i . Cor. io
ì .& f e q .
vis 8c de tempore iftud accipiatur, quia de P a f/
cha Domini foquebatur , quod veris initio celebrarne
In hoc ergo principle iieniìum , ca lum
8c terrain. fecit , quod ih _ mundi capi
oportebat exordium , ubi erat opportuna omnibus
verna temperies. Unde 8c annus mundi
imaginem nafeentis expreffit,ut poft hybernas
glacies atque-hyemales caligines ferenior foli-
to verni temporis fplendor eluceat. Dedit ergo
formam futuris annorum curriculis mundi
primus exortus, ut ea lege annorum vices lur- ]
gerent, atque initio cujufque anni produce-
ret terra nova feminum germina, quo primum
dominus Deus dixerat : G em ine t term herb am
feeni ,feminans fernen fectindìtm genus (fi fecundum
fimilitudinem , ( fi lignum fruttiferum faciensfruc-
tum. Et ftatim produxit terra herbam feeni, 8c
lignum fructiferum 5 in quo nobis 8c moderations
perpetua: divina providentia, 8c celeri-
tas terra: germinantis ad aftimationem verna:
fuffragatur atatis. Nam etfi quocumque tem- -
pore 8t Deo jubere promtum fu it, 8c terrena
natura: obedire, ut inter hybernas glacies , 8c
hyemales pruinas caleftis imperii fotu germi-
nans terra fetum produceret 3 non e : tarnen
difpofitionis aterna rigido ftricta genu in viri-
des fubito-fru&us arva laxare , atque horren-
tibus pruinis florulentamifcere. Ergo ut often-
deret Scrip tura veris terr ora in 'conftitutione
mundi, ait : Menfis hie Vc ts initium menfium ,
primus ejl vobis in menßbus a n n i , primum men- !
fern , vernum tempus appellans. Decebat enim
principium anni principium effe generationis,
&>ipfam generationem mollioribus iuris fove-
ri. Neque enim poiTent tenera re .m exordia
aut afperioris laborem tolerare fngoris , aut
torrentis aftus injuriam fuftinere.
14. Simul iftud advertere licet,quia jure con-
currit, ut f tempore videatur in hanc generationem
, a ^ae in hos uiiis tributiis ingreflus,
quo tempore ex hac generatione in regenera-
tionem eft legitimus tranfitus. Siquidem verno
tempore fini Ifrael JE gyptum reliquerunt,
8c per mare tranfierunt, baptizati in nube ,
8c in mari, ut Apoftolus dixit : 8c eo tempore
domini quotannisjefu Chrifti Paicha ce-
lebratur, hoc e f t , animarum tranfitus à vitiis
ad virtutem , à pailìonibus carnis ad gratiam
iobrietatemque mentis , à malitiafc nequitiaque
fermento ad veritatem 6c finceritatem. Rege-
neratis itaque dicitur : Menfis hic vobis initium \
menfium, -primus efivobis in menfibus anni, De-
relinquit enim 8c defèrit, qui abluitur , intel-
ligibilem ilium Pharao principem iftius mundi,
dicens : Abrenuntio r i i , Diabole , 8c a An-
gelis tuis, 8c operibus t s , 8c imperiis tuis. Nec
jam ferviet e i , vel terrenis hujus corporis pail
fionibus, vel depravata: mentis erroribus , qui
demerfa omni malitia, vice plumbi, bonis operibus
dextra Iavaque munitus inoffenfb iaculi
hujus freta ftudet tranfire veftigio. In libro
quoque, qui infcribitur de Numeris , ait Scripa.
M i f quatuor probatiflimi praetermiitunt, ef» Angelis tuis.
* Undcnamintcrpretationemhancfumfcrit Ambr. non facile die
t e d : fatendum tamen earn baud inunerico improbari. Neque
enim pSojJ cum voce * ]S o ullam habet affinitatein B. Hieron.
aliamcjufdem nominis fignificationcm ex Philone refende nom.
tura : Initium nationum Amalec , (fi femen^ ejus n«»>. i 4.
peribit. Etutiquenon omnium nationum pri- *0,
mus eft Amalec 3 fed quia per interpretatio-
nem Amalec * rex accipitur iniquorum 3b iniqui • * b -
autem gentes funt : vide ne principem mundi
hujus accipere debeamus, qui imperat nationi-
bus voluntatem fuam facientibus, cujus fernen
peribit: fernen autem ejus impii 8c infideles funt,
quibus ait Dominus, Vos e x patre Diabolo eflis. tohan. 8.
if. Eft etiam initium myfticum, ut illud eft:
Ego fum primus (fi novifiimus, initium ó “ finis. Et Apoc. 1.8.
illud in Evangelio precipue, quod interroga-
tus Dominus , quis eilet, refpondit Initium , iohm. 8.
quod (fi loquor vobis. Qui vere 6c fecundum di-
vinitatem eft initium omnium, quia nemo ante
ipfum • 6c finis, quia nemo ultra ipfum : 6c fe-
cundum Salomonen! initium eft viarum Do- Prov.s.n.
mini in opera ejus 3 ut per ipfum difceretho-
minum genus vias Domini fequi, 8c operari
opera Dei. In hoc ergo pri' cipio, id eft , in
; Chrifto, fecit Deus calum 8c .crram ; quia per
ipfum omnia fa£ta funt, 6c fine ipfo faftuni eft ni- .
hil. Quod facbum eft, in ipfo vita erat 3 quia in ip-
io conftant omnia.Et ipfe eft primogenitus totius
creature, five quia ante omnem creaturam 3 five
quia fan&us, quia primogeniti fanéci funt, ut primogenitus
Ifrael, non quia ante omnes, fed quia
ianòlior ceteris. San&us autem Dominus fupra
omnem creaturam 8c fecundum corporis fufce-
ptioiiemj quia iolus fine peccato, folus fine vani-
) tate. Omnis autem creatura fubjecta vanitati eft.
16. Poifumus etiam intelligere : In pri 'cipio
fe c it Deus calum (fi terr am , id e f t , ante te -pus : •
ficut initium via: nondum v ia , 6c initiuni: clo-
mus nondum domus. Denique alii dixerunt,
ei xeipctAaict) quafi in capite , quo fignificatur in
brevi 6c in exiguo momento fumma operationis
impleta. Sunt ergo 8c qui principium non pro
tempore accipiant,fed ante tempus, x) x.e(pcc\uj09
vel caput j ut dicamus latine quafi f .imam
operis 3 quia rerum vifibilium fumma cadum
6c ferra eft, qua: nonfolum ad mundi hujus
ipectare videntur ornatum, fed etiam ad indicium
rerum invifibilium, 8c quoddam argumentum
eorum qua: non videntur, ut eft iftud pro-
pheticum : Cali enarrantgloriam D e i, (fi opera pf-lS-1-
manuum ejus annuntiatfirmamentum. Quod fe-
cutus Apoftolus aliis verbis in eamdem conclu-
fit fententiam , dicens : JJuia in v ifib ilia ejus per Rom-1-1°.
ea qua fa c ia f u n t , intelliguntur. Auftorem enim
Angelorum 8c Dominationum 6c Poteftatum
facile intelligimus eum,qui momento imperii fui
hanc tan tarn pulcritudinem mundi ex nihilo fecit
effe , qua: non erat5 8c non de exftantibus aut
rebus, aut caufis donavit habere fubftantiam.
C A P U T V.
Mundum d iv in a operationis fpccimen effe : a gen-
tilibus eum Dei umbram non rette dici : E ilio
enim f o l i , u t imago Dei f i t , convenire.
17. T ““ ' St ergo hic mundus divina fpecimen
P j operationis 3 quia dum opus videtur,
K r. Amulec incpxit,populuslambens, nel, lingens. Teitiam prxte-
1 . cxjjlicationeni in fine Bibliorum R. Stephani reperias, ubi
Amalec ex Hebra’o 8c Syroexponitur ,populuspercutiens.
b. Edit- omnes cuin rnfl". aliquot : Inibii a autem gentes funt. Alii
prefertür operator. Namque ut iftarumartium A
alia: flint a&uofie, qua: flint in corporis motu ,
aut fono vocis 3 ceflavit motus aut fonus 3 nihil
fuperfiiit, nec remanfit fpedantibus ve! au- '
. rum, id eft,ex volúntate ejits 8c poteftate. Omnia
dicntibus : alia: theoretica:, a qua: vigorem
mentis exerceant : alije hujufmodi, ut ceflàn-
te quoque operationis. officio , operis munus
appareat, ut adificatio atque textura 3 qua:
etiam tacente artífice, peritiam ejus oftendiuit,
ut operatori operis fùiteftimonium fuffragetur.
Similiter hic mundus divina majeftatis infigne B
e ft, ut per ipfitm Dei iàpienria manifeftetur:
Quein videns Propheta, fimul 8c ad invifibilia
: ■ oculos mentis attollens, ait : JJuam magnificata
fu n t opera tu a Domine! omnia in fapientia f e -
cifii.
18. N e c otiofe ittique fadum legimus • quia
gentiles pJerique qui coaternum Deo mundum
volunt effe, quafi adumbrationem virtu-
tis divina , afièrunt etiam fua fponte fubfiftere5
8c quamvis caufam ejus Deum effe fateantur • q
b caufam tarnen fadum volunt non ex volúntate
8c difpofitione fua,fed ita ut caufa umbre cor-
pus eft. Adharet enim umbra corpori j 8c fulgor
lumini naturali magis foderate,. quam volúntate
arbitra. Pulcre ergo ait Moyfes, quia
f e c i t Deus calum (fi terram. Non dixit quia mb-
eflè fecit 3 non dixit quia caufam mundo ut efl
fè t , prabuit : fed f e c i t quafi bonus quod foret
utile : quafi fàpiens quod optimum judicabat :
quafi omnipotens quod ampliffimum previde- £)
bat. Quomodo autem quafi umbra eile poterai
, ubi corpus non era t, cùm incorporei Dei
corporea adumbratio efle non poffit ? Quomodo
etiam incorporei luminisfpfendor poffit effe
corporeus ?
19. Sed fi quaris fplendorem D e i , Filius eft
imago Dei invifibilis. Qualis ergo Deus eft, talis
imago. Invifibilis Deus, etiam imago invifibilis.
Eft enim fplendor gloria paterna , atque
ejus imago fubftantia. In principio, inquit rfe c i tE
Deus calum ( fi terram. Fadus eft ergo mundus,
8c eoe pit e ffe, qui non erat : Verbum autem
Dei in principio erat, 8c eràt fèmper. Sed etiam
Angeli, Dominationes 8c Poteftates, etfi ali-
quando coeperunt 3; erant tamen jam quando
hic mundus eft fadus. Omnia namque creata
6. 8c condita funt, vifibilia 8c invifibilia , five Sedes
, five Dominationes , five Principatus, five
Poteftates : Omnia, inquit, per ipfum fa t ta f u n t , F
( fi c in ipfum creata fun t. Quid eft in ipfum creata
? Quia ipiè eft heres Patris , eo quod à Patre
in ipfum tranfierit hereditas , ficut Pater dicit :
i. Pofie a me, ( fi dabo tib i gentes hereditatem tuam.
Qux tamen hereditas à Patre tranfit in Filium,
8c in Patrem revertitur à Filio. Egregie itaque
Apoftolus 8c hoc loco Filium dixit audorem
omnium, 8c majeftate fua continentem om-
6. nia. Et ad Romanos de Patre ait : g u pn idm ex
ip fe , (fi per ipfum, (fi in d ipfum fu n t omnia. Ex
ipfo principium 8c origo fubftantia: univerfba.
M f. Corb. vèrus, & Gcrm. qua vigore mentisexerceantur. 1 1
' b. Omncscdit. ac mil. duo , caufam tamen faci am: alii duo , cuti- I l
fam tamen utfallum : totidem , caufa tamen factum: plprcs & po- I I
tiorcs , caufam tamen faStum; ubi vo x factum ad Deum referenda. . |
c. Ita quinqué mil', niel, nota: & Am. Pet. Era. g rxec «it a¿vs 1 1
Reliqui míT. ac ed it. G ill. & Rom. in ipfo. Quid eft in ipfo ?
enim ex ejus volúntate cceperui^quia unus
Deus Pater, ex quo omnia. Etenim ramquam
ex fuo fecit 3 quia unde voluir fecit. Per ipfum
continuatio 3 finis in ipfum. Ex ipfo ergo materia.
Per ipfum operario qua: ligavit atque
conftrinxit univerfà. In ipfum , quia quamdiu
v u lt, omnia ejus virtute manent atque confif-
tu n t, 8c finis eorum in Dei voluntatem recurrir
3 8c ejus arbitrio refolvuntur.
C A P U T V I .
In calo (fi terra quatuor dementa, è quibus omnia
componuntur, Creata effe, fihtalis cali fubfian-
ti a > qualifue terra pofitio ; (fi quam diverfe
Philofophi de calorum natura judicarint : iis negletti
s divina auttoritati aufeultandum.
io. T N principio itaque temporis calum 8c
j [ terram Deus fecit. Tempus enim ab
hoc mundo , non ante mundum : dies autem
tempbris portio eft, non principium. Et quamquam
Iedionis ferie poffimus adftruere quod
primo diem fecerit Dominus 8c nodem , qua:
funt vices temporum 3 8c fecundo die firmamentum
fecerit, quo diicrevit aquam qua fub
ca:lo eft , 8c aquam qua fiiper cíe!uni 3 tameil
fatis eft ad prefentem aflertionem, quod ili
principio CiElum fecerit, undee prerogativa ö
generationis 8c caufa3 8c terram fecerit, in qua
effet generationis fubftantia. In his enim quatuor
illa dementa creata funt, ex quibus aene-
rantur omniaifta qu^ mundi funt. Elementa autem
quatuor, a e r , igni aqua, 8c terra, qua:
in omnibus libi mixta finn. Siquidem & in terra
ignem reperies, qui ex lapidibus 8c ferro
frequenter excutitur 5 8c in cario, cùm fit igni-
tus & micans fulgentibus ftellis polus, aqua effe
poffit intelligi, qua vel fiipra calum e ft,
vel de ilio fuperiore loco in terram largo frequenter
imbre demittitur. Qua pluribus colli-
gere pofTemus, fi quid ad adificationem Eccle-
fia ifta proficere videremus. Sed quia his occupati
infruduofum negotium e ft, ad illa magis
intendamus animum in quibus vita fitprófedus
aterna.
11. De qualitate igitur 8c fubftantia cali fatis
eft ea promere qua in Efaia fcriptis reperimus,
qui mediocribus 8c ufitatis fermonibus qualita-
tem natura caleftis expreffit, dicens quod fir- Efa.st. 6.
maverit calum ficut fumum , fubtilem ejus
naturam nec folidam cupiens declarare. Ad fpe-
ciem quoque ejus abundat -, quod ipiè de cali
firmamento locutus eft , quia fecit Deus ca lum
ficut camerali! 3 quod intra cali ambitum jdcm.Ao.
univerfà claudatitur, qua vel in mari geru ntitr 1L-
vel terris. Quod fimiliter fignificatur , cùm
legitur : Quia calum Dominus extendit. Ex- ibid. j+.4.
tenditur enim vel quafi pellis f ad tabernacula, f
habitationefque Sanftorum 3 vel quafi Iiber, ut
plurimorum fcribantur nomina , qui Chrifti
H. Ita mf. Corb. Se Thuaneusedit. Coft. & quardain ParilincB,
fic etiam paulo poft. A t rcliqui mfl'. & edic. in ipfo.
e. T res miT. prorogata generationis caufa.
f. Corb. vetus & Bcnignianus: ad tabernaculahabitationis. Gem.
fecunda manu, ut edit. C o ll, ad tabernacula protetti onts habitado