Saniti Ambrofii
lob. T. 6.
Pf. S i. 6.
& IJtura
5 quia ex nullo homine generantura anima:. A
Itaque viros fideles filios iiios dicere non eft ad-
fpernatus Deus.Sicuc ergo viri probabilis vita; filli
Dei vocantur : ita quorum carnalia funt opera,
hos filios dicimus carnis Scripturarum au to ri
tate. Dicitenimjohannes Evangelifta : Quia
quotquot dominum Iefum receperunt, dediteis potcfia-
tem filios D ei fier i > bis qui credunt in nomine ejus,
qui non e x fa n g u in ib u s , ncque e x voluntate carnis,
ncque ex voluntate v ir i,f e d e x Veo nati fu n t. Ideo
C A P U T V.
Terram iniquitate hominum fu ijfe corruptam; item
omnis hominis tempus ante Dominum ejfe duplict
modo intelligi : denique pro toto homine carnem
fu m i , cujus illecebris anima nofira corrumpitur.
H. Z ™ ' Orrupta efi autem terra coram V eo , cfi im- V / pleta e fi, inquit, iniquitate. Caufa terre-
n« corruptel« manifefta e ft, eo quod iniquitas
hominum terram corruperit. Unde Sc dominus
poftea habes quia iratus Dominus eft, quoniam B Deus ait : b Tempus omnis hominis v en it ante me
quamvis cogitaret, hoc eft, fciret quia homo po.
fitus in terne regione, carnem portans, fine peccato
effe non poffit ( terra enim velut quidam
tentationum locus eft, caroque corruptela; ille-
cebra) tamen cùm haberent mentem rationis ca-
pacem virtutemque anima; infufam corpori,fine
confideratione aliqua in lapfum ruerunt, ex quo
revocare íénollent. Ñeque enim Deus cogitat
ficut homines,ut aliqua ei nova fuccedat fentenquia
repleta efi terra iniquitatibus fu is . Tempus
quidem omnium hominum in conlpeduDei, Sc
in ejus voluntate eft. N on enim, ut vulgo aiunt,
fatale decretum alligatur: fed tamen c fpeciali-
ter hie di&um puto3quia in Evangelio Dominus
redemturus hominum genus paflione fui corporis
, Sc emundaturus fanguine fuo , facramento-
que baptifmatis , a i t : Pater v en it hora , clarifica
F ilium tu um , u t (fi F iliu s tuUs clarified te. Ergo
tia5 neque irafcitur quafi mutabilis : fed ideo hæc C quia in diluvio per arcam N oe fervatæ funt releguntur,
ut exprima tur peccatorum noftrorum
acerbitas, qua; divinam merueritofFenfam 3 tam-
quam eo ufque increverit culpa, ut edam Deus
qui naturaliter non movetur aut ira , aut odio,
aut paflìone ulla, provocatus videatur ad ira-
cundiam.
io. Minitatus eft prieterea quod deleret hominem
: A b homine , inquit, ufque adpecus > (fi a
reptilibus ufque ad v o la tilia cali delebo. Quid la;-
liqui« generis humani ad feminarium reparatio-
nis Sc renovationis futur«, ideo pr«mifit hie :
Tempus omnis hominis v en it j quia repleta efi terra
iniquitatibus fu is . Hoc in figura 3 in veritate autem
a it: Reliquia per dilettionem gratia fa lv a fa t fa
fu n t. Ideoque excIamatApoftölusdicens: Supcr-
abundavitpeccatum,ut fuperabunctaret & gratia.
iv . Corrupit , inquit , omnis caro v iam fu am .
Carnem hie pofuit pro homine terreno, in quo
ferant irrationabilia ? Sed quia propterhomi- D carnis illecebra viam ejus corruperit. Qui fi innem
ilia fada erant, eo utique deleto propter tellexiflet quod munus accepiftet à Deo , non
quem fada funt, confequens erat ut etiam itla utique paflus effet, ut caro obftaret animæ virdelerentur
; quia non erat qui his uteretur. Sen- tutibus. Itaque caro caufa fuit corrumpendæ efu
autem altiore illud manifeftatur, quia homo tiam animæ, qi d velut origo Sc locus eft quimens
eft qua: eft rationis capax 3 homo enim de-
finitur animal vivum, mortale, rationale. Principali
igitur extindo, etiam fenius omnis extin-
voluptatis, ex qua velut à fonte proriim-
punt concupifcentiarum malarumque paffionum
flumina , lateque exundant. Quibus demem-
tur animæ quoddam excuffo gubernatore remi-
gium , cùm ipfa mens velut quibufdam tempeffio
guitur j eo quod nihil reliqui ad ialutem fuperf
i t , cùm ialutis fundamentum virtus defecerit. ^ __i.__„ ___ __tv,,n
A d condemnationem autem ceterorum, Sc ad E tatibus'Sc procellis vida loco fuo c ed iti Pulcre
expreflionem pietatis divina dicitur Noe apud ' ‘
Deum gratiam invenifle. Simuloftenditur quod
hominem juftum non obumbret aliorum offendam
, quando ipfe ad totius generis refèrvatur ieminarium
, qui non generationis nobilitate, led
juftiti«& perfedionis merito laudatur. Probati
enim viri genus virtutis profapia eft 3 ouia ficut
hominum genus homines , ita anima m genus
virtutes funt. Etenim famili« hominum fplendoautem
ait, quia homo viam natura; fuá: corrupit.
Nam via fuain paradifo era t,in illo beatitudi-
num tramite, in illo virtutum flore, Sc in illa in-
corruptibili grada , quam viam terrenis inquina
vit veftigiis. Alii habent: v iam ipfius, hoc e ft,
Dei. Hoc folet verbo e Domini declarare.
C A P U T VI .
P H confiruftione arca, in qua humani corporis figura
re generis nobilitantur : animarum autem clari- F ¿ ¿ fr ib itu r ; efi cujus nid i fingulas ejufdem corpo-
c r- T- - ' - - • ris humani partes ßgmfiyint. guomodo ilU bitumine,
u tfirmiferfibi cohareant, f in t linienda.
13. Q Ed jam de ipfa Noe arca dicendum ,
ficatur grada fplendore virtutis.
a. Vocem animt edit. Rom. fultulic, forlitan ut fuperfltiam. S ix tus
autem Sen. B ib l.l. j . ann. 7 7 . pauloalicer hunc Ambrofii lo cum
retu lit , his nempe v erb is : Plerumquefilios D e i , feu virotfi-
deles Scriptura Angelos vocat & c. Sed unde hoc fumtum quis diviner
? V o lu it haud dubie V i r dodliifimus fic oftendere hanc non
fuifle Ambrofii opinionem, ut ex A n g e lis , naturis fcilicct fpirita-
lib u s , & u t cum Philoneloquamur - ^ ^ s , v eru ine xfiliis S e th ,
nimirum juftis hominibus gigantes generatos efle crcdcret, quem-
admodum interpretatur Augullinus D e Civ . Dei 1. i j . c. V c -
r i tamen fimilius eft Ambrofium PhiJonis iententiam ac verba hoc
Joco mutuatum de A ng eiisma lis, quos in acre verfari d o c e t , io -
cutum efle , ficut id clariusexpofuit in Pfal. 118. Serm. 1 . Ve ifu
ulfe quod quidem ncc iplemct Auguftinus Quatft. j . in Gen. om-
ninoaufus eft imprqbare. Q^iamquam ingenue fatcamur D o fto -
rem noil rum antiquis Patribus qui hate eadem bonis Angelis adtriquam
fi quis velit impenfius coiifidera-
r e , inveniet in ejus ædificatione defcriptam hubnum,
hîcï & in fin I I de V irg in filbfcubere pocuiiTe H amm fi
v a ca t, feriem longam videbisapud eumdem S ix t. loco cit. Pamcl
Parad. 1. T e r t. & Coqu*um in c. i j . 1. i ; . D e C iv , D ei. Ceterum
idem ipfe Ambrofius multis locis Angelos atque animas naturâ effe
incorporea clare profitetur.
b. Edit. Rom. tempus omnium hominum venit comm me, quia repleta
eil terra iniquitate ab eis. Ita etiam in f r a , fed utroque loco
contra mil. & vet. edit, au&oritatem.
c. Rom. edit, f o la , fpiritaliter.
d. Sic edit. M if. au tem, velut regio quidam, & locus eft voltipt.
c. Edic. omues, Domini declarari. Melius mil'. Domini declarare
Subintelligendum enim, Scripncra viam. Pendet autem hujus loci
fenfusexeo quod legaturapud L X X t L i otó, «W . V id cfisN o bi-
l i i notas ad ilium vcrfum -, & Philoncm lib. O v dtftTriti S ô»~e».
Cen. 6. ¡1,
■ b -,
ibidem, in
Rom. 11. d
2 3 3
mani figuram corporis. Quid eft enim quod ait A fitos. Eft enim jam in hoc corpore nidus pud:
• Deus : F a c igitur tib i arcam de lignis q uad ratisi
Quadraturh certe hoc appellamus, quod omnibus
bene confiftat partibus , Sc conveniat fibi.
Itaque & Deusau&or noftri corporis,naturxque
fabricator adftruitur, Sc opus ipfum perfectum
effe iis iermonibus fignifìcatur. Quadrata autem
hominis membra effe evidens ratio , fi confide-
res pedus hominis,confideres ventrem pari men-
fura longitudinis Sc latitudinis, nifi cùm voluptix,
in quo erat nidus irrationabilis con cupifcen-
tije. Sed ubi ante partus deformes nutriebat libido,
ibi nunc decor« caftitatis adolefcit herediras.
iy. i llin ie s , inquit, earn bitumine. Ex multis ofli-
bus, nervifque, Sc ceteris aliis cönftat huma-
num corpus. Et foris igitur Sc intus apta com-
page connexum fibi adha:ret,& habitudine propria
quam a<pyiv Gr«ci dicunt, tenetur 3 ut intus
claufus ipiritus qui infunditur, vel fpiritalis fubtatibus
Sc epulis ventr diftento meniura natu- B ftantia quæ intus operatur, veluti geminis con
ralis exceditur. Jam pv. ues, Sc manus, brachia,
femora,& crura quadripartita quis non ipfoa viiu
ad vertat ? Sunt autem pleraque eorum, etfinon
ejufdem longitudinis, aut latitudinisj tamen qu«
analogiam ita fervent, ut in iis quoque congrua
menfura ratioque concurrat : longitudo proli-
xior quàm latitudo fit , latitudo quàm altitudo.
Et ficut ligni arc« trina diftantia eft 3 fiquidem
trecentorum cubitorum lon^itudinem, Sc quinftrida
vinculis non evagetur *. fed ad unitatem
aptam Sc continentem , connexionemque vali-
dam cohibetur. Ideo bitumine conftringi area
jubetur 3 eft enim bitumen vehementis ad con f
tringendum natur«. Unde gr«ce dicitur »a^ct
rS tjuoá^stv, quod disjun&a connedat,ne-
xuque conftringat indiffolubili , ita ut naturali
unitate fibi credas convenire. Ob hanc caufam
intus & foris bitumine area conftringitur, ne
quaginta cubitorum latitudi^m, Sc triginta cu- C connexio ilia facile rumpatur.
bitorum altitudinem fervanoam efle pr«fcrip-
f i t : ita Sc in noftro corpore fummaeft , Sc media
, Sc minima diftantia. Summa fecundum lon-
gitudinem, media fecundum latitudinem , minima
fecundum altitudinem 3 to turn tamen corpus
adtextum ex fingulis mem1 is quadratum vi-
detur. Nam Sc in üíu ita eft ,u. 'os quadratos di-
camus , quos nec enormes proceritate ,& validos
robufti qualitate corporis «ftimamus.
C A P U T V I I .
Area Noe cum area foederis comparatur ; cujus di-
menfionibus denotari ofienditur fingulas humani
corporis partes ad ufitm aliquem cfi decorem ejfe
compofitas.
16. \ Libi autem, hoc e f t , in Exodo etiam %xod. a
j[\^ deauratur foris 8c intus area ilia, qu« J1,
in fanctis eft mundi intelligibilis imitatrix ima-
14. Quid etiam fibi vultquod ait : Nidos fa c ie s D g°- Sicut enim pretiofius aurum bitumine : ita
in arca , nequáquam filendum videtur. Naturaliter
enim dictum arbitror , eo quod omne corpus
noftrum adtextum eft ficut nidus 5 ut ipiritus
vitalis omnes partes vifcerum penetret, atque
de principali noftro fundat fe per arrus Angulos.
Nidi quidam funt oculi noftri , quibus fe
vifiis inferit. Nidi funt noftrarum finus aurium ,
per quos auditus fe infundit, Sc velut in foveam
altam'dejicit. Nidus eft narium , qui ad fe odoilla
qu« in fanctis eft arca,quàm ifta pr«ftantior.
Denique hìc fimpliciter ligna pofuit: ibi autem
ligna quidem, fèd imputribilia comprehendit,
declarahs merita fanctorurn. Addidit etiam illic
iùpportatoria immobiha effe , quod fànctorum
ftatio ftabilis Se firma fit 3 quia vit« probabilis
tramitem virtutis dudu r :uti funt, corruptei«
declinantes confortia. 1. ;c autem arca , utpo-
te in diluvio, huc atque illue motu impellebarem
qdtrahit. Nidus eft quartus major ceteris E tur incerto 3 eo quod peccatorum flatus mobi.
hiatus oris, in quo nutrir>’ r, donee adolefcatfa-
por;Sc unde vox evolat. *n quo latet lingua qu«
velut organumvocisfonos ejus artifici fiiavitate
modulatur 3 Sc chm fit ipfa irrationabilis, ratio-
nabilem vocem expriink. Nidus eft hemicra-
nium. Nidus eft membrana ilia qu« cerebrum
fo v e t , Sc intra cohibet. Nidi funt vifcera pulmonis
Sc cordis. Spiritus quidem noftri, hoc eft,
ejus quem carpimus, Sc quo alimurin hac vita,
lis fic , Se vit« eorum quodam redundantium
paflìonum diluvio Corruptioni obnoxi« errore
inconftariti vagentur.
17. Nec illud pr«tereundum quod cùm di-
xiffet : E t fa c ie s arcam trecentorum cubitorum lon- Cen. 6 .3
gì tu di ne > cfi quinquaginta cubitorum latitudine, cfi l6'
triginta cubitorum altitudine , addidit : Colligens
fa c ie s arcam, (fi in cubito confummr1 ìs e am a fum mo
: ut reliquo corpori menfur« i*oi convenienniduseft
pulmo : fanguinis autem Sc fpiritus ni- F tis acl gratiam decore quadraret caput hominis,
dus.eft cor. Duo funt enim ejus uteri: unus quo
fanguinem velut q> dam finu fufcipit, Sc trans-
fundit in venas : an • quo rigatus ex illo fupe-
riori deducit in arterias jugi meatu. Offa quo-
que validiora nidos habent. Sunt enim intus ca-
vata, in quibus foraminibus eft medulla. In vifi.
ceribus ipfis mollioribus nidi cupiditatis aut do-
loris funt. Et alia fi quis confideret, etiam plures
nidos inveniet in hac fabrica humani corporis.
Unde puto Sc ilium in Pfalmo non folum myftice,
fed etiam naturaliter dixifle: Etenim pajfer inve-
nitfibi domum, cfi turtur nidum >ubi reponat pullos
a. Ita Corb. & Long. Edic. v e ro , ipfo ufu.
b. Ve t. edic. regnum impertiat, rejponfa proferre. MlT. regimen
impertiat, refponfa proferre. Demum Rom. edic. regimen impertiat,
rejponfa prof erat. Hanc porro Icftioncm fecuci fumus , quod non
Sc tamquam regale arc« adjungeret,ex quo cùm
iènfus omnés ad ceteras partes corporis trans-
funderentur 3 tum maxime oculi , velut fpecu-
latores Sc cuftodes natur« appofiti providentia,
prope totum orbis noftri ftatum defuper con-
tuerentur. ipfaque 1 is illic locata fecundum
plurimorum fèntentiam, & maxime Salomonis
qui ait : Oculi fapientis in capite ejus : quafi in aula ecclef. a
imperiali virtutum concilium fibi contrahat,quo I+-
ftipata comitatu Se ipfa milnitior fit, & tamquam
ex edito quodam loco tuendi totius corporis
b regimen impertiat , refponfa proferat j 5
alia occurrerec emendacior. N i f i qu¿s malic refponfa proferre gricco
more diflum pro refponià , id eft ju lfa , proferendo. Confer
hünc locum cum c. 9 . 1. 6. Hexaem. 11. j j . & feq.
p »j /
Hri
1
Spi
lili
Ili
■m
lib
I l f #
ff m m i.
I l l
W m llllib i l l l !
lili