pf. 118.18
Í J .& X 6 .
z 3
i. Fecit igitur De'its cxlum 8c rerram, 8c ea A
tjuafi au<ftor efle prxcepit i non taniquam figu-
C A P Ü t l ì .
rx inventor , fed. tamquam operator naturx.
Namquomodo fibi conveniunt operatoria im-
paifibilis Dei virtus 8c paifibilis materix natura,
tamquam altera ab altera, quo ifidiguerint,
mutuantes? Nam fi increata materia, videtur
ergo Deo creandx poteftas materix defuifle,
8c ab ea operationi filbjacentia mutuata. Si ve^
ro incompofita, mirum admodum coxternam , .................. ,.................
Deo materiam decorem fibi non potuifle con- B perat natul. , non poffibilitati. obtemperat,
Firmamentum , u t aquas ab aquis difierm'tnei 4
creatur. Cali probantur flares ejfe, ac calejlium
orbium concentus rcfellitur.
4 • T j ' T dixit Deus: f ia t firmamentum inte r Gen. t
P . medium aquam, dr f i t difcernens inter
aquam dr aqtiam j dr fa f lum eftfic. Audi verba
Dei ,F in tó S r' \ Jubentis eft non xftimantis. Imferre,
qux fubftantiam non á creatore accepe.
r it, fed fine tempore ipia poflederit. Plus ergo
invenit operator omnium, quam contulir.- In-
venit materiam , in qua poflet operari: contu-
lit autem figuram, qux decorem inventis rebus
affe rret. Onde excipiendus á ceteris tamquam
dies unus, non conferendus cum ceteris tarn*
quam dies primus eft , quo fundamenta rerum
önuiium pofita, 8c cauix efle cceperunt, quinon
menfiiras c o llig itn o n pondus examinât.
Voluntas r ' menfura rerum eft. Sermo ejusfi-
tiis eft opei*- ; F ia t , in quit, firmamentum irrter
medium aquam. Firmum eft omne quod ftatuit
Deus. Et fatis pulcre prxmifit : Fiutfirmamen-
tum , antequam fubjiceret inte r medium aquam ;
ut tu prius crederes firmamentum ex prxcepto
Dei faftum, quam de aquarum proflua qualica-
te dubicares. Si naturam elementorum confibus
mundi hiijus atque univeríx vifibilis crea- Q deres, quomodo inter aquas iolidatum eft firturx
fulta fubftantia eft. Quare ad fecundi diei
admiranda opera (ermo nobisprodeat, quorum
eminentia non iecundum tracfcatus noftri poffi-
bilitatem : fed iecundum Scriptoris veritatem ,
ad laudem referenda eft creatoris.
3. Vos igitur quxib , ut naturaliter xftimare ,
qux dicimus probabiliter, ac fimplici mente Sc
iedulo ingenio peniare dignemini, non fecun-
dum PhiToibphix tradition 8c inanem fedumamentum?
IUx profluunt, illud conftringi-
tui»: illx currunt , hoc manet. F t f i t , in-
quit, difcemens inter aquam. Sed aqua confundere
, non difcernere folet. Qnomodo jubec
quod feit iecundum elementorum rationem eile
contrafium ? Sed cum iermo ejus ortus naturx
f i t , j ure ufurpat dare legem naturx , qui originell!
dedit.
j. Sed prius confideremusquid fit firmamen-
¿Honem » fuaioria verífimilE -olligentes y íed fe- D » utrum ipfurn fit quód in fuperioribus
cundum regulam verijtatis, qux oraciilis divini
iermonis exprimitur, 8c contemplatone tantx
majeftatis fiaelium peftoribus infunditur, quia
fcriptum eft : Confirma me in verbis tuis. Narra-
verunt m ihi injufii exereitutiones ,fed non ficu t le x
tua Domine:omnia praccpta tua veritas. Non ergo
iecundum elementorum naturas , iec' iecundum
Chriftum qui omnia qux volu* ecit
abundans plenitudine divinitatis fux , confide.
lum appellavit,an aliud, 8c fint duo cxli, an plu-
res. Nam funt qui unum cxlum eile dicant,
nec alterius cxli faciendi, cum eilet una hyl'e,
ut ipfi aiunt, potuifle fuppetere fubftantiam 5
quoniam cum omnis fuperiori cxlo eflet expen-
ia, nihil reliqui fuit, quod ad xdificationem ie-
cundi cxli tertiive proficeret. Alii vero innúmeros
cxlos 8c mundos efle aflerunt, quos irri-
dent iui. Non enim nobifcumillis major, quam.
remus qux fafta funt, 8c naturx poifibilitatem £ cum fuis pugna eft , qui geometricis niimeris 8c
Exod. i j . 6 .
mterrogemus. Neque enim cum in Evangelio
leproios curaret, cxcis vifum refunderet, popu-
lus qui aderat 8c ipeclabat illa , med i x ordi-
nem recognovit: ied poteftatem Do..«ni mira-
tus^dedit, ut fcriptum eft, Deo laudem. Neque
iecundum numeros riEgyptiorum 8c conc -fiis
fiderum, menfuras elementorum extendit .na-
num iuarn Moyies , ut divideretur mare Rubrum
, ied divmx imperio poteftatis obtempeneceflitaribus
contendunt probare quod aliud
cxlum efle non.poflit, nec pati naturam utife-
cundumaut tertium fit, nec operatoris virtu-
tem idoneam, ut multos cxloss ffaacceret. Et quis
non hanc eorum artificem facundiam irridear,
qui cùm ex una atque eadem caufii plura ejuC
ciem generis ab hominibus fieri pofle non ab-
nuànt, de creatore omnium dubitent, utrum
t L . plures cxlos facere potuerit, de quo fcriptum
rans. Unde 8c ipieait : Dextera manus tua Domi- F eft: Dominus autem calos fecit. Et alibi : Omnia pf a^-9s-s-
ne glorificata efi in v irtute : dextera manus tua Do- qnacumque v olu it fecit. Quid enim diffìcile ei, pf- ” 3-3-
cui veli ecifleeft? Fluitat igitur illis imponibili
tatis ratio ,cùm de Deo diiputant, cui vere
dicitur : Quia impoflìbile tibi nihil eft.
6. Itaquenos noniolumiecundum, led etiam
tertium cxlum efle negare non poflumus, cùm »• cor. ».
Apoftolus raptum iè ad tertium cxlum fcripto-
rum fuorum teftificatione confirmet. David pf„i. i4*.
etiam cxlos cxlorum infilo laudantium Dominum
conftituit choro. Quem imitantes Philo-
iophi quinque ftellarum 8c folis 8c lu n x , glo-
borum coniònum motum introduxerunt, quorum
orbibus vel potius globis connexa memomine
confregit inimicos. Ilio igitur iàncta plebs
eleva mentem tuam, 8c totum animum tuum
eo confer. Non fic Deus videt, quemadmodum
homo 5 Deus in corde, homo in facie. Nec fic
igitur homo videt, quemadmodum Deus. Audis
quia Deus vidit , 8c Iaudavit. Noli igitur tuis
oculis xftimare qux faeba funt, opinion buique
colligere : fed qux Deus vidit 8c proba c, ea tu
retra&anda non putes.
3. Ita ret . c<ht. & miT. non pauenn quibus Big.CoJb. & Dion.
babent, Verique f i muta. A t Va t. cod. vocem V enfi mil ta non cx lii-
bcc. Edit, autcm Rom. & tres mff. habent funforie. T h . & Reg.
fnafur.
fuafon
irifimilia. Ben. & Corb. prima manu, fuafure .
Sí c . neu male. Nam liibintelligi poteft difcipÜi
■vveerrfíaarnSi rreeSttrroo ■88cc ccoonn I ttrraarriiirooir icceeexttoeesrn iIss mmHoottuu ffeerrBrni aarr-. A f&r «"o„mre,n * aliud fignificatur I & frp ed_ es roiidioVf 1
bitrantur, eoque impulfu 8c motu ipforum orbium
dulcem quemdam 8c plenum fùavitatis at-
que artis 8c gratiflìmi modulaminis ibnum red-
d i , quoniam feiflùs aer tam artifici m otu, 8c
acuta cum gravibus temperante,ita varios xqua-
bfiiter concentus efficiat, utomnem fupergre-
diatur mufici carminis ftiavitatem.
. 7* Hujus rei fidem fi requiras atqùe expecles
Prilli nn1k-ic o nudi-i ..« 1__: T «•.c‘. jui. tA p.c _c ie s urDem n ium cliius in m ed io rprr-i
ifflii vvveeerrraaan rffooorreernn^tt,. a cqfuuoomm' ooPd,drooo bttaaarnni tt>ooh æmmfioorattuun t'on rrbNWiuanmmiu B in ilio circuita aquai¿. e(l.a.r e non, Pp o.ffe
concrepante,cùmillecæleftis orbis, cui affi,
xos ferunt ftellarum curfus, qui fine intermifi
fione volvuntur, concitatiorem habeat conver.
fionem atque acutum fonum excitet, hic autem
Iunaris graviflìmum, non audiretur à nobis
cum Ieviora audire foleamus ? Fidem ergo eius
diiputationis fi teftimònio noftro 8c audirus
muñere exigamus probari , referunt obfui
8c caufa difeernitur , 8c perfona cooperaroris
adjungitur, Sic enim fcriptum eft : E t d ifir ev it cen.
Deus intermedium aqua quaerat fu b firmamento,
& ìntqr medium aqua qua eratfuper firmamentum.
9. Et primo volunt id déftruere quod frequenti
Scripturarum lebtione inolitum noftris
8c impreflum eft mentibus, quia aqux fuper
cxlos efle non poflìnt, dicentes rotundum eflè
orbem illum c x l i , ctijus in medio terra fit , 8c
_ 1 — *.vi/vuwai,iu iiuDXb ìenium
audiendi fadum, propter illam à principio
noftrx generationis concepti fonitus confuetu-
dinem. Et exemplum afFerunt, eo quod Nilus
fluviorum maximus , eo videlicet loco ubi fe ex
altiflìmis montibusa in Catadupa fila prxcipi-
t a t , magnitudine fragoris fui aures acçolarum
obftruat, ut audiendi munere carere dicantur.
Sed facile his ipià reipondet veritas. Nam qui
tonnfiAtriu-uam a HudiRmuHs _n_u_b_i_u_mr collifione■ gen■erata
rr —L—E sP ü il ■ Fu l lc i quod
neceíle eft defluat 8c labatur , cüm de fuperio-
nbusad inferiora decurfus eft. Qiiomodoenim
aqúu fuper orbem, ut aiunt, ftare poteft ctiifi
orbis ipfe volvatur ? H ec eft illa verfutia r ílec-
tic.-e. Da mihi unde tibí relpondeam. C od fi
pon detur nullum verbum refertur. PetuSt fibi
concedí axem cx li torqueri motu concito or-
bem autem terrx eile immobilem j ut aftruant
aquas fupei; cxlos efle non p o fli, quod atunes
PílC t fA llr lsn r ln / a ! S R i — n ' I _ r.
-------------- VUU Ut
concedam illis quod poftulant, 8c fecundum
eorum opiniones illis refpondeam, negare poli
ftntin illa altitudine & profondo Se longitudi.
nem eflè Se latitudinem , quam nemo poteft
compreliendere,nifiis quiimplenir in oronem
plenitudinem D e i, ut Apoftolus ait, Quisenim
poteft fàcile eflè divini operi« xftìmatori Eft i
ergo latitudo in ipfa.cxli altitudine. Suntetiam
ut dehijflicamus quxfcirepoirumus , pleraqué
--wqnsiuc generata, ut ne ms aicamus qux lcire poflumus
---------------' — l l I rt j Ui l L lll- J xdlfiria fiirte f —
cmtoi um orbium converfiones, qui majori uti- D xdificia foris rotonda intus quadrar
que ficut motu ferri xft manrur H H I ----- 1 „ „ , mtus quaurar
que licut motu ferri xftimantur, ita vehemen-
tiores fonitus excitarent, non audiremus ? Ad-
dunt prxterea, ideo ibnum hunc non pervenire
ad terras, ne capti hofninés per fiiavitatem
ejus atque dulcedinem, quam celerrimus file
coelorum effìcit motus , ab orientalibus parti-
bus ufque in occaium , propria negotia atque
opera derelinquerent, 8c omnia hic otiofa re
v foris
quadrata, intus rotunda, quibus fupenora funt
plana, in quibus.aqua hxrere folear. Qux ta.
men ideo dicimus, ut advertant opinionès fuas
opinionibus. verifimilioribus. revinci poiTe Se
definant tantum opus D e i, humanx operàtio.
nis Se noftrx poffibilitatis contemplatione me.
tiri.
io. Nos autem Scripturarum feriem atque
ordinem fequimur , 8c opusilionfempktione
x i r im s m n c - in A n m i . S r ; j j i n
ÌIÌBWmBMÌÌìWI rarum e x i m magiftetio. ^
C A P U T I I I .
quo divideretur aqua,8c ab inferiore fuperior
difeerneretur. Quid hoc manifeftius ? Qui jui-
fit difeerni aquam intèije&o Se m o d io ft^ È
mento, providit quemadmodum divifa atque
difereta mànere pollìt. Sermo D ei virtus naturx
eft b Se diuturnitatis fubftancia qùoadufque b
1" velit eam manerequiftatuif,ficutfcriptiimeft:
Stataìt ea in faculum fatali , praceptum p'ófuit rf. i,s
& non prateribit. Et ut ftìas , quia de iftis
aquishoe dixit, quas tu negus poli? in fuperio-
nbus cx li efle, audi fuperiora : Laudate eum Mdm.
cali calorum , d- aqua , qua fuper calos funt,
laudent nomen Domini. Nonne'quafi adver-
fanti tibi dixit¡¿¡uoniam ipfedixité-fqga funt, tUim.
tpfe mandavi!. & creata funt : fia titi t .ea in fa.
eulum faculi , praceptum pqfitit ,. (fi. non praterie
bit i An non videtur tibi audor idoneus qui
Iegem Tuo operi daret > Deus eft qui dicit’, ve.
nerabilis natura, inxftimaèilis magni radine* im. *
menfus in remiuieratiónibus , incomprehenii-
I i iW l f S l B a a cacarailal, 9 iliubus d ie . Ìli Sóninió Scie. [ b. Mi. Corb. vet. diutitrnìtaiptbfiantU. deliqui mfl'. Si «iit.
, | aiuturmmis fubftantia.
Firmamentum non idem ejfe ac calum : veras aquAs
fuper iffi' refidere perpemm »erari ; idque ojkndi
Senpiuri, exemplis.ac multiplier ratione : ubi qui
calidamfoli naturam incjji nolane, rcvincuntur.
8. | ) Ropofitum igitur nobis eft , quia di.
JL Deus : Fiat firmamentum inter medium
aqua, & fit difcernens inter aquam 6- aquam.
li ine trattatile, Utrum hoc firmamentum ap.
pellet quod ante jam fecit, de quo fcriptum
e ft : In principio fe c it VeUs calum é - terram. Nec
fallit quod aliqui ante nos ita acceperint eo
quod lupra creatum auttore D eo Se conditum
cxlum Scriptum expreflèrit, Me expofmonem
opens, creationifque diffuderit ; ut ibi quafi
lumina operis fareviter comprehenfa f i t , hic
operationis qualitas per ipfas concurrentium
rerum dlgefta fit fpecies. Sed mover nos, quia
*■ M ff. plures ac probaciorcs, catadyta
rupti haud longc recedane. Corb. vetus
tionis ergo haben: abdìta proflttvii. A lii '
i quibus a lii liccc co r- I
jern. a c Cscn. explicare
& edit. Icgunc cata- J
B iij