vio fu i t , nifi forte deledationem accipìamùs, A
tju« operiebat hoc corpus noftrur" Se quafi te-
gebat per ilium Adæ errorem ? t :o maxime
tedis fimilis «ftimatur 5 quiafenfus omnis in capite
, inde deledatio qu« corpus omne fubjec-
tum habebat. Sed ubi mens jufti viri fobria atque
integra à corruptione diluvii, divin« co-
gnitionis infiammata defiderio exilire atque e-
volare voluit in fuperiora , detexit omnia qu«
erant impedimento, Se fpeciemvoluptatis,qu«
quodam operimento ceteras tegebat partes cor- B
poris redoperuit ac retexit $ ut non folum corpus
à fervitio dominatricis ignobilis liberaret,
verum etiam ea qu« erant incorporalia com-
prehenderet 5 qu« enim non videntur «terna
funt. Et ideo juftus quem non videbat Dominum
requirebat, corruptel« exfors , cupidus
«ternitatis.
73. Quod autem ait primum menfem vel fecundum,
eumque effe verni temporis diem, ha-
exod. n.i. bes Se alibi d idum, Hic menfis primus erit vobis in C
diebus anni. Qui enim in gratia primus poft pe-
riculum , hic rede prærogativam primi menfis
accepit.
supra, cap. 74- N ec te autem moveat quod diximus fupra
1?. folium in ramo repertum poft diluvium potuifle
generari: etfi fub aqiiaplerumque herb« foleant
germinare ^ tamen utfcrupulus omnis poifitau-
fe rri, quid magnum fi Deo jubente , uno die
quo imminuta fuerit aqua, ftatim germinavir Se
terra , cùm idem fit fruduum reparator& con-I
ditor, atque operisiui ufum non fuerit oblitus 3
c c n . i . h . Denique habes & in Genefi ftatim quod jufle-
rit ut terra herbam pabuli germinaret, & lignum
frudiferum cum frudufuo, & ftatim ejecit terra
herbam pabuli, habentem fernen fecundùm
genus, Se lignum frudiferum ; Se ille dies unus
fuerit, quo h«c Deus juifit aut fecit. Ergo bea.
iieficii fui Deus non immemor, a immemor autem
hoftr« iniquitatis opus fuum ejufdem qua
ccepit temporis quantitate reparavit.
C A P U T X X I .
Cur Noe u t exiret ex arca Dei praceptum exfpeffa-
verit. gupmodo per ordinem quo idem cum fu is
ingrejfus atque egrefius deferibitur, abfiinentia generationis
nec non ejufdem ujus defignetur ? De-
rnum quid tile ordo fpir itali intellecfunosedoceat?
75. I f T d ix it dominus Deus ad Noe :E x i de arca
ce», t.16. P , t u , f iu x o r t u a , f i f i l i i tu i. Itaque recedente
aqua Se ficcata terra exire potuit Noe ;
de arca. Sed juftus nihil fibi arrogat, ied totum
iè divino committit imperio. Et maxime qui cæ-
lefti fuerat ingrefliis oráculo, c«lefte debuit ut
egrederetur, exípedare reíponfum. Verecunda
enim juftitia eft , quia inverecunda iniquitas
qu« ufurpat indebita , nec reveretur audorem.
76. Nunc quæramus quaratione quamdiuin-
grediebantur in arcam hic ordo fuit ingredien-
tium , ut primo ipie ingrederetur Se filii ejus y
deinde ejus uxor,6c uxores filiorum ejus : quando
autem exierunt, commutatum fit. Nam ferip-
i l id . 18. tum eft : E x iv i t ipfe, f i uxor ejus, f i f i l i i , f i uxores
filiorum ejus. Et llttera quidem fignificat in ingreflli
abftihentiarri geiierationis, in egreflù generationis
ufum. Tunc enim pater cum filiis prius
in troiv it, Se filii cum parente , Se pöftea uxör
ejus , Se filiorum ejus uicores, id eft, non com-
mifeetur fexus in introitu, commifcetur in egrefi
fu. Aperte igitur velut ordine ipfo ingreifionis
vocem quamdam juftus emittit, tempus illud
non effe concubitus, neque deliciarum, quo omnibus
immineret inte.’ us. Onde ih Evangelio
Dominus ait , reprehi lens quod temporibus
Noe manducatene Se biberent, uxores ducerent,
Sc filias nuptum tradereht $ & ideo propter
intemperantiam eorum fupervenifle diluvium*
Mceröris igitur tempus illud non lætitiæ erat*
Et ihde juftus conibrtio hon deledabatur uxo-
ris, vel filii jufti petebant copulam conjugalem.
Quam enim indecorum, ut quo tempore viven*
tes morerentur , tunc perituri generarenttir ?
Poftea autem rede ad feminarium ceterorum b
fucceflit ufiis Se ciira conjugii, cùm diluvium re-
! ceffit. Itaque non viri cum viris, fed femin« cum
viris exeunt 5 ut virilis in fe interdida permix-
tio , permifla autem virilis Se feminei légitima
forte conjugii copula videretur*
77. Senfus autem altior hoc habet : ubi peri.,
culum eft., viriles quædam Se fortiores difeep-
tationes menti adhæreant, Sc eo fe mens quafi
quamdam tueatur fobolem filiorum i quo tenv
peftatibus §£ gravioribus 'fiionibus acies quædam
virilis occurrk. Dec ..rib autem periculo,
) nihil obeft fi molliores cogitationes validioribus
copulentur j noh uteffeminenturà mollioribus
fortiores , fed ut molliores fenfus velut quibufc
dam virilibus roborentur, cùm omnia confilia
noftra ad virtutem juftitiam , irttegritatem ,
fortitudinem dirigantur, Sc quodam ufu femi-
narioque virtutum creari atque adolefcere poi-
fint validiora confilia. Non eft igitur utile, cùm
vitiorum aliqua confufio eft qu« mentem oc-
cupet, ferere aliqùas cogitai aes:, atque generare
Se parturire mentem. Cam autem com-
prefl« fuerint cupiditates, Sc mens requie veri t ,
tunc feminario quodam difeeptationis accepto,
virtutes poiTunt Se bona opera germinari.
C A P U T X X I I .
Q u a de caufia Noe aram injuffus Deo adificavit >
quidve Deo , ( fi non Domino : quare etiam holo-
cau fia e befiiis ac vola tili bus mundi s obtulerit>
(fi quidf i t quod a i t Dominus : Recogitans non
adjiciam maledicere terram Sec.
78. T T ' T ad ifica vit, in q u it, Noe aram Deo. Qua"
P , rationefupraDominus admonuit qu«
faceret, Sc fecit Noe omnia : hoc autem quod
non admonitus eft fecerit, fortaffe requiratur.
Sed utique Dominus non debuit quafi avarus
mercedem grati« poftulare, Se juftus eam intel-
lexit veram adionem gratiarum efle qu« non
juberetur, fèd deferrer *r. Itaque nec dilationem
pafliis eft. Etenim gra animi virtus paffionem
dubitationis excludit : qui autem debitum grati
« ut à le exigatur exfpedat, ingratus eft. Quod
autem ¿edificavi t , in quit, Deo, Se non dixit Do mino
, fed Deo j fecundum nominis interpretaa.
S ic mff. V a t.C o rb . Long. A lii vero & edit. mtmor autem nof- I J b. In omnibus edit. delideratur verbum , [ucccjfn , quod ex cod.
tra iniquitatis, opus fuum ejufdem. Cod- Maz.. eadem qua ccepit & c . 1 Corb- Long* Colb. & Maz. reflitiiiinus.
tionem » non coada • idetur h«c adio efle gra- A
tiarum quafi Domin' lèd virtus juijii moiigera
& grata quafi Deo. Q .o d imperiale eft fequef-
travit j quod beneficii nominavit.
79. E t JumfitÀ befiiis,(fi àvolatilibus mundis, (fi
dbtulit, inquit, holocaufia. Littera evidens eft,
quod ea qu« incontaminata fiiht, debemus of-
ferre , in quibus afFedus reluceat offer en tis. Altior
autem interpretatio hoc habet, quod befi
ti« mund« videntur ienfus eflè-iapienr" '} vola-
tilia autem intelledus , qui funt longe íubtilio- B
jres atque leviores.
80. Nunc vero confideremus diligehtius quid
ti. fit quod ait : E t d ix i t dominus Deus : Recogitans
non adjiciam maledicere terram propter opera homi-
num j quia permanet cor hominis diligent er fuper
m a la a ajuventute. Non ergo adhuc percuteret
omnem terram, ficut fecit, omnibus diebus ter-
ræ. Etfi vindicaverat in hominum genusj tamen
cognoverat quia vindida legis ad timorem prò-
fic it, Sc cognitionem dodrin« magis quam ad (
natur« commutationem, qu« corrigiin aliqui-
bus poteft, in omnibus mutari ".011 poteft. Vin-
dicavit ergo Dominus, ut timcremus : pepercit,
ut reiervaremur. Et vihdicavit ièmel ad exem-
plum timoris, pepercit in reliquum , ne domi»
naretur ièmper amaritudo peccati j fimul quia
fi quis peccata cupiat iæpius vindicare , aíper
magis quam ceniòrius habetur. Ideoque dicit
Dominus : Non adjiciam ultra maledicere terra ,
propter opera hominum, id eft, quia pietatem fuam ]
circa univerfitatem hominum vol,,;~ declarare,
Se tamen iecuritatem Sc negligent n quamdam
mentibus humanis adferre non debuit,in paucos
vindicat, plures refervat. Deinde cùm dicit:
Non b adjiciam , oftendit quod allevet magis «-
rumnaS hominum quam ingravet, feiens quod
penitus peccata hominum auferri non queanr.
Tamquam in proverbio: Si quis reti fubtilihau-
rire cupiat aquam , fíe qui malitiam ex pedo-
ribus hominum conatur auferre.
8r. c Non adjiciam , inquit , maledicere terra
propter peccata hominum ; quia permanetfenfus hominis
d i lige n terfupcr m ala a juventute. Vide quo-
rnodo ftudiofe nos delinquere Deus fignificet ,
dicendo permanere fuper malaienfum hominis
diligenter : quo dido lignificare videtur diligen-
ter cor hominis ad peccata propende’-'*, Se in_
eilè principali noftro lubricumdelinn etjdi, Se
quod pejus eft, ftudium non deeflè. Ideo enim
a i t , diligenter, quafi iòlliciti fimus, ne immu- !
nitas culpæ nobis poifit obrepere. Deinde non
in unum malum dixit, fed fuper mala. ajuventute,
addidit 5 ex illa enim «tate crefcit màlitia,
• s- licet alibi legerimus quod non fir Tie peccato
nec unius diei infans. Sed Se infanti., .iiie peccato
non fit propter corporis infirmitatem , diligentia
autem Se ftudium peccandi incipiat ajuventute
5 ut puer quafi infirmus peccet,juvenis tamquam
improbus , qui ftudiofe cupiat peccata
a. Rom. edit, lo ia , ex adolcfcentia fua. Non ergo adjiciam percutiré
omnem carntm ,ficutfeci, omnibus diebus terra. Clini ili IL con-
l'ciuit Nob ilius in liunc locuin , nifi quod paulo fupcrius incer-
punftionem fic putat effe refticucndani : ht d ixit Dominus recogitans
: Non adjiciam Scc. Quod heb'rico melius rcipondere adferic.
b. Edic. Rom. Non adjiciam percutere omnem carnem.
c. Ita mff.' & prifea: edit, magno conícnfu. Edit. Rom. Non adjiciam
, in q u itu ltra maledicere terrampropter opera hominum, quia
committere , Se in criminibuS gloriefur; Apud
plerofque enim innocentia pro ignavia, Se culpa
pro laude habetur. Ita fé luxuria Se deliciis Se
adulteriorum affedibus juvenes jadare confu-
erunt. Grefcit ergo cum «ratibus culpa. Ömne
jgitur genlìs hominum jam non confumendum
declara t , cum dicit : Non adjiciam percutere om-
nem carnem : fed in parte vindida fervatur;
• C A P U T X X I I I ;
Qu od a i t Dominùs , Semeii Se meffis frio-us Se
«ftus non requiefeent, ad litteram (fi morali-
ter explicatur.
Uid fitetiàm quod ait,Semen f i mefiisq àen. 8.
V J. fricus (fi aftusfiyems f i cefiaSid die f i noc-^ d
te non requiefeent. Secundum litteram fignificat
permaniura manentibus fècuiidum inftitutio-
nem Domini, & ftatum fuum temporibus in-
corrupta futura ammalia, vel nemorofa omniai
Nam cùm corrumpuntur tempora, corrumpun-
tur etiam illa qu« temporibus fuis qu«que gi_
gnunturi Si autem confufio fit temporum, quo-
modo poffunt confufione fada etiam ea qua?
funt gignenria permanere ? Ergo tempora fune
qu« aut corrumpunt aut refèrvant, prout ipia
fili habuerint qualitatem. Ideoque annus ex con-
trariis ducitur, vere, autumno, «ftate ,• hyeme -
ficut harmonia cantilen« permixtis gravibus &;
acutis videtur confiftp Sic ergo Se mundus ifte
) ex contrariis continetu/ , aere Se terra , igni Se
aqua. Noftra quoquecorporafrigore Se calore,
humore Se ficcitate, quemdam natur« ordinem
fervane. Nam fi naturalis ordo ac menfura cori-
fünditür, tunc necefle eftfequatur interitus. Èrgo
certum ordinem temporum Domihus , remòta
confufione diluvii , ad perièveraiitiam
mundi promittit futurum.
83. Altior autem fenfus hoc hab et, ut per fernen
intelligamus principium, per meffem iil-
[ telligamus finem. In utroque fàlutis eft caula,
Alterum fine altero imperfedum eft ■ quia ubi
principium eft finis qu«ritur, nec poteft effe
fublato fine principium, Se finis in principium
recurrit. Ergo fernper in eadem recurfurum durri
in hoc mundo e ft, genus memorar humanum •
ut cùm incipit annus , fìniatur : cum finitur, in-
cipiat, non medio mundus temr e refolvatur*
Ita Sc mens quando aliquidvidc.. r iiicipere,ad
finem ufque contendat, Se operis fui terminum
? qu«rat. Quando finir aliquod opus, non quafi
confummato e opere ferieturfed in alia recur- e
rat opera , Se fèmper incremerita virtutis exer-
ceat j quando quidem videt quod in frudiis fuos
fèmper p terra revocetur, qui diverf iut vere Se *
«ftate, ut in partibus Orientis, am «ftate au-
tumnoque nafeantur, ut in partibus Oceidentis.-
84. Alio tempore terrarum feminaria partus
fitòs edunt : alio autem tempore frudus arbó-
rum carpimus. Dividui ergo frudus funt neceG
permanetcor hominis diligenter propter mala ex adolefcentia fua.
d. In fòla Rom- edit. légitur ,.dies & nox;
c. Omnòs edit. &. plures mff. opere finiatur. Èlegantius Corbi
Si Long, opere ferietur.
f. ItaTex mff & edit. Ani. ic Età.' A t in aliis ìeg as, terra renove
tur. Iterimi hòc eodém loco Vnt. cod. habet qui diverß
vere é r sfiate, autumnoque nafeantur, alio. Scc.