Matth, j.
Cicero. Uh.
x. Offic.in
fìtte.
T.xod.xt.
tam, hoc vittime»!»* mrfimdims e]m in ¡¡»odor- A cupellam Cibi gratis deferat : adcauponem diri*
mìei, ßmif,it»i»ifrocl»m»veril»dmi.ex»»dUm ™” “ :4' T “ n,rn »"«'rat,-
r»w. Audiftis fancratores quid Lex dicat, de qua
dixit Dominus : Non veni Legemfolvere, adempiere?
Quam Dominus non Ìolvic, vos folvitis ?
Ufuram, inquit, petere, fuffoc ; eft. Hoc quoque
foris fero eft didum à quibufdam eorum pru-
dencibus : Quid eft, fccner e? Hominem,inquit,
occidere.Sed utique non Cato prior quam Moyfes,
g i t , ut Picenum vinum,autTyriacum requirat:
ad Ianium, ut vulvam fibi procuret: ad alium,
ut poma fibi adornet. Itaque humanitatem judi-
cant qux alieno periculo conftant. Tu bibis, 6c
alius diffluit lacrymis: tu epularis, & alios cibo
tuo ftrangulas: tu fymphonia dele&aris, 6c alius
miierabili deplorat ululatu: tu poma deguftas,8c
alius fpinam vorat. Numquid colligunt de ipinis
uvas, aut de tribulis ficus ? Spina ufura eft, fpina
qui Legem accepit. Multo ille pofterior. , .
47. M M M I veßmentum protinq»! mi, B centefima eft,tnbulus eftfeenùspnale unt.Quo-
■ m refiimis iliud, ne minti nfpnrent modo ergo potes frudum habere de fpmis ! Si
antC foli J ,
turpitudo. Vos vero exuitis atque nudatis, Se non
redditis. Videte ne fol occidat fuper avaritiam
veftram, ne fol juftitix vobis occidat j quia juil
titiam non tenetis, aut Ìol iniquitatis fiiper flagi-
tia veftra condatur. Dies quoque perit invito,
nox irruit ficut Judx, qui cùm diabolus emififfet
in cor ejus, i'urrexit ad proditionem, 6c fi a eft
nox j fol enim juftitix occiderat e i , 6c recubue-
rat fuper eum. Qui in cor ejus intravit, fecit illi C
tenebras,ut lucis non videret audorem. J1' 1 mi-
fer periit in ilio convivio in quo alii ia.lv; ■ tur.
Reddite igitur veftimentum debitori,in quo dor-
- miat,8c quietus fit.5/ nolueritis reddere: exaudiam,
inquit, eum -, quìa mifericors fum. Si vos non exau-
ditis, ego exaudiam, ego miferèbor, ego non
defpiciam inopis precem.
■> . J ' O . _____ ili-« fm iA n r Al» il-.;, i l e r>r»n rm l r in i r 1 P n i l fC P n i r
48. In Deuteronomio quoque fcriptum eft:
Non exiges dfratre tuo ufuram pecunia, & ufuram
ravens fratri tuo. Si alienigena credideris, ufun
exiles ab eo: afratre autem tuo non exiges. Vides
quantum pondus in verbis fit. Noli, inquit, exi-
gere ufuram afratre tuo, hoc eft, cum quo habere
debes omnia comnvoia, ab eo tu ufuram exi-
gis ? Frater tuus cönf natura:,6c coheres gra-
t i x , noli ab eo exigere amplius, a quo durum
eft repetere quod dederis, nil! cum habuerit unde
folvat.
ifte frudus de ipinis non nafcitur, ille nafcetur
xternus. Dexrumnis ditaris,de lacrymis lucrum
quxris, de fame aliena pafceris, de exuviis de-
ipoliatorum hominum cudis argentum j6c judi-
cas te di vitem, qui ftipem pofcis à paupere ? Sed
audi quid dicat Salvator : Va vobis divitibus, qui 1
habetis confolationem vejlram ?
C A P U T X V .
Alienigenam a quo ufuras licet exigere , folum effe
eum, quern licet occidere : fratrem vero ejufdem vel
fidei vel juris confortem:quamlibet ufuram projcrt-
bi, £7- de beneditfionibus ejus qui ab illa abftinue-
rit, cum exhortatione ad mifericordiam & véri*
tatem.
J1, Ed forte dices quia fcriptum eft: Alienii\
uncjct a 1* ^ ^genanonfcenerabis%, 6cnonconfiderasquid
efear um. & ufuram omnium rerum quafeumquefeene- D E v an g e lium d ic a t , q u o d eft pleniu s. Sed h o c in -
J H s H •- »■ » :. ..r ................. r a r im / n n n p f l- r pm n c T p o - i c in terim fequeftremus, Legis ipffiiun cs vvperrhbsa cr nonn fl iidn ee .
rà : Fratri tuo, inquit, nonfeenerabis adufuramfed
alienigenam e x i . Quis erat tunc alienigena, nifi
Amalech, niif * .morrhxus, nifi hoftes ? Ibi, inquit
, ufuram exige. C ’ meritò nocere defidc-
ras, cui jure inferuntui . ma , huic legitime in-
dicantur ufurx.Quem bello non potes facile vincere
, de hoc citò potes centefima vindicare te.
Ab hoc ufuram exige,quem non fit crimen occih
f«/ì. 3
PUr:que.
M Et q u ia p le r iq u e r e fu g ien te s p ræ c e p ta L e - E dere. Sin e fe r ro d im ic a t q u i u furam f la g i ta t : fi-
giEss,Gcihi m dieide-ri nt pecun•i_a_m_n egotiatoribus,non ü n m Ci* Ae> lmfl-p nlrifir.irnr I o u i fa e r it uiurain
pecunia ufuras exigunt, fed dei -»rcibus eorum
tamquam ufurarum emolumeuca percipi-
u n t : ideo audiant quid Lex dicat: Neque ufuram,
inquit, efearum accipies, neque omnium rerum quaf-
cumque feeneraveris fratri tuo. Fraus enim ifta 6c
circumfcriptio Legis eft, non cuftodia. Et putas
te pie facere, quia a negotiatore a velur -unus
fufeipis ? Inde ille fraudem facitin merciuru prene
gladio fe de hofte ulcifritur, qui fuerit ufura-
rius exaftor inimici. Ergo jìjus belli, ibi etiam
j us ufurx.Frater autem tu» omnis,fidei primum,
deinde romani juris eft po ulus : Narralo nomen
tuum fratribus meis , in medio Ecclefia laudaba te.
52. Denique etiam in Levitico prxfcribit Lex
uiiiram à fratre non effe pofeendam. Sic enim
habes: Etvivetfrater tuus tecum, pecuniam tu am
non dabis illi in ufuram, & in amplius recipiendum
Pf. xi. xy
tio unde tibi folvit ufuram.Fraudis illius tu auc- F »0» dabis illiefea *uas. Generaliter hxc ienten-
' tia Dei omne for > exclufit augmentum. Unde
& David 6c benediftum xftimavit,&dignum ha-
bitatione cxlefti,qui pecuniam non deditin ufuram.
Si ergo m i non dedit, benedi<£tusj fine dubio
maledi&u , qui ad ufuram dedit. Cur ergo
malediiftionem potius eligis, quàm benediftio-
nem ? Poteftis benedicti e fle, fi velitis, poteftis
jufti efle.Homo enim juftus iècundùm Ezechiel,
qui pignus debitori reddet, 8c peemiam fuam in
ufuram non dabit, 8c fuperabund« tiam non actor,
tu particeps, tibi proficit quidc 'id ille frau-
daverit. Et efea ulura e ft, 8c veftis c.nira e ft, 6c
quodeumque forti accedit, ufura e ft: quod ve-
lis ei nomen imponas, ufura eft. Si licitumeft,cur
vocabulum refugis, cur velamen obtexis? Si il-
licitum e ft, cur incrementum req. iris ?
50. Quod pejus eft, hoc vitium plurimorum
eft, 8c maxime divitum, quibus hoc nomine ftru-
untur cellaria. Si quis inftaurandum convivium
putat, ad negotiatorem mittit,* ut abiynthiati
a. Omncs edit. acmlT. d ü o , vtlut mutuum fufeipis. Melius a l i i , 1
velut munus fufeipis. Et hinc intelligas jam tum exeogitatam
fuiffe hominum avaritia diftinefcionem illam, qua aliqu iccipere |
pneter forcem per modum ulursc illicitum d icunt, noi. Jro fi per |
modum mtineris accipiatur. ^ ' ..... _
* . Abfynthiutum, aut ut a libi ferib itur, abfynthiacum , vinumeft |
Pfui. 14
I abfyntho conditum : Picenum au tem, & T y riacum ita dicuntUE
I à locis in quibusnafeuntur. EU enim Picenum regio quxdam I ta -
I lise , T y ru s vero urbs in Alia. Quod. autem pro voce, vulvam,
■ Latinius legendum conjicit hyllam, quae vox inant.edit. legeba-
I t ir fruftraeft ; cùm omnesedir. piseferant, v ulvam, St ca uc jam
I dictum e f t , ab aucupibifs deliciarum quxfita fit.
ibidem. 9 ■ cipiet, 8c ab injuftitia àvertet manum fuam : Juf-1
tus e f i ifte, inquit, vitti vivet, dicit Domina s. Qui
autem pignus non reddidit j &in fimulacra ap-
poiuitoculos fuos, iniquitatem fecit, cum uiuirà
deditj&fiiperabundahtiam accepit,hic vita non
vivet. Omnes iniquitates iftas fecit, morte mo-
rietur: fanguis ejus fuper ipfum erit. Vide quo-
modo feeneratorem cum idololatra copulavit,
quafi crimen xquaret. Elige ergo quod dulee
eft.
53. Cur Temper triftes, cur femper amariifimi,
cur femper folliciti? Procedataliquandoà vobis
miièricordia, procedat veritas : obligetur meii-
dàcium, fraus odio fit. Docuiftis perjurium : fee-
* neratorium facramentum dicitur, a ubi paratur
perjurium. Paraftis frequenter cùm red dita fuerit
pecunia, quod fyngrapha non appar- • •• : pe-
jeratis poftea quod non receperitis pecuniam;
Nolite ergo ièmper miièri eflèj femper avari,
femper mcefti. Leonès iu n t, Se feritatem iuam
ludie. i4- mutant : De manducante, inquit, exivitefea., & 1
deforte & trifti exivit dulce : g r x r , dr tri (li ha-
bet: fic invenimus. Tàmen de forti hoc intelligi-
turjquia leo fortis eft feritate : & qui ferus, triil
tis. E t de vobis quipeCtiniam & avaritiam devò-
ratis,exeat miièricordia j hxc enim elea eft ege-
norum : 8c de trifti exeat dulce , ut dimittatis ei
qui non habet unde diffòlvat. Quid trahitis peccata
ut fune Iongo, Se jugi loro vitulx ? Quod fit
utique, cùm feenus producitis. Tenetis paupe-
b rem debitorem, b vel ibi fit aliqua gratia, ubi ;
nulla fpes commodi. Et hoc fe ' dum avaritiam
veftram loquor,
C A P U T X V I .
Ex Evangelico pracepto foenerandum his, à quibus
nihil exfpetfetur, immo etiam inimicis : aberri-
mum feenus illius effe, qui Domino feeneraverit:
nec diffidendum ipfius pauper tati, qua ver as làr-
gitur diviti as.
5 4 * / ^ Eter 1 Dominus in Evangelio talibus
V_ j mag. exiftimat foenerandum, à quibus
Lue. 6.54. redhibirio non iperetur. Sic enim ait : Et f i mu-
tuum dederitis a quibus fperatis recipere, qua vobis
efi gratia ? Nam peccatores peccatoribus feenerant,
utreeipiant: verumtamen amate inimicosvefiros^dr
benefacite eis, ó* mutuum date nihil fperantes ; &
erit mercesvefira multa in calo erttisfilii Altif-
fimi, quia ipfe benignus fuper ingratos & malos. Ef-
tote mifericordes * ficut & Pater vefier mifericors eft.
Advertitis quod nomen à Domino feener or
acceperit, quod nomen etiam qui t _>riv ..ro
fuerit obligatus. Peccatores,inquit,p^.c, ^ribusfeenerant,
ut recipiant:.uterque peccati / 8cfoene-
rator, & debitor. Vos autem, inquit, amateini-
rnicos veftros. Non difeutiatis quid mereantur
inimici, fed quid vos facere oporteat. D ate mutuum
iis à quibus non fperatis vos , quod datum
fuerit, recepturos. Nullum hìc damnum eft, fed
compendium. Minimum datis ,multum recipie-
tis : in terra datis, & id vobis folvetur in cxlo .•
feenus amittitis, mercedem magnam habebitis :
a. Era. G ill, ac Rom. ubiparaturperjurium. Perjuraftis frequenter.
Codex V i& . ubiperjurutur. Perjuriumparafiis frequenter. A l li ,
acque Am. ed it .nobil'eum , ubi fubintclligenda v o x , perjurium,
poft verbum, para/iis.
S. Ambr. Tom. I.
feeneratores efie defini tis, filli eri tis Altiflìmii eri-
tis mifericordes, qui vòs Patris xterni pròbetis
heredes;
55. Sed feeneratorum vos deleélat Se ufuraruhi
vocabulum. Id quoque non jnvideo; Docebó
quomodoboni foeneratores éflè podi tis^¡quomo-
dò bonas quxratis ufuras. Dicit Salomon: F cene- Prov. 19
rat Domino qui mi fere tur pauper i : fccundum datum 17 '
autem èjus retribuet ei.Ecce bonum foenus de maio
fa<ftiim eft : ecce irreprehenfibilis feenerator :
ecce ufura laudabilis. Nolite ergo jam iiividen-
tem me veftris commodis xftimare.Putatis quod
hominem fubtraham vobis debitorem ? Deilm
provideo, Chriftum fubrogó, ilìuni demonftro
qui vos fraudare non poffit. Fcenerate ergo Do mino
pecuniam veftram in manu pauperis. Ille
adftringitur & tenetur: ille ieribit quidquidege-
nus acceperit : Evangelium ejus cautio eft: ille
promittit pro omnibus iridigentibus^ ille cit fi-
dem j quid dubitatis dare? Si quis vobis i -es hu-
jus ixculi ofFeratur, qui fide promittat fùa prò
aliquo debitore, ftatim numeratispecuniam:pau-
per eft vobis Dominus c x li, Se conditor mundi
hujus j & adhuc deliberatis quem ditiorem quxratis
fidej uilorem.
j 6. Sed allegatis j quia paupef eft factus, cùm
dives eilet. Vidiftisergo quia fidesejus dives eft,
fides ejus idonea eft : pauper eft fa&us i cùm pro
nobis iòlveret, 6c adhuc paupertas ipia non de-
cipit j nos enim divites fecit, quos pauperes pu-
1 tabatis. Dicit enim Apoftolus: Pauper faftus efi t.cor.s.
cum dives efietyutinillius inopia vos ditaremim. Bo- 5-
na inopia , qaxlargiturdivitias. Nolite ergo vos
paupertatem timere, ut fitis divites. Date otio-
lam pecuniam^ Se recipietisfruétuofam gratiam,
& pauperum fubvenietis necefficatibus, & vobis
euftodix fóllicitudo minuetursNon peribit quod
pauper acceperit j & vobis quod dederitis inopi,-
fine cuftode fervabitur. Quod fi incrementum
ufurarum quxritis,in Lege benedidio ,in Evangelio
cxleftis eft merces: quid fuavius benediC-
tione j quid majus eft cxlo ? Si efearum defidera-
tur ufura, ea quoque prxfto eft, ficut Iegimus:
Is enim qui mifereturpauperis, ipfepafeetur. Prev>i*.?.
C A P U T X V I I .
Occurritur objefiioni, qua nonnulli negant generali ter
prohibitum ne pignus retine atur, fed ad
pauperum pignora Legem refiringunt.
H P Edditeergo pignora qnx tenetis,.quoniam
fidejuilorem idoneum reperiftis.
Sed obmurmurant adhuc dicentes,quia licet te-
nere pignora, Se iè Lege defendunt.Aiunt enim :
Scriptum eft in Deuteronomio : Si fuerit tibi de- D/ut. 14.
bitum a proximo tuo quodeumque, non introibis in do- 10 ■& fa-
mum ipfius pignerare pignus : fedforisfiabis, & homo
apud quem efi debitum tuum, proferet tibi foris
pignus. Si autem homo ille pauper fuerit,,non dormies
in pignoro ipfius ; fedredditione reddes ei pignus ipfius
ad occafumfolis, & dormietin vefiimento fuoi &
benedicette, & erit in te miferìcordia cor am domino
Deo tuo. Et alibi, inquiunt, fcriptum eft :Non pig- ìbidem, e.
■ b. Edit, omnes, &duomiT. velut ibi f tt aliqua gratia. Alii probations
nota:, vel ibi ftt &c- Ubi vel, idem fonie ac faltem, quo
| lenfu ab au&oribus non rato ufurpacur
0 -4