peccatimi. Nam fi credat quod acceifio pecu-.
nix auc fortuiti eventus aut turpis aftutix f i t ,
non habet locum iniòlentia in quibus aut nulla
laus, & inanis labor, aut cupiditasinverecunda
fit modum nefciens pohere voluptati.
C A P U T I X .
De corporis hum ani praßantia , deque fìngulortim
ejus membrorum con fo r m a t t o n e , difpofitione atque
officiis.
54. ^ Ed jam etiam de ipio hominis corpore
^ aliqtia dicenda funt, quod prxftantius
ceteris decore & gratia eile quis abnuat ? Nam
etfi una atque eadem omnium terrenorum cori
porum videatur eile fubftantia , firmitüdo &
proceritas quibufdam major in beftiis : forma tarnen
humani corporis eil venuftior, ftatus erec-
tus & celflis j ut ' 'que enormis proceritas f i t ,
neque vilis & abj ta » pauxillitas : tum ipfa ha-
bitudo corporis fuavis & grata j ut ?que belluina
vaftitas horrori f i t , nec gracilitas tenuis in-
firmitati.
5j. A c primum omnium cogroicamus humani
corporis fabricam inftar ef mundi. Siqui-
dem ut ex ' 1 eminetb aeri, terris , mari qux
velut quxdam membra funt mundi : ita*etiarri
caj- : iupra reliquos artus noftri corporis cerni-
mus eminere, prxftantiffimumque eile omnium,
tamquam inter elementa cxlum, tamquam ar-
cem inter reliqua urbis meenia. In arce hac regalem
quamdam habitare fapientiam fècundùm
propheticum dictum : Quia oculi fapientis in capite
ejus : hanc eile ceteris tutiorem, & e~ illa
omnibus membris vigorem providenti. que
deferri. Quid enim robur Sc validitas lacerto-
rum proficiat, quid velocitas pedum $ nifi capitis
velut principis fui imperialis quxdam ad.
miniculetur poteftas ? Ex hoc enim aut defti-
tuuntur univerfa , aut omnia fulciuntur. Quid
agat fortitudo, nifi oculo duce utatur ad prx-
lium ? c Quid fuga, fi defit obtutus ? Career eft
totum corpus tenebrofo inhorrens fitu 5 nifi ocu-
lorum illuminetur adfpedu. C "o d ergo ibi &
luna in c x lo , hoc funt oculi in nomine. Sol &
luna duo mundi lumina : oculi autem quxdam
in carne fiderà fulgent defiiper , Sc inferiora
claro illuftrant Iumine,nec patiuntur noctis quibufdam
nos tenebris implicari. Specu’ 'tores
quidam noftri die ac node excubant. h . nex
iopore membris ceteris citius excitantur, 8c
vigilantes circumfpedant omnia ; viciniores
enim iunt cerebro , unde omnis manat ufus vi-
dendi. Neque vero prxpropere quifquam hue
defcendiife me credat, quod relieto vertice ocu-
los prxdicem, cùm alienum non fit fummam
rem in parte laudare. Oculos enim certum eft
efle capitis portionem. Caput itaque oculis ex-
plorat omnia , auribus occulta rimatur , co-
gnofcit abfeondita, audit quid aliis agatur in terris.
56. Ipfe autem vertex cap’ s quam fuavis 8e
gratus, quam fpeciofa cxiaij.es, quam reverena.
Ita mlT. duodecim cum v et. edit. Codex autem Cam. & ViCt. i
unus, f ufi llit as. A lii & edit, recentiores, fu ß llantmitas.
b- Edit, omncs , utcalum eminet neri, terris maria, qua See. MIT.
aliq u o t . . . . terris, mari que. A lii majori numero & au d o r ita te ,
da in fenibus, qu- veneranda in Sacerdoti-
bus , quam terribins in bellatoribus, quam decora
in adolefcentibus j quam con- 1 in rnu-
lieribus , quam dulcis in pueris ! Ahum lèxum
crinita non decet, alium tonfa non decet. Ex
arboribus licet qua: hiimani fit gratia capitis,
xftimare. In capite arboris omnis eft frudus y
ibi omnis eft pulcritudo , illius coma nos aut
à pluviis te g it , aut defendit à fole. T olle àrbori
comam, tota arbor ingrata eft. Quaiìto
igitur majorfiumani capitis ornatus eft, qui cerebrum
noftrum, hoc eft , fede" originemque
noftrorum fenfuum capillis cap . is munit & vef-
tit 5 ne aut frigore vexetur aut xftu ? illic enim
fons univerforum eft ; & ideo ubi injuria nocet,
ibi gratia prxeminet.
57. Quid fine capite eft: homo, r ' a totus irt
capite fit ? Cum caput videris,hon mem agnoli
cis > fi caput defit, nulla agnitio efle poteft : ja-
cet truncus ignobilis , fine honore, fine nomine.
Solaxre rula principimi capita,& dudi vul-
tus de xre vel de marmore d ab hominibus adoi
rantur. Non immerito igitur fiuic quafi con-
fultori fuo cetera membra famulantlir, & cir-
cumferunt illud fervili geftamine ficut numen,
atque in fublime locatum vehunt. Unde cenio-
ria poteftate quo vult dirigit quorumdam obi
fequia fervuIoritm,& prxceptafingulisobeun-
da decernit. Videas imperatori fuoììngula gratuito
ftipendio militare. Alia portant, alia paf.
1 cunt, alia defendunt, vel minifterium fuum ex-
hibent : parent ut principi, ancillantur e ut domino.
Inde velut quxaam procedit teflèra
quam debeant pedes obire regionem , qux mi-
litix munia manus confummandis operibus exe-
quantur, quam venter abftinendi vel edendi
formam impofitx teneat difciplina?.
58. Huic frons libera, nudis aperta tempori-
bus,qux mentis habitum ipeci .i prodat: nunc
Ix ta , nunc triftior : nunc ereò. ad feveritatem
nunc ad lenitatem remiflior, qux fignis foreni
fibus internam exprimat voluntatem. Imago
quxdam ani loquitur in vultu, fìdei bafis in
qua quotidie Domini nomen inferibitur &: tei
netur. Earn gemina: ft 'sfuperciliorum fequun-
tu r , qua: oculis munii nenta prxtendunt, prx-
texunt gratiam j ut & venuftas decoris arri-
deat, 8c diligentia proteftionis adfiftat. Si quid
enim de capite iòrdium decidat, aut arenx
pulvis, aut ros nebula:, aut huinefcentis verti-
cis fudor, excipitur fupercilio, ne teneras ofFen-
fa acie vifiones mollium perturbet oculorum.
59. Adhxrent velut quibufdam montium iii-
percifiis oculi ; ut & protegente montis cacu-
mine tutioresfint, & tamquam in fummo locati
, de quadam feena fuperiore univerfa prof-
pedent. Neque enim oportebat eos humilès eflè
ficut aures , vel os , ipioique narium interiores
finus. Specula enim femper ex alto eft 5 ut adve-
nientium catervarum hoftilium explorari poflìt
adventus, ne improvifo occupent otiantem vel
urbis populum vel impératoris exercitum. Sic
latronum quoque caventur incurfus, fi explout
fnpra in textu.
c. Car. mf. §ijtid tu agasi Defitobtutus carter eft, Scc.
<1. MIT. Corb. unus & Vi£l. ctiam unus ab hominibus adornantur.
c. Big. Gcm. Corb. unus & Vi£t. units , ut domina.
ratorés in muris aut turribus aut montis excelfi A
fupercilio fint locati j ut defuper fpedent plana
regionum , in quibus infidix latronum latere
non poflìnt. In mari quoque pofitus fi quis ter*
ra: appropinquare iè conjicit, in ipfa mali fafti-
g ia , & celia antennarum cornua voti explora-
tor aieendit, & adhuc invifibilem reliquis na^
vigantibus eminus terram iàlutat.
60. A t forte'dicas : Si ipecula editior necefla-
ria fu it, cur non iiipra fiimmum verticem capitis
odili conftituti fu n t, ficut cancris vel fca- g
rabxis in ilimmo funt, quibus licet nullum caput
appareat, colla ac dorla tamen cetero cor-
pore celfiorafunt ? Sed illis tefta valida, nec tam
tenuis membrana ficut nòbis , qux facile pollit
offendi ,rub'oque & ceteris interfeindi ièntibus.
Aliis quoque ànimantibus hujuimodi ipecies,
ut poflìnt oculos aut ad cervicem confeirre , ut
equi, ac boves, ac propemodum omnes ferx ,
aut ad alas Ìuas , ut aves quo tuta quiete potiam-
tur. Nobis autem in fumma propemodum cor-q
poris parte coriftitui oculos optìrtuit tamquam
in arce , & ab omni vel minima offenfione defendi
, qua: duo libi compugnantia videbantur.
Nam fi in humili eflent propter tutamen,munus
impediretur j fi in vertice, paterentad injuriam.
Itaque ne vel a ufui muneris aliquid detrahere-
tu r , vel aliquid àd propuliandam injuriam non
proipiceretur, eo loci oculos conftituit, cui fu-
percilia defiiper non minimum prote&ionis im-
pertiant , fubter mala: aliquan' ium elevatx ]
haud exiguum munitiqnis adjun0«nt, interio-
rem partem fepiant nares , exteriòrem quoque
frontis malarumqtie gibbi extuberent : éc licet
oflìum compage connexa & xquata confinia cir-
cumvallare videantur,inter hxc medii funt oculorum
orbes, & tuti ad cavendum, & ad intuen-
dum liberi, & decori ad gratiam , ut potè in
cryftalli fpeciem refulgentes. In quorum medio
pupilla: funt, qua: videndi munus operantur. H a :
ne qua incidentis injurix offenfione Ixdantur, ;
pilis hinc inde coniertis velut quodam vallo per
circuitimi muniuntur. Unde tutum fibi auxilium
■ *• poftulans Propheta ait : Cujtodi me Domine ut pupilla?;/
oculi ; ut proteclionis divina: fieret ei tam
follicita & tuta cuftodia, quàm pupillam oculi
tutilfimo quodain natura: vallo munire dignatus
eft.Simul quiainnocentia & integritas levi lorde
adiperia violatur , <k. gratia: fila: munus amittitj
& ideo proÌpiciéndum , ne quis earn pulvis er-
roris qblimet, aut ulla vexet feftuca peccati 5
7 -s- quia fcriptum eft: Elice primum trabem de oculo tuoy
& fune videbis ejicere fejlucam de oculo fratris tut.
61. Itaque propter oculos ferunt medendi
periti cerebrum hominis in capite locatum,alios
autem noftri corporis ienfus propter cerebrum
finitimo quodam efle domicilio conftitutos. T ii-
tium enim nervorum & omnium Ìeniuum vò. -ii-
tarix commotionis cerebrum e f t , atque inde
omniseorum qux diximus, caufamanat. I " ’’'ium
autem arteriarum & infiti caloris, quo aiiiman-
tur &.tepefiunt vitalia , cor efle plerique arbi-
trantur. Senfuum autem fingulorum velut ora.
Sex inff. fui muneris. Et pau'Io poft Cairn. Ben. Góiib. & alii
fere omnes an te , frofpiceretur , cmimuic ncgacioncm.
b. MiT. a iiq iio t , & edit. vet. unde omnes nervi quartini univerfa.
Rom. co enim nervi referunt univerfa. A lii eòdiccs non p au ci, ùnganum
nr :i flint,qui velut cliórdx & fides qux-
dam de cerebro oriuntur, & per partes corpo-
fis in fingula quxque officia derivantur.I ' oque
nvollius eft ceteris cerebrum , quia Omnes fufei-
pit fenfus b ; unde omnes nervi, òc quo ^ runt
univerfa, qux vel oculus viderit, vel auris aui
dierit, vel odor inhalaverit, vel lingua incre-
puerit, vel os faporis acceperit. Quo ' mini
niolle, ad compaffionem aptiiis : quod autem
durum ex aliquo rigore nervorum, ad agendum
efficaciùs.
61. Prxftantiffimum quoque audiendi munus
eft, & vifui fuppar gratia. Ideo aures exftanrioi
res flint j ut & orhatus dècorem prxferant,
excipiaht omne illud quidquid de vertice for-
dium hitmorifve defluxerit 5 fimul ut in earum
finibus vox repercufla fine offenfione interiores
ingrediatur anfradus. Nam nifi ita eflet, quis
non ad omnem Fortioris fonùm vocis attonitus
redderetur * cùm inter ipfa fùbfidia frequenter
improvifo idus clamore nos obfurdefcere ientia-
mus ? Turn velut quxdam propugnacula videas
pretendere adverfiis frigóris afperitatem , calo-
rifque flagrantiam » ut neque frigiis penerei:
dudus patentes, néque nimius adurat éftus. a-
huatio autem interiorum aurium modulandi
quemdam numerimi prxftat tk. difciplinam. Si-
quidem per anfradus aurium c quidam rythmus
eificitur, & modulis quibiifdam ingreffie fonus
vocis exprimitur. Tenaces prxterea ferriionis
acceptiipfosefleanfradus aurium ufus ipfe nos
docet. Siquidem velut in concavis '^htium,
vel in receflu rupium, vel in anfradu tiuminum
vox auditur dulcior, 8c refponfa fuaviá referens
echo refui tat. Ipfe quoque fordes au ’ m non
inútiles que ligant vocem : ut tenacioi ejus in
nobis Se memoria f i t , Se gratia.
63. De naribus autem quid loqiiàr , qua: bivio
Se procero foramine antrum quoddam reci-
piendis odoribus prxftant 5 ut non perfuridorie
odor tranfeat, fed diutius inhxreat naribus, Se
earum dudu cerei m,íenflifque depàfeat? Ideo
diutius odor flagrat acceptus , quam fanno re-
fonat, aut viflis apparet. Plerumque c >d .momento
brèvi fuèrìs odoratus , toto die tibi fpi_
rat in naribus. Per eas quoque purgamenta capitis
defluunt, Se fine fraude atqub offenfione
aliqua corporis derivantur.
64. Eft etiam non mediocrisfènfusintadu,
atque in eo voluptas gratiffima , fincèrumque
judicium. Plerumque enim tadu probamus,
qux oculis probare hon poflìmius.
65. Poftrèmurh quoque officium eft oris aut
lingua: , quod tamen omnibus vires miniftrat.
Nam neque oculi vigorem videndi ha bere lit,
nifi virtutem iu b f t a n t i a : corporalis acciperenty
qua: cibo defertur Se potu, ncque aures audiend
i, aut hares odorandi, aut manus Cangendi,
nifi corpus omne confortetur a l im e n tis . Defi-
cimus enim viribus , nifi eas cibi corftpetentis
affiduitate reparemus. Denique cóiifedi fame
nnllis obledantur iènfuum voluptatibus , fed.
quafi exortes eorum delinimenta non fentiunt.
d c& n e r v t, & qua referunt Scc. Optime Ben. ut intexcu.
c. Mif. Gern, ac Big. quidam toms* , ià e'ft, gàrfulitaS. Alii a t—
qué edit, quidam rjthmus, id eft , numcrus muiicUS, vel ut Ben.
inter lineas h ab e t, dulcis fohtis.
I iij