difto nutavit effe daranandum , ut fcrutareturA illifa, ita grimium débitons p e rw t ìt ,& conti.
*■ ■ - . n _ __R U B h nur» rplflhirur pr»nnde o fccnerator ejus fubftantiam 5 quia quod proferì, roceilit. Cum murmure
ptio tyrannorum, aut latronum manus operari
iblee hoc fola foencratoris nequitia confuevit
inferre. Doctiores autem ipfum feeneratori ptirane
diabolum a compàratum, qui res anima, 8c
pretioix ìlienns. patrimonium foenore quodam
ufurarix iniquicatis evertit, fic fumtu capir, ile
auro illicit, fic reatu involvit, fic caput prò che-
lauro repoi cit.
nuo relabitur eo unde proceflìt.murmure
venie, cum gemitu reverticur.Frequenter tàmen
placldum ftat ventis mare, femper feenoris linda
jadatur. Mergit náufragos, exfpuit nudos, veífci-
tos exuit, infepultos relinquit. Nummum ergo
petis, 8c naufragium fufeipis. Hinc Charybdis
circumftrepit, hinc Sirena: qua: voluptatis fpe-
c ie , 8c canora: dulcédinis fuavitate in vada deducios
exca, repetendx doinus, ut ferunt fabu-
Q u id vobisiniquiusIqui n t c fie cap tò fo- B he /pe&cupidiktefraudabanc.
HsSM /"» : j i-r Qràt-irn v en d iro re s uniment
O-iyJf. M.
,qiu
imolutioneeftis
contenti ? Quid vobis iniqir
pecuniam datis , 6c vitam obligaris 8c p.
nium ? Accipitis aurum argentumque pro pignore
yÒC adhuc illuni debirorem dicitis, b qi- 'robis
plus credidit, quam accepit á vobis ? V os editores
adforitis, qui ampliusdebetis: vos, inquam,
dicitis creditores, qui non homini, fed pignori
credidiftis.Bene fosnus appellatur quod datis,ita
vile ac feeneum eli.
17. Statini venditores * unguenti 8c diverfàrum
fpecierum irruunt, velut quidam canes làgaci
prxdx vàgaritis odóre perftridi, vena tores, pif.
catores, aucupes, càupones quoque mifcentes
mero aquam, qui nobilitatem vetufti generis 8c
patria:, 6c natalem diem vini circumfonent: cir-
cumftantes repente parafiti quem ante folebanc
fpernere, falucant, deducunt ,ad lxtitiam provocant
ad fumtum incitant dicentes : yenite, &
14.. Sortent dicitis quod debetur. Etenim ve-Q fr»*mur hmii p * ßmt, & utunrnt matura turn.
lut urnaa fee- ra.1l:i m. i-fre. ra f/o'_r_s_ _v_oIl vitu. . .r , -p.«e-r¡ti-tnuir-ii rdiié» n
u a .ni ir r ita te aieri ter ••uinoDretioCo »*&* uno uè ribitons
Iuenda fupplicio. Stant pallentes rei ad
fortis eventum. Non fie trépidant de quorum
damnatione fors ducitur : non fic dejecli ac full
penfi pavicant, de quorum captivitate exfpec-
tatur lortis eventus. lllic enim unius captivitas,
hìc plurimorum addicitur. Et fortalf ideo fors,
quia in eventu funt patrimoniac qux ìub hac forte
volvuntur. Magnum 6c memorabile benefiquam
injuventute cäeriter: vinopretiofo dr unguen-
tis nos impleamus , dr non pratereat nos flos temporis.
Coronern us nos rofis antequam marccßcant,nullum pra-
tum ß t quod non pertranfeat luxuria noftra, ubique
relinquamus figua Ixt i tia, quoniam hac efi pars, &
hac eftfors noßra. Et vere iörs omnis illorum facta
e it : tu autem remaries exfors bonorum.
iS. Non tales fortes tibi Scriptura monftravit.
Non inter tales forte David fandus memorat
cium Dei • Hoc fpecialiter ore prophetico pra- £> dormiendum dicens: S, lormiatis intermediasfor- Pf*l- ¿7.
dicatur, quod in patres contulit,quia exufuris &
in iq ui tate lìberavtt eos. Et proprie ait : E x ufuris
liberaviteos-y(\\.Ù3. ufura inferunt fervitutem.Qua-
11 diceret,exfervituris vinculo ereptos reddidit
libertari.
15. Grave vocabulumdebitorum.Debita peccata
dicuntur. Debitores quoque criminofi appellante
3 fic enim Se ifti ficut 8c illi * de capite
decernunt. Culpa tamenhabentnominum fuo-
rnm ,uc fadorum diverfitatem. D ebita quamvis £
diverfx quantitatis, unum habent nomen, unum
onus, unum periculum. N efcit ergo quid pofeat
infelix, qui pecuniam petit mutuam : quid acci-
piac, ignorar.
C A P U T V.
Pecunia fteneratorum mari comparatur: hancubiquis
accepit, (latim nebulonum turbam ad fe adtrahit 3
ubi ó “ de fortibus utriufque Teftamcnti. Confumtd
tes. Nam fi in medio illarum dormifles fortium,
id eft, veteris6c n riTeftamenti, non te pecu-
niæ cupiditas in voraginem deterrimi foeiioris
demerfiflet, gratia fpiritalis fidei tibi dedilfet argentum
, 6c in fpeciem auri divinx fapientix in-
ftitutione formaiTet.Eteniiii fi 110s ununi teftimo-
nium divinx fcripturx pofuimus, & luxurioium
illud convivium declinavinius, utique potuit 6c
ifte làlvari, fi oraculis cæleftibus inhxfiiTet.
19. Revertamur tamen ad convivium, non ut
ejus deguftemus epulas, fed cavendas aliis de-
monftremus. Oneratur menfa peregrinis 6c ex-
quifitis cibis : adhibentur nitentes miniftri ,ma-
gno emti pretio, fumtu pafcendi majori : bibitur
in nodem, dies convivio clauditur, ebrietati deficit.
Surgit ille vini plenus, vacuus opum, dormit
in lucem, vigilans fomnium putat.Etenim ut
in fomniisfibi videtur fubito dives ex paupere,
fic etiam eeenus ex divite. Dum defluit intep
er in tem p eran tiam ilia p ecun:a ,miferun t a d v e n - rjm pecunia, ulura fuperfluit: tempus minuitur,
d end am Jupelleclilem g e n e r a to r a d ig it , a u t in d u - fcenus augetur: thefaurus exinanitur ,fors accu-
c ia s c o n c e d it, f e d bellicis ipfis trißtores ; f e q u i tu r rnulatur-.paularim convivx fe fubtrahunt, fponfores
conveniunt: mane fcenerator pulfat ad ja-
nuas, queritur dies folutioni tranfiiile prxferip-
to s , injuriis vigilantem adoritur, in fomriis dor-
mieritem excitat. Non nodes quietx, non dies
fuavis feft, non fol juenndus. Detrahuntur pau-
latim deauratx ac fericx veltes, 6c vxneunt di-
midio minoris. Ponit cum lacrymis ornamenta
ic. Ömiics edit, qm fid/fub hac arte volvuntur. Melius fcripci cod.
demum nimis feraJiultitia peenitentia.
i6. \ T On nóvit pecunia foeneratoris uno diu-
L M tius lòcó ftare, folita tranfire per plu-
rimos. Uno teneri facculo nefcit, verfari ac numerari
experit : ufum rr luirit, ut acquirat ufu-
ram. Fludus quidam ei maris, non frudus. Pecunia
numquam quiefcit. Labitur, velut fcopulo
a Vcc.edit. comfarundum, quires animt, & pntiofe. mentis fit - J
irimon'tum foentrut, quodam nfurnrie iniquitatis ficfumtu cup it See. I
Rom. comfurundum, qui vires unirne See. Huic acccclunt duo raff. I
in verbis, qui vires unirne, tics autem in voce , f cenerai. Melius I
alii quos i’ccuti fumusb.
Ita mlT. Thuan. Laud. Dion. & Colb. Aliiaucem,ac omnes I
edit, qui vobis plus reddidit. Minus bene j cùm agatur de pignole I
quod a debitore traditur feeneratori. J
*. Lufus in verbo de capite, quod rclantm ad criminolbs idem eli
ac de vita, feu de pcena capitali : relatum veroad debitores prò
forte, feu capitali lumina accipitur ; ut etiam icq. cap. niun.to.
*. per unpuntum, inrcliigc oleum aromatis conditimi ; & per
ifecies, odorcs acque aromata, quibus ad dclicias abutuntur vo-
luptuoli.
conjuxjam triftior, emta carius, vendenda v i-A cuniam,ingeruntfiiam dicentes :Utere ut tua: de
lius. In audione pueri conftituuntur menfx mi-
niftri, * 8c male adfueti emtorem avertur Of-
fertur pecunia creditori : Vix, inquit, hx iólvit
ufura ni, caput debes.
10. Redit exhaufto patrimonio capitis reus 3 8c
imminuto foenore,accipit induciastriftiores bellicis,
quali poft biduum prxliaturiis.In bello enim
incerta vidoria, hìc certa inopia : illic fe cly peo
tegit, hicnudus occurrit : illic loricà pedus infrudibus
emtx polTeifionis pretium multiplica-
bis, debitam reddes.
24. Prxtendunt alíenos fundos adoIelcenti,ut
eum ibis exfpolient : tendunt retia, limili ut indagine
cinda ipatia fuerit ingreflus,cogunt eum in
reria cautionum, laqueos ufurarum : petunt ob-
ligari libi avitum * prxtorium, paternum fepul-
crum : prxftituitur dies folutioni, diflìmulatur
conventio, quando poteftfolutio fuftinerijubi
cludit, hìc totus carcere inchiditur : illic manus B fatis focurum reddiderint, repente ingruunt, 6c
telis onerat, armat fagiteis, hic xre vacuas offert
yinculisalligandas. Ducitur plerumque uterque
captivus: ille habet quemaccufetadverfum belli
eventum, hic prxter fe quem ;cufet, non habet.
N ih il eft inrolerabiiius h i.; mileria , qux
excufari non poteft. Acerbatconfcientia pondus
injurix.
11. Tune focum reputat, tune Scripturas re-
cordatur, tune dicit: Nonne mihi feriptum eft:
Frov. $■ ts- Bibe aquam de tuis vafis, dr d Quorum puteorum fon- C
tibus ? Quid mihi cum putt j foeneratoris ,ubi 8c
Frov ir.17. aqua includitur ? Suaviora erant olera cumlecu-
» ritate,a quam alienxepulx paftx cum follicitudine.
Non oportuitaliena quxrere.D ndeinci-
deram debita, de meis oportuit fontmus reme-
dimn quxrere. Erant domi vala minutiora: melius
erat minifterium deefle, quar cibum: melius
veftem vxnalem proponere, xuäm hberta-
tem addicere.Quid profuit quod ** blicare pauinftant
vehementius, caufanti incumbunt dicentes
: Tu poflides tua prxdia, nos noftram pecu-
niam non habemus: aurum dedimus,* lignum te-
nemus: tibifruduum emolumenta procedunt,
nobis nihil accrefcit pecunix. Otiofa caufatio
eft, faltem renovetur chirographum.
C A P U T V I I .
JjiuamJo/licite feeneratoremfugiat debitor, d* cujuß-
modißt utriufque occurfus: quomodo hic dilatione
acceptamagis irretitus ad vendenda pradia adi-
gatur: ac tandem omnibus deßitutus dr ad vincula
paratus in deßerationem incidat ?
25. T Taque dum primum adolefcens nihil pu-
J[ tat de veftibus iuis,aut etiam pofleilionibus
eile vendendum, ad hxc facienda pofcitdilatio-
nem. Ufurx applicantur ad fortem, accumulat
e centefima. Jam fufpirare incipit, jam malum
fuum agnofeere. Die ac nocte ufuram cogitat:
pertatem meam verecundatus lu». ? Ecce alius D quidquid occurrerit, foeneratorem putat: quidpublicavit.
Ego nolui* nutritores vendere, ecce
alius adjudicat.
zi. Sera hxc confideratio.Tune deeuit metuifle
tuis ,cùm acciperes aliena : tune deeuit f ~.cur-
rere, cùm vulnera prima proferperent. ^.^elius
fuerat in principio tenuare fumtum,& necefilca-
tem debiti reifamiliaris anguftiis allevare,quam
ut ad horam ditatus alienis, poftea exuereris 6c
propriis.
C A P U T VI .
<9uanta moli an tur feeneratores ; ut incatttos
adolescentes depradentur.
23. \ Ccufamus debitorem quod impruden-
tius fo gefferit;fod tamen nihil nequius
feeneratoribus, qui aliena damna lucra fiia arbi-
trantur 3 6c dilpendio fuo députant quidquid ab
aliis poifidetur. Aucupanturheredesnovos,ado-
lefcentulos divites explorant per fuos,adj ungurit
quid crepuerit, vocem libi videtur foeneratoris
# audire. Si habes,cur non fol vis? Si non habes,
cur malum malo adjungis, 6c de vulnere remer
dium quxris ? Cur quotidie obfidionem pateris
foeneratoris, expugnationem rimes? Vetus fon-
tentia eft: Fìqneratoris dr debitori sfibi occurrentium,
profpe&um ar»borumfacitDominus. Alter quali ca-
nis prxdam requiric, alter quali fera prxdonem
declinat: ille quali leo quxrit quem devoret, ifte
E quali bos juvenculus prxdonis impetum refor-
midat: ille quali accipiter unguibus olorem quxrit
invadere, ifte quali anfor aut fulica, mavult
fe ve! in prxrupta dejicere, vel in profonda de-
mergere, quam iftum humani corporis accipi-
trem fuftinere.Quid quotidie fugis? Et li non oc-
currat foenerator, occurrit tibi inopia tamquam
bonus curibr. Ambos ergo videt Dominus, foe-
neratorem,8cdebitorem : occurrentes fibi fpec-
tat ambos, teftis alterius iniquitatis ,alterius info,
fimulantes paternam 6c avitam amicitiam,vo- F jurix : illius avaritiam condemnat, hujus ftulti.
lunt domefticas eorum cognofcere neceifitates.
.Si quam caufam invenerint, acculant verecun-
diam, pudorem arguunt, quod non ante de fo
fperatum fuerit atqueprxfumtum. Sin vero nul-
los laqueos alicujus neceflitatis offenderint, in-
texunt tabulas, aiunt nobile prxdium elTe vxna-
le,amplam domum: accumulant proventus fruc-
.tuum, annuos reditus exaggerant, horcantur ut
coemant.Similiter faciunt pretiofas veftes,6cmo-
nilia nob'ilia prxdicantes. Neganti fe habere pe-
*. Male adfueti, hoc eft, non edo&i a mangone, quo pa£lo emtorem
alii cc re debcanc : vcl male adfueti, hoc eft, deliciis. non au-
tern utilioribut artibus adfueti. |
a. Itacdit. Am. Era. & Rom. cum tribus miT. Gill, cum aliis |
tot idem , quam alieno ere epult &c. T huan. Coins,quam alieno epu-
U See. Ubi forte fubinccMigendumdowii/Vio, vcl convivio.
riam. Ille greflus debitorisf~ ulosnumerat,au-.
. cupatur deflexus: ifte cont uo poft columnas
caput obumbrat. Nullam enim habet debitor
. auftoriratem.Ambobus in digitis ulurarum repe-
titur fxpius calculatio. Par cura, fed difpar af.
. feftus. Alter Ixtaturincremento fcenoris, alter
cumulo debitionis affligitur. Ille quxftus numeral
, hic xrumnas.
16. Quid fogis hominem quem poteras 8c non
timere ? Quid fugis, aut quoufque fogies? Si quis
1*. Nutritores fcrvi, queis libcrorum committebatur educatio.
*. Pretoria»/ hoc loco fumitur non pro domo prztoris, aur "ejus
( qui prxcifet exercitui, fed pro domo ruri ad delicias xdilicata ■,
quo icnfun'vi fcmcl apud Titum Liviuin invenitur.
I *• Hoc Iigneas tabulas ccra obduAas,in quibusfcenoris
j cautio lcril olebat.