderet períécutíonis errores, ut tege-
ret fuperiora delida, c bonifque operibus obum- c
braret. Beati enim Scillig /urn teña fu n t peccata; Pfal. 31 •
id eft, fi tegantur bonis fadis, 8c operiantur vir-
tutum fequentibus difciplinis.
b. Edit. Rom. & facies eorum non viderunt Sic.
c. Sic. mil’, omnes Gallicani Sc Rom. edit. Ve t. autem edit,
cum V a t. cod. bonifique operibus abundaret. .
I