AM D inquit Jorlmis ; mix tota rigaíatur, & A perfaior. Sacrifidum denique obtulip, dechnas
dedit- ideoque ei Melehifedech qui interpreta-
tione latina dicitur rex juftitix, rex pacis, bene-
dixit: Eratenimfacerdos fitmmi Dei. Quiseft rex Gen. 1
juftitixiacerdos D e i, nifi cui dicitur: Tu esfacer- pf. i«.
dos in aternum fecundum ordinem Melehifedech > hoc
eft, D ei Filius , Iacerdos Patris, qui ftii corporis
iäcrifici Patrem noftris repropitiavit delidis. :
17. Quantum autem illud quod de prxda victorix
- • ■ ni,— rírvJir-. ¡ f l m n u p pi MplrTiiiprlprli nui inrprnrpra . erat ficu t paradifus Dei. Plerumque poifeflìones
obveniunt hereditarix, alixutiliores, alix amoe-
niores. Non utique in porrione* fecundx fune.
Nam incipit minui fingularum meritum. Sed fi
non queuntpartes de ucilioribus convenire,con-
ferantur ameenx utilioribus. Diverfa hominum
ingenia fune : alios urilia, alios ameena dele&ant.
Infirmior amoeniora eligit, utiliofa faftidit, Villicus
nihil voluit contingere , nec oblatum fue
nonnumquam utiliseftjVe.Daélor agri con- „
fertur urbano. Si infipiens fit eledorautcocum B mere ? Minuitenim frudum triumphi mercedi?
ligit, aut * vocalem quem venuftioris gratix
putar, réfutât utiliorem. Plerumqueetiam »ubi
frudus non impares funt, prudentioramceniora
déclinât. Cito invidiam movent, cito in fe excitant
mentemavari.Hîc tamen nihil dixit Scrip-
tura de eo quod alia pars utilior, alia amcenior
fuerit ; ne * iludió Abraham cepille oculos ado-
lefcentis videretur. Amcenam partem unam de-
fcripfit, non addidit alteram utiliorem. Necefle
fulceptio, 8c beneficii arrodit gratiam. Pluri-
mum enim refert utrum pecunia:, anglorixdi-
micaveris : alter mercenarii loco ducitur : alter
dignus habetur confervatoris gloria. Jure landus
de prxda ufurpare aliquid vel oblatum recufat,
ne aicat qui dedit : quia ego divitem fecieum j
hoc lolum libi fatis elle teftatur,quod pailui prx-
liantium juvenum profecifiet. Dicet aliquis :
Cùm ipfe vicerit, quomodo dicit ad regem So- '
erat ut de tota regione duas partes faceret: dein- C domorum, nihjl fumam abs te ; cum prxda uri.
de prxientia , non abfentia dividebat. Üna regio
capere utrumquenonpoterat. Quodpotuit
fiimmx eile juftitix, eledionem obtulit.
14. Lot amoenam elegit, qux cito prxdo-
num oculos incurrit.Hinc bellum inter reges,ad*
veríariorum victoria, incolarum captivitas. Ita-
que etiam Lot infirmions confilii pretium lu i t ,
non terrarum infoecunditate , fed amoenitatis
invidia deceptus, ut etiam ipfe captivus abduceque
in poteftate vidoris fueritìDocet militarem
difciplinam, ut regi ferventur omnia. Sane iis
qui fecum fuiflènt in adjumentum fortaflè focia-
t i , partem emolumenti tribuendam adferit tam-
quam mercedem labòris.
18. Ideoque quoniam libi mercedem ab homi-
ne non quxfivit, à " eo accepit, ficut legimus
fcriptum j quia p o f , . . c verba fa t tum efl verbum ,
Domini a d Abram in v ifu dicens:Noli timere Abram,
retur 5 quoniam vitio fervilis nequitix à potiore D e&° protegam t e , merces tua multa e rit valde. Non
deflexerat, 8c partem flagitiofiffimorum elege.
rat 3 Sodoma enim luxuria atque lafcivia eft.
Ideoque declinatio latina interpretarione dicitur
Lo t, quod,is vicia eligit qui à virtute déclinât,
8c abxquitate defledit.
i j . £fuo comperto Abram numeravit fervulos
fuos vernaculos ; 8c cum trecentis decem 8c odo
viris adeptus vidoriam, liberavit nepotem. Probatur
ferus ad remunerandum Dominus, 8c cito
promittit, 8c multalargitur 3 ne infirmosanimos
per dilationem aliquam fubeatpeenitentia con-
temfiileprxfentia:8c velucquadam uiuraria Iar-
gitate compenlat, ut uberiora reftituat ei qui
captus non fuerit oblatione prxfentium.
19. Abipib quoque Domino mercedem quam
poftulet, confideremus. Non divitias utavarus
expofeit, non longxvitatem vitx iftius, ut meti-
divifionis affedus, quando fie amabat ne- .w ..
potem, ut pro eo nec bellideclinaret periculum. E culofus mortis,non potentian^feddignumquxeft
Quid eft, n um e ra t it i Hoc eft, elegit. Unde illud
non lolum ad feientiam Dei refertur, fed etiam
• ad gratiam juftorum,quod in Evangelio dixit do-
minus Jeius: E t captili vefiri omnes numerati fu n t.
Cognovit autem Dominus qui funt ipfius : eos
autem qui non funt ipfius, non dignatur cognof-
cere. Numeravit autem trecentos decem Scodo,
ut feias non quantitatem numeri, fed meritum
eledionis expreifum. Eos enim adfeivit, quos
dignos numero judicavit fidelium, qui in domi- p
ni noftrijefu Chrifti paffionem crederent. Trecentos
enim r grxca litee fignificat, decem 8c
odo autem b fummam i» t.iprimit. Fidei ergo merito
Abraham vicit,non populolb exercitu. Denique
eos quibus quinque regum arma ceiferunt,
cum paucis egrefius vernaculis triumphavit.
16. Sed qui vincit non debet fini arrogare
vidoriam, led deferre Deo. Hoc Abraham do-
c e t , qui triumpho fadus humilior eft , non fu-
*. Subobfcura locutio, quam tamen idem hic valere exiftinia-
tnus, ac felices five commoda; ; u t fitlènfus; Non fat commoda;
funt in divifione hujufinodi poffefiiones ; quia minuitur meritum
uciliorum, quòd fint minus ameenx , & ameeniorum} quod fine
minus uti Ics.
*. Attor agri idem eft ac tufticus crconomus-
* . voca/is hic dicitur vel qui feite c a n it, vel moderando vocis
pronuntiationifque magifter, quem etiam phonafeum vocitabant.
rit fiii heredem laboris: £Htidm ih i , inquit, da-
bis ? Ego autem dimittorfine filiis . Et infra : quia ibid. j. j
m ihi fernen non d ed ifii, ternaculus meus m ihi heres
erit. Difcant ergo homines conjugia non Iper-
nere , nec fibi iociare ’ ^ares 3 nehujufmodi
fufeipiantIiberos,quosheredes habere non pof.
fint 3 ut vel transfundendx hereditatis contem-
platione, fi nullo contuitu pudoris moventur,
digno ftudeant jm.trimonio.
20. Sed fi Abra n x fententia ad corrigendum
minus proficit,accipe oraculum Dei hujufinodi
condemnantis hereditatem: Non erit, inquit, he- ibid.
res tuus h i c : fe d alter qui ex i er i t de te, ille heres tuu s
erit. Quem aicitalterum ? Peperit enim 8c Agar
filium Ifmaeljfed non ipfum dicit, fed dicit lanc-
tum Iiaac. Etideo addidit: Jgui exieritdc te. Ille
enim vere exi.vit ex Abraham,qui legitimo con-
jugio procreatus eft. Sed per Iiaac legitim urn filium
, ilium verum legitimum polTumus intelli-
: locum .
.1 fecus
eftituimus ex mff. Corb. Colb. & Maz. cum in
te inédit, omnibus legere aliis ,m f i t , ubi frnet us impares
funt.
*. Studio, hoc eft , deinduftria, feu dedita opera,
b. Ita edit. Era. ac Rom. At Am. & Gill, cum mff. Torn.
Thcod. 8c Reg. fummam /if exprimir nomen fidei. Cod. vero Corb.
Long. Colb. & Maz. fumma fefm exprima nomen.
. g ere
gere dominumjefum Chriftum, quem in prin- A cùm de ancilla lufceperit filium ? Aut quid fibi
cipio Evangelii fecundùm Matthxum Abrahx
filium legimus, qui verum fe Abrahx geffit heredem,
aiuftoris illuminans fucceifionem , per
quem Abraham refpexitin cxlum, 8c iplendo-
rem pofteritatis fux agno.vit non minus illuf-
trem, quam fteilarum cxleftium fulget claritas.
Sicut enim f e l la differì a f e l la in cl ari ta te , ita ó "
re fu r re f i io mortuorum. Apoftolus dicit5 eo quod re-
furre<ftionis fux donans conlortia,homines quos
vuk.hoc elle, ut tantus vir huic errori fuerit ob-
noxíus, cujus tanta opera miramur ? Et ideo ne
quodam more navigantium locum hunc quem
plerique vadoíum putant, declinaífe videamur^
rationemejus explanare cordi eft. Non abnuo
quod Abraham de ancilla íufceperit filium 5 ut
cognofeas quoniam non fuperioris cujufdamna-
turx ac íubftantix fuit Abraham, fed unus e numero
8c fragilitate univerforum hominum. Demors
folebat terris abfeondere, regni cxleftis fe -B nique 8c de regione Chaldxorum vocatus e ft,
cit eile participes.
21. Quomodo autem Abrahx propago diffuia
e f t , nifi per hereditatem fidei, per quam cxlo
comparÄmur , conferimur Angelis, xquamur
ftellis ? Ideo a it: S ic e rit fernen tuum. Et credidit,
inquit, Abraham Deo. Quid ‘didit ? Chriftum
fibi per fufeeptionem corporis heredem futurum.
Ut feias quia hoc credidit, Domr s a i t :
Abraham d iem m eum tid it, d rgavifus eff. lu c o requos
iliperftitioni vanx intentos eile magis quam
ceterosaccepimus38cideo majorem invenit gratiam
apud Deum,» quia iuperioribus reriuntia-
v it, ad priora fe extendit, ut fequerr 4- Deum;
Propofitus eft enim ad imitandum tibi, ut 8c tii
advertas, quod fi peccaris renunties, pollis eme-
reri Domini mifericordiam.
; 23. Movere tamen aliquos poteft , quod jam
cum Deo Ioquebatur, 8c ad ancillam introivit,
putatum e ffilli ad ju f i t ia m , quia rationem non C ficut fcriptum eft ; Quia d ix i t Sara ad Abram
quxfivit, fed promtiffima fide credif Bonum - Ecce concluft me Dominus,ut nonpariam : intra ergo
eftutrationempfxveniat fides 3 net^mquam ab ’
homine , itaà dòmino Deo noftro rationem vi-
deamus exigeré. E t e n i m qu indignum ut
humanis teftimoniis de alio cred us , Dei ora-
culis de fe non credamus j Imitemur ergo Abraham
, ut heredes fimus terrx per j itiam fidei,
per quam ille mundi heres.fadus elt.
C A P i UT I V.
Abraham ab adulterii crìmine ob fufeeptum e x anelilafilium
defenditur : nempe quod ab humana
fragilitate non effet immunis > & itine chaldao-
rum fuperftitiones v 'tx reliquijfet: deinde quod in
legem u t potè needum latam non peccaverit : p o f e a
quod non libid ine,fe d amore prolis in ductus f i t ;
ubi multa contra adulterium dìfputantur : defenditur
ultimò quod illud ipfum myfierium nonpcc-
catum fu e r it. A d extremum quaritur an decuerit
meam, 0 utfilios.facias ex illa. Et ita
faclum eft. Sed confideremus, primùm quia A-
braham ante legem Moyfis, 8c ante Evangelium
fuit : * nondum interdiélum adulterium videba^
tur. Pcena criminis ex tempore Jegis eft,qux cri*
men inhibuit ; nec ante legem ulla rei damnatio
eft 3 fed ex lege. Non ergo in legem commi-
fit Abraham, fed legem prxvenit. Deus in pa-
p) radilo licet conjugium laudaverit, non adulterium
damnaverat. Non vult enim mortem pec-
catoris, 8cideo quod prxmii eft pollicetur;quod
pcenx, non exigit. Mavult enim mitibus provocare
, quam terrere ixvioribus. Et tu peccalli
cum gentilis eiles, habes exculatioiiem : venifti
ad Ecclefiam , audifti legem : Non adulterabis ,
jam exculationem delicti non habes. Tamen
quoniam cum his mihi fermo eft, qui ad gratiam
baptilmatis nomen dederunt, fi quis tantum cricircumcifionem
inftituipoftea revocandam, d “ mi- £ men fecit,feiat fibi tribuendam veniam5 fed qua.
nìmum in f e perfezionis continentem. fi ei qui crimen commiferit, in reliqùum tamen
,2. r ' Ed fortaffe dicat aliquis : Quomodo A- abftinendum noverit. Denique illi adulterx
braham nobis imitandum proponis, quam in Evangelio obtulerunt c fcribx Pharia.
Edic. omnino omnes , quia pofterioribus. Contra mff. omnes , I
quia fuperioribus. Melius, ut per fe quifque iatis incelligetb.
Sic mff. omnes. Edic. au tem , u t filium facias ex ilia. LXX. |
Intcrp. I»« 'nwoTntvoa/xa.i <*uu7s. Sic legitur in multis cod. 1 fcripcis : tamen in quibufdam invcnire eft , isxsezoujo-vs. vid e ;
Nobil. ineadem verba.
*. Nonnulli occafionem ex his verbis arripuerunc , ut Aijibro-
fium pcrperain dc adulcerio fenfiffe caluniniarcntur. Atqui certum
eft S. Dodorem conftancer docuiffe prohibitum.fuifle adulccrium
lege na tura li, eamque le'gem a nemine ignorari ( puta inyincibi-
liter ) umquam potuiffe. Id qu idem turn ex aliis iplius operibus,
cognolcere eft , cum ex hoc ipfo libro liquido conftat. Ecenim
ubi narrac quemadmodum Pharao Saramquam inpalacium ab-
du d am uxorem duccrc cogicabat, poftquam conjugatam efte cognovit
, Abrahamo re ftith it, ita loquitur : Etfi natura ferus ac
barbarus tamen fignificat. . . & adulterii crimen fibi cjfc cavendum.
tS)ui prttendit ignorantiam, condemn at intemperantiam. Nec mirum
f i barbarus jus novit natura . . . . Ita major Ux natura , quam legum
prafcriptio eft. Neque vcro pucandum eft Iuec dc folo adulcerio
quo uxor aliena polluicur , effc intelligenda. Nam.pra;terquam
quod gencralia verba funt , proindeque ad unam adulterii fpc-
ciemnon reft ringenda , vir iandlus hoc ipfo capite ad (eric quod
mulieri non licet ,viro non licere; & c. 7. omnes viri imdierifque concu-
bitus nulla legitimi matrimonii forte celebratos habere fuam culpam.
league dicendum exiftimamus eumjdco icriplill'c adultcrium ante
latam Moyfis legem non vifum fuiffe in te rd id um , ut fignificarec
illis tcmporibus earn circa adulccrium ignorantiam e xilitille , qua:
etfi non omnino culpam collercc, hand mediocritcr tamen illam
hiin u e re t, id eft, vincibilem ignorantiam. Nemo enim ncgavef
re naturali poffe inveniri, & excufarc
S. Ambr. Tom. I.
it cele-
Ibriores T h co lo g i, fin minus à toco, (altem à tan to ; eamque effe
de qua fcriptum fit Luc. l i . +8. &ui autem non cognovit, & fecit
digna plagis , vapulabitpaucis. Et hoc fufficiebat cum ad excuiàn-
I dum Abrahamum apud eos quos alloquebacur, qui eadem perpecra-
1 verane ante fuam ad fidem converfionem ; turn ad eofdem ab hujufinodi
crimine in pofterum revocandos, cùm jam ipfis nulla de
ignorantia fuppeteret cxculatio. Hanc autem reiponfionem eo
magis admitccndamremur , quod Ambrofius infra num. 17. hanc
Patriarcha: adionem Deo minus probatameffe tefletur , ac lib. de
Paradifo c. 13. n. atque alibi de eadem camquam de vero peccato
loquatur. Ceterum dici etiam poccft S- Dodorcm aduiterii
nomine n ih ila liud intcllexiffe quam polygamiam ; e.ique ufum
verbi d u ritie , ut efficacius catechumenos abfterrerec à pcliicatti.
Nec vero mirum fi paulo vebemenrior hac in re fuerit Ambrofius,
quando de tertiis nuptiis quas divina ac naturalilege numquam non
licitas fuiffe conftat, Bafilius Ep. 1. ad Ampli, c. 4 dixerit easpo/y-
gamiam appellati, v tl p oúuscafttgatam fornicationem. Ipiequoque
Terculiianusl- dc Monog. c. 6. Abrahami polygamiam defendens,
cani tamen anelila concubinatnm vocat : quo etiam fenfu Leo Magnus
ep. ad Ruft. c. 4. Agar A braille concubinam dicit jid elì,lccun-
dariam iixorem.Qujnimmo J u d s iJofephusl.i. Antiq. C.I4.& 18.
ac Philo 1. Quod Deus fit immut. licet P atriarcharum fu orimi ubique
obfcrvancifiimi, non alio tamen mòdo appellane fecundarías
J eoruni uxorcs quam concubinas , & filios ex ìliis proireatos, quam
nothos ac il legítimos,quod non m ultó ley ins elle pu caucus, quam
dicere hujufinodi conjugium adulterium elle quod nondum ìntet-
dittum videbatur.
c. Edit. Era., cum pofterioribus omnibus, Scriba & P bari fai.
Am- autem & m ff omnes ,fcnb& pharifaorum.