c A P Ü T . X V ì.
Jffluomodo ad vocem 'Domini fubito omne virgultorum
venta efßorejcens v i ci um , delictus ac medicinam
minifiravetit. ¿¡luo etia)n modo pianta omnes a u t
fernen, u u t a li quid quod feminis vicem fuppleat,
in f e babeant. De m agna Dei virtu te in fingulis ;
ubi fpeciatim de pine a ac myricis.
Q
l do
A bòrum filva. e H abet autem Se radicis gerieratio
virtutem feminis j unde plerique ea fatiòne in-
Crementum fui nemoiis propagarunt.
67. Magna Dei virtus in fingulis. Nec riii-
retur aliquis fi in Virgili tis magnam Dei dixi efle
virtutem. Siquidem magnam fuam virtutem in
locuftiseìTe dixit & brucbò, eo quod divina ma-
jeftati's offeilia magno moderamine fterilitatis
Jùdaicx atque inòpia: folveretur. Magna enim
0 od fi irriffuis aquarum plerntnquè & virtus patìentia .magna Virtus fprcmdentia.In-
fesetes fetiores?unt, K Virides faba:, B dignì eteium erant .qui utcrentur foecunditate
• O . . i ^ a . „ r r .• vrifu-iviim IB B B S rriqfórpm r.r
Se hortorum multìplex fufcitatur Se refufcitatur
gratia, fi viridantibus thoris fluviorum exuil-
dantium ripa a decoratur 3 quemadmodum ad
verbum D omini, quodomni aquarum curfueft
redundantius , fubito creatura virgultorum om-
nis effloruit ? Feftinarunt campi non commiflani
fibi frugem edere,ignorata horti olerum genera,
florum miraclila germinare 3 ripa: fluminum fe
veftire myrtetis: properaverunt arbores citò furt
terrena , qui terrarum Ixièrant créatorem. Et
vere magnus,qui miferabili fame nefas tantx im-
pietatis ulcifcitun Itaque fi magna virtute Dei
fterilem bruchum terra generavit,quanto magis
virtute magna , qux fcecunda funt 3 procrear >
68. Quis pineam videns non ftupeat tantam divino
prxcepto artem inolitam , impreflamque
naturi : quemadmodum ab ipfò centro diftam.
tibus licet menfuris pari aflurgat glutine, quó
vere, eito i fe-in florem induere, K B homi. C propriosfovetfruausiltaquepercirautum ea^
® .. J , • n - t> - n _______ fn n r ip c nrrlr» iP r V J l fn r . IV O l l l r ia m 111 Ifflal nibus, pecori pabulum miniftrare. Frudus communis
eft omnibus , ufus quoque eft datus omnibus.
Simul utrumque arbores germinarunr,
aliud quo vefceremur , aliud quo refrigerante
umbra defenderemur à iole. c Cibus in frudu,
tlius amxnitatis in foIio3 tarnen quia prxfcia erat
providentia creatoris, quod frudum fibi maxime
humana aviditas vindicaret, reliquis pro-
vidit animantibus, ut fpecialem his donaret alidem
fpecies& ordo fervatur, Se quidam in iiil*
gulis plagis nucleorum partus exuberat, atque
in orbem redit frudus Se gratia. Itaque in pinea
ifta imaginem fui natura videtur exprimere, qux
à primo ilio divino cxleftique mandato privilegia
accepta cuftodit , & partus fuos quadam
annorum vice Se ordine refert, donec confum-
matio temporis impleatur.
69. Sed ut in hoc frudu gratam fpeciem fui
moniam. Itaque efeahisnon Mediocri* in foliis D Cgnat ; ita etiam in myricis R E H , lutmilibus
eft , corticibuique filveftribus : ea quoque qua: ■ '
ad ufum medendi proficerent, id eft, fu c ci, la-
crymx , furculi pariter miniitrata funt. Itaque
illa qux poft experimento , ufu Se exemplo uti-
lia cognovimus, ea à principio d creator cui ufiii
apta donaret, prxfcientix fux majeftate de finu
terrarum juifit exire.
66. Et quia juflìt Dominus , ut germinaret
terra herbam foeni, Se lignum frudiferüm, fa-
ciens frudum fecundum genus, cujus fernen ejus E
in eo ( ne forte quis dicat in multis arboribus ne--'
que frudum , neque fernen - :d eri, Se putet di-
vinumin aliquo vacillarepra,-eptum,utà veri-
tate fit devium ) illud advertat,quianequaquam
fieri poteft , ut non aut feminibus utantur uni-
verfa gignentia, aut habeantaliqua qux videan-
tur cum virtute feminum convenire : idque fi
quis diligenter intendat, manifefta teftificatione
poterit comprehendere. NihiI videntur ièminis
virgultis figuram improbx calliditatis expreifit.
Sicut enim duplici corde viri ubique prxfto funt,
& gratiam fimpheitatemque apud bonos prx-
tendunt, & vitiofifiìmis glutinantur : ita etiam
& in aquofis & in defertis contrario quodam ufu
h x c virgulta nafe' “ ur.. Unde & Hieremias Hier. 17.«.
g dubia morum atq. j infincera myricis compa-
ravit.
C A P U T X V I I .
Surditate humani cordis incjrepata,mirabili* D ei prov
id en tia in minimis declaratur ; ubi precipue
de arboribus femper virentibus dr illarum dtjfe-
rentiis , tum de primo v iti* cultore , ac v in i ttfte
dijjèritur.
70. Erminet, inquit, terra herbam virentem,
I j & ftatim omni furgente germine terra
completa eft. Et homini dicitur : Dilige domihabere
iàlices s habent tarnen in fc s granum F ntim Deum tu um , & non eft caritas Dei omnium
quoddam quod habeat virtutem feminis , ut eo
commiifo terris , tamquam pofito fiirgat arbor
de furculo ; & tamquam de femine fe exfufcitet.
Grano itaque ilio radix primum coalefcit : de radice
pullulat non folum falicis , fed etiam reli-
quarum ad fimilitudinem hujufmodi generis ara.
Edit, aliquje Parif. decoratur ; quemadmodum non Scc. MiT.
Gem. Big. Dion, a c Colb. decoratur-, mir arts quemadmodum ad Scc.
Cereri fcripti atque editi codices ut in contextu.
b. Edit. vet. ac mil', quatuor : fe flore induere. Melius Rom. cum
reliquis mlT./e in florem induere. H o c enim peticum videtur ex ilio
V i r g . i . Georg. ■
cum fe nux plurimaJtlvts
Induet in florem.
c. MfT. aliquot optimi a v i , cibus infruiluofus amoenitatis in foliis.
Jìrror e li c a lam i, quem qui emendare voìuerunt, rcpofuere , cibus
in fructu, v el in fructibus, amamitcs in foliis. Et Kos fecutar funt
edit. A t vcram k elionem mlT. Ben. Carn. Sc Germ, reilicuére.
infufa vifceribus. Surdiora corda hominum funr,
quam cfrra faxorum. Terra indebitos fructus
nobis miniftrat, dum obfecundat auctori: nos
debitum munus negamus, dum non veneramur
audorem.
51. Vide in parvis qitx providentia fit D e i : Sc
d. Ve t. edit, ea dprincipio creatureufui aptadonavitprafcientia divine
majeftatis. I llis accedunt qua’dam reccntiores, acmiF. duo, nifi
quod hi le gu n t & fre[cicntie fu e majeflate. Illarum nonnulla:___
providentie fu e majeflate. RchquimiT. & edit, nobifcum
faciunt.
e. Ita mff undecim. A lii & edit. Habent autem & radices virtuj
f. Edit, omnes & pauci' mlT. fapicntia. • • • providentia. Rem- Sc
Cam.fapiencie . . . . providentie. A lii novcm probatilfimi , patientia
Scc.
g. Mlf. quatuor, dttbiam horum, atque inflmerammentcm.
quia comprehendere non potes, mirare quomo-
do alia femper florentia refervaverit j alia mit
tationes habere voluerit exfpoliationis,& amio-
tus. Inter cana nivium, pruinas frigorum, viri-
ditatem fuam arva confervants & cum ipfa teda
fint ge lu , partus fui tarnen haud exiguam fpeciem
viriditatis obtexunt. In ipfis quoque gene-
ribus arborum,qux diuturnis rrondibus veftiun-
tur,non mediocris diftantia eft. Servat indumentum
fuum femper o!ea,vel pinus,fed tarnen folia
fua fiepe commutant} nec ea quafi diuturna,fed
quafi fuccedanea prxtendunt fux arboris puL
crirudini, perpetui integritate veftitus vice mu-
neris obumbrantes. Palma autem virens iemper
manet confervatione & diuturnitate , non im-
mutatione folio rum. Nam qux primo germina-
verit fòlia, ea fine ulla fubftitutionis fucceifione
confervac. Imitare ergo earn o homo , ut dica-
csnt. 7 . 7 . tur Scribi : Statura tu a ßm ilis fa t ta eß palma.
Serva viriditatem pueritix tua:, & illius inno-
centix naturalis, quam à primordio recepirti, ut (
plantatus iècus decurfus aquarum frudum tuum
in tempore tuo habeas prxparatum , Sc folium
tuum non defluat.Hanc viriditatem gratia: fem-
cant. 1.3. Per fiorentis in Chrifto fecuta Eeclefia dicit : In
umbra cjus c o n c u p iv i f e d i . Hancprxrogativam
doni virentis acceperunt & Apertoli, quorum
nec folium umquam potuiteIabi,uteorum etiam
a umbra curaret xgrotos. a Obumbrant enim infirmitates
corporis fides mentis ,& florentia merita
virtutum. Mane ergo plantatus in domo •
Domini, ut in atriis ejus ficut palma floreas, Se
afeendat in te gratia Ecclefix,8c fit odor narium
Cant tuarum ficut mala, Sc fauces tu x .ficut vinum
optimum , ut inebrieris in Chrifto.
71. Bene admonuit irte verficijlùs repetere
pene intermifiìim, quia diximus prxcepto Do mini
vitem etiam pullulafle, quam poileà poft
diluvium à N oe planratam efle cognovimus. Sic Gen.$. i®.
enim habes, quia Noe agricola erat te r rx , Se
plantavit vitem , Se bibit de vino ejus 3 Se ob-
dormivit. Non ergo Noe audor eft. vitis , ied
planrationis. Neque enim nifi earn reperiflec
ante generatane , plantare potuiflet. Cultor ergo
, non audor eft vitium. Deus autem qui fei-
ret quod vinum fobr potatum iànitatem da«.
r e t , augeret prudenriam,immodice fumtum ad
vìtia cauiàs daret, creaturam dedit, abundan-
tiam humano arbitrio reièrvavit 3 ut parfimonia
naturx eflèt magifterium fobrietatis, abundan-
tix noxiam lapfumque temulentix fibi adferibe-
ret humana conditio. Denique Se ipfe inebria-
tus eft Noe , Se obdormivit coniopitits à vino;
Itaqiie per vinum patuit deformitati qui per
diluvium exerevit ad glòriam : fed Dominus èe
in eo creaturx fux gratiam reièrvavit, ut .s
frudum no bis converteret ad falutem -j ac per
eum nobis remiifio peccatorum proveniret. Un«,
de pie Ifaac dixit : Odor Jacob , odor agri pie-- cen. ij.
ni, id eft, naturalis odor. Quid enim pieno rure 17-
fuavius? Quid vitis odore jucundius > Quid fabx •
flore gratius ? Unde quamvis ingenioiè quis ante
nos dixerit : Non vitem aut ficum Patriarcha o-
Iebat aut frugem, fed virtutum fpirabat <yra-
tiam 3 ego tarnen Se odorem ipfum terrx firn*
plicem atque fincerum pro gratia benedidionis
accipiam , quem fraus nulla compofuit, ied ve!**
ritas indulgentix cxleftis infudit. Denique inter
benediCtiones iacratiflìmas computatur, ut tri-
buat nobis Dominus à rore exlivim vini, olei
atque frumenti : cui eft honor, laus, Se gloria,
perpetuitas à ixculis, Se nunc Se iemper , Se in
omnia fiecula ixculorum. Amen,
L I B E R Q U A R T U S .
D E O P E R E p V A R T I D 1 E /.
BB CAPUT I. V I.
Lettorem parat ad creationcm folis- rette intelliqen-
dam , declinandamque in eo idolomaniam ; qua
de re ejufdem cum auttore fu o comparationem inf-
titu it j d r ordinem quo in ter a lia creatus e ß , expendi
t , fubjetta eleganti terra profopopaia.
1. U I vindemiam colIigit,vaia prius qui-
C ■ bus vinum infunditur, mundare con-
fuevit, ne b fors aliqua vini gratiam
decoloret. Quicl enim prodeft ponere vitem
ordine, fodere quotannis, aut aratris fulcos ducere,
putare, fubrigere, adj ungere ulmis, Se quodam
connubio copulare, fi tanto labore vina
quxfita in vaie coaceicant ? Matutinos quoque
folis ortus fi quis fpedare defiderat, emundat
ocùlos fuos 3 ne quid pulveris , ne quid purga-
mentorum oculis ejus infidat, quo tuentis hebe-
tetur obtutus 3 neve aliqua caligo nebuloia cora.
Omnes edit. Se mlT. aliquot fequioris no tx , Obumbrabat enim
infirmitati.
b. Edit. omnes, Se mff. aliquot partim, nefordesaliqua. . . . decoporeos
viius fpedantis obducat. Nobis in ledio*
ne exoriendus eft ib i , qui ante non fuerit. Pri-
mum jam diem fine fole tranfivimus : fecundum
fine fole, tranfegimus : tertium fine fole confeci-
mus : quarto die jubet Deus fieri luminaria io-
lem , Se lunam, Se ftellas. Sol incipit, emunda
oculos mentis ò homo, animique interiores ob-
tutus,ne qua feftuca peccati aciem tui prxftrin-
gat ingenii, 6c puri cordis turbet adfpedum.
Emunda aurem, ut vaie lincerò Scripturx divi-
nx nitida fluenta fnfeipias , ne qua ingrediatur
contagiò. Procedit ibi magno jubare aiiem, magno
mundum complens Iumine , vaporans calore.
Cave ò homo folam ejus perpendere ma-
gnitudinem j ne nimius fulgor ejus vifiis tux
mentis obcxcet: ut qui è regione in radium ejus
intendit, repercuilo Iumine omnem fubito amit-
tit adfpedum 3 ac nifi in ceteras partes vultum
fuum oculoique convertat, xftimat le nihil vi-
dere, Se tuendi munere efle fraudaium : fi vero
Ìlorent, partim, ne fordes aliqua . . . . decoloret. Decern mff. probata:
.nidori tat i s , ne fors aliqda Scc. Bona J e d io , cùjus rationem
intclligcs è Frane. S an d ii Minerva de voc. homon.pag. 408.