lob. p.
Agg. 1.
defledat òbtutiim * integrum fibi officium per- 1
feverat. Gave igitur ne & tUum radius ejus exo-
iiens confundat adfpedum. Et ideo prius firmameli
turn cieli adfpice, quod ante io lem fddum
eft : terram adfipice,qu« ante quam folprocede-
ret , ccepiteffe vifibilis atque compofita : germina
ejus adfpice anteriora iblis lumine. Anterior
a bruchus quam foI,antiquior herba quam
luna. Noli ergo Deum credere ■> cui vides Dei
numera eflè prelata. Tres dies tranfadi funt, &
iolem nemo qu«fivit, Se b’minis claritas abun-1
davit. Habet enim Se die uam lucem,qu« pr«-
ceifor eft folis. Non igitur te tanto fplendori
iolis temere committas. Oculus eft enim mundi
, jucunditas diei, c«Ii pulcritudo, nature gratia
, preftantia creature.
l . Sed quando hunc vides, audorem ejus confiderà
: quando hunc miraris, lauda prius ipfius
creatorem. Si tarn gratus eft iol confers & par-
ticeps creature,quam bonus eft fol ille juftiti« «
Si tarn velox ifte,ut rapidis curfibus in die ac noe- <
te luftret omnia j quantus ille qui ubique Temper
e f t , 8c majeftate fua complet omnda ? Si adrni-
rabilis qui jubetur exire , quam fupra admira-
7 - tionem qtii dicit io li, 8c non exoritur, ut legi-
mus ? Si magnus eft qui per horarum vices locis
aut accedit, aut decedit- quotidie 5 quails ille
qui etiam cùm fé exinaniret, fit nos eum poflè-
mus videre, erat lumen veruni, quod illiiminat
•omnem hominem venientem in hunc mundum?
'Si preftantiifimus,qui objedu terre patitur f«pe
7- defedus • quanta: majeftatis qui ait : Adhucfemel
ago movebo terram ? Ilium terra abfeondit ■ iftius
motuin non poneft fuftinere, nifi voluntatis ejus
¡fubftantia fulciatur. Si cxco damnum eft hujus
iolis gratiam non videre • quanto magis peccatori
damnum,veri luminis munere defraudatimi,
perpetua nodis tenebras fuftinere >
3. Ergo cùm vides folem, attende terram,qua:
ante fundata eft: attende herbarn fceni,qu« prxf-
tat ordinis privilegio : attende ligna, qua: plau-
dunt quod priora Yuminibus c«Ii effe cceperunt.
Numquid merita fce'ni majora quam iolis ? Aut
numquid potior ligni prerogativa ? Abfit ut in-
fenfibilia tanti muneris preferamus rriiniftro.
- Quid igitur previditaltitudo fapienti« 8c fidenti
« Dei, ut prius inciperent ligna effe,quam ilia
duo mundi luminaria , 8c quidam c«Ieftis oculi
.firmamenti 5 nifi utcognoicerentomnes divina:
teftimonio ledionis terram fine fole poffe effe
fcecundam ? Nam qu« potuit fine fole prima re- '
.rum femina germinare, poteft utique femina ac-
cepta nutrire , 8c proprio fotu fine calore folis
partus edere.
4. Hac igitu »• voce quadam fuorum munerum
clamat natur. : bonus quidem io l, fed minifte-
rio , non imperio : bonus me« fcecunditatis ad-
jutor , led non creator : bonus meorum altor
fruduum,ied non audor. Interdum partus meos
8c ipfeadurit: frequenter rnihi 8c ipfe damno eft,
plerifque me locis indotatam relinquit.Non fum
ingrata conièrvo , mihi eft in ufum datus, mea.
U hi edit- omncs & mlT. non pauci.Anterior rubus, ibi lex anti--
quiifimi mff. Anterior bruchus, id eft forte 3 rainus , unde fa d a vox
italica broncho gallica branche. Vide Aldrovandum Dendrologia;
lib .' j . p a g .x t . Aihbròiius vero fuperiori cap. nìim. ¿ 7 . per
cum labori eft mancipatus, mecum fubjedus eft
vanitati, mecum corruptionis fubditus fervitiiti.
•Mecum congemifeit,mecum p urit, ut veniät
adoptio filiorum , 8c humani generis redemtiö,
quo poffìmus 8c nos à fervitio liberari. Mecum
adfiftens laudat audorem, mecum hy-mnum dicit
domino Deo noftro. Ubi major ejus eft grä-
tia, ibi mecum eft ei commune confortium. Ubi
fol benedicit , ibi terra benedicit. Benediciint P f i+s-
ligiia frudifera, benedicunt pecora, benedieunl
volucres mecum. In mari pofitus illuni nauta at.
cu iat, me defiderat : in montibus illum paftor
declinat, ad mea germina, ad rneas feftinat ar-
bores, quibus ex«ftuans obumbretur, ad nieos
fontes fitiens 8c laflus accurrit.
C A P U T I I .
Solem Dei Filiojervire, aquo ad ornamentttm cxli-
cum aliis luminibus creatus fuit. F ce candì tatem h
Deo terris inditam,non afele-} cumfaffusfii in po-
teftatem diei,ßcutö1 luna in poteftatem noctis
: quod etiam Chrißo & Eccleßa accommodatar,
y. Ed ne oculorum tibi exiguum videatur
' effe teftimonium , emi ia aurem , admove
eam cieleftibus'oracuÌis. xj aobus enim 8C
tribus teftibus ftat onine verbum. Audi dicen-
tem: Fiant laminari a in firmamento cali ad illami- Gm- *•
vationem terra. Quis hòc dicit ? Deus dicit. Et
cui dicit nifi Filio ? Deus ergo Pater dicit : Fiat
) fol ; 8c Filius fecit folem. Dignum enim erat, ut
folem mundi faceret Sol juftitia:. Ipie ergo eum
in lumen adduxit, ipie eum illuminavit, ipiè ei
;donavit fundendi luminis poteftatem. Fadus eft
ergo fol j ideo 8c ipfe iervit, quoniam didum
eft- : Fand,afit terram , ó" fermanet : dijpofitione
tua f ermanet dies, quoniam univerfa ferviunt tìbi. s1'
Etenim ciim dies ièrviat > quomodo non ièrvit
fo l, qui fadus eft in p.oteftatem diei ? Quomodo
non ièrvit luna 8c. ftellae, qua: fad« funt in
poteftatem nodis ? Etenim quanto majorem his
gratiam creator donavit, ut aér iolito amplius
lolis claritate refplendeat, dies ièrenius luceat
nodis illuminentur tenebre per Imi« ftella.-
rumque fulgorem, c«Ium velut quibufdam flo-
ribus coronatimi ,ita ignitis luminaribus micet,
..ut paradiio putes vernante depidum fpirantium
roiarum vi vis monilibus renitere : quanto igitur
amplius his decor-is videtur.eflè collatum, tanto
amplius debent. Cui enim plus committitur,plus
debet. Et ideo bene à plerifque ornamentimi
c«li eft nuncupatum, eo quod fit ftellarum monile
pretiofum.
6. Atque ut feiamus quia fertilitas-terrarum
non calori iolis adferibitur , fed divin« indulgenti
« deputatur, ait Propheta : Omnia a te ex- pf iOÌ
feElant, ut des illis cibum in temfore : dante te illi s,
colligentfibi , aferiente te manum, univerfa imfle-
buntur b boni tate. Et infra: Emitte Sfiritum tu um ydb
dr crcabuntur,& renovabts facicm terra.Et in Evan- ‘ em'
gelio : Confiderate volatilia cali, quia nequefierunt, Matt. 6
neemetunt, & Vater vefiercalefiis faficitilla. Non i6'
I hancvocem arbuftum aliquod fterile videtur indicare.
b. Omnes cdic. & mfl'. non p a u c i, imflebuntur liberiate. Mif.
I fepcem optimi^ noe* , & L X X . Interp bonitate,
ergo
ergo fol aut luna fcecftnditatis audores iuhtjied A
Deus Pater per dominum Jefuni orìmibus Iibe-
ralitatem fertilitatis impertit.
7. Pulcre autem expòfuit nobis Propheta
quid fit quod ipiè ait : Quia fecit Deus iolem in
poteftatem diei, 8c lunam in poteftatem nodis.
Nani 8c in ifto pfalmo centefimo tertio de quo
iupra diximus, fcripfit : Fecit lunam in temfóra,
fo l cognovit occafum Juum. Cùm enim dies noras
fuas compiere coeperit, fol debitum fibi cognofi.
x it òccaium. Eft ergo in diei poteftate fo l, 8c lu- B
na in poteftate nodis, qu« temporum vicibus
obedire compellitur , 8c nunc inipletur lumine,
atque vacuatur -. licet plerique hunC locum myfi.
ti,ce de Chrifto 8c Ecclefia videantur accipere ;
quod agnoverit Chriftus proprii corporis paffìo-
nem , qui ait : P a te r , v e n ith o r a , clarifica F ilium
tu um , ut ilio occafii Tuo omnibus donaret vitam
«ternani -, qui perpetu« mortis urgebantur oC-
cafii j 8c Ecclefia tempora fiia Habeat, r :rfecu-
tionis videlicet 8c pacis. Nam videtur ,ut luna <
deficere, fed non deficit. Obumbrari poteft,defi
cere non poteft 5 quia aliqiiorum quidem in
periècutionibus difeellìone minnitur , ut mar-
tyruni confeifionibus impleatur , 8c eifufi pro
> Chrifto ianguinis clarificata vidoriis majus de-
vocionis fu« 8c fidei totó orbe lumen effundat.
. Namque luna luminis imminutionem habet,non
-.corporis, quando per vices menftruas deponere
videtur imen fuum, ut mutuetur à fole : quod
facile p .ro aere atque perfpicuo, quando nulla ]
earn obduda nebula caligantem fa c it , colligi
poteft. Orbis enim Iun« integer manet, etfi non
lìmiliter totus , ut pars ejus effiilgeat. Et qualis
viderifolet cùm plenus eft luminis , taliseft magnitudine
: fed per umbram quamdam lumine
iuo viduatus appr ’ t. Et inde cornua ejus refulgent
j quia corp„j ejus in orbem difFunditur,
8c velut deficiente portionis luce infinuatur.
C A P U T I I I .
A liu d efie lumen diei, aliudfiderum. Difcrimen diur-
num ac notturnum fignis du ob us n o ta ri,acd ufli-
cem effe ignis oferationem , illuminare d r u rere,
qua in retributionemeritorumfèfarabuntur.Deum
dici ignem éxurentem & qua caufa. Poßremo omn
i cor fo r i fu am umbram adharere.
8. Ti iC Overe autem poteft quod ait : F ia n t
f y X luminaria ad illuminationem a f u f er terram
, qua dtfeernant inter diem d " noElem. Quia
Se lupra jam ubi lumen fecit, dixerat : Se farav it
Deus inter lucem ac tenebrai, dr fa ttum efi v e ffe r e ,
d r fa tfum efi mane dies unus. Sed confideremus
quia aliud eft lumen diei, aliud lumen folis 8e
Iun«, & lumen ftellarum, eo quod fol ipiè radiis
fuis fulgorem diurno lumini videatur adjungere,
quod vel ortus diei poteft prodere,vel occafus.
Nam ante iolem Iucet quidem , fed nonreful-
get dies 5 quia amplius quoque meridiano fole
refplendet. ' Quod oftendit Propheta, dicens :
E t educet quafi lucem ju fiitiam tuam , dr judicium
tuum ficut meridiem. Non folum enim lumini,
a . Edit. Rom. fo la , net illummittìoncm tem . Et certe cap. fuper
io r i ita citatur in omnibus mfl'. & edit. Sed utraque le à io probari
poteft. Etfi enim paflim apud L X X , QiZoi'i ìth tiis y%i -, in
uno tarnen vetuflo codice, ut Nob il. teftatur, tit <f aòru,n7tynt.
S. Ambr. Tom. I.
fed etiam meridiano lumini fancti juftitiam com-
paravit.
9. Deinde non iblurn unum fignumjfed edam
duo voluiteflè diurn« diicretionis atque noebur-
n« • ut & lux difcretionemfaciat,& iolis exor-
tus ; Se iterùm lucis defedus, Se ftellarum ortus
inter ©ccaium diei diftinguat,& noctis exordium.
Nam ubi occiderit fo l, manet tarnen adhuc ali-
quid reliquiarum diei, donec tenebre terram
operiant : 88 tunc luna oritur, Se ftell«. Et dò
nocfce quidem aperte Iiquet, quia lùn« Se ftellà-
rum illuminano noctis Ìpatiateftantur.Siquidem
per diem fulgorem illum lunarem , ftellarum-
que omnium ibi exortus abfcondit. De die antem
vel ipfa folis flagrantia docere nos poteft
diveriàm diurni luminis Se folis eife natiujam,
Se ipiàm effè ipeciem difcolorem. Simplex eft
enim lucis fpecies, ut lumen preheat. At vero
ibi non folum virtutem illuminandi habet * fed
etiam vaporandi j ig^us eft enim. Ignis autem
Sé illuminat Se exu Unde Dominus volens
Moyfi oftendere fu« operationis miraculum
quo Moyfen ad obediendi ftudium provocaret,
atque ad fidem inflammaret ejus aiFedum, in
igne vifiis eft in rubo, Se rubus non exurebatur,
fed tantum iplendere ignis ipecie videbatur. Al-
terum igitur munus ignis vacabat, alterum ope-
rabatur. Vacabat exuftionis vis, operabatur il-
luminationis. Ideo ftupebat Moyiès j quia com
tra naturam fuam ignis non exurebat rubum,
1 qui etiam vehementiorem materiem confuevit
exurere. Sed Domini ignis illuminare lolet, exu-
rere non folet.
IO; At forte dicas : Quomodo fcriptum e ft,
Ego-fum ignis confumens ? Bene admonuifti. Non
folet confiimere , nifi fola'peccata. In retribu-
tionibus quoque meritorum colligimus b
di ignis naturam -, ut alios illuminet, alios xit-
rat, illuminet juftos,exurat impios. Non eofdem
quos illuminat, exurit • Se quos exurit, illumi-
, nat : fed illuminatio ejus inextinguibilis eft ad
c perfun&ionem bonorum, exuftio vehemens ad
fupplicium peccatorum.
ir. Sed revertamur ad diferetionem diei ac
nodis. Oriente diei lumine nox fugatur, decedente
die nox infuiiditur. Non eft enim luci io-
cietas ulla cum tenebris 5 liquidem naturali lege
hoc Dominus in prima opefadone fua Confti-
tuit. Etenim quando lumen fe c it, Se diferetio-
■ nem fecit inter luceni ac tenebras. Deniquein
ipio die, jam fole terris infuio, videmusumbram
vel hominis,vel virgulti alicujus à lumine lèpara-
ri,ut mane ad Occafum dirigatur, velperi retor-
queatur in Orientem , meridianis hóris ad Septem
trionem incliiiet: lumini tarnen non confun-
ditur atque mifeetur , fed cedit Se refugit; Similiter
Se nox cedere videtur diei, Se iè ab ejus lamine
declitiare-eft enim,utperitiores probarunt
qui nob;~ vel «tate vel munere precurreruntj
umbra :r«. Naturaliter enim umbra corpori
adh«ret atque adjungitur i adeo üt etiam pido-
res umbras corporum qu« pinxerint,nitantur
exprimere , idque artis effe affèraiit iiori in ter-*
Hb. Mil. Rem. C x n .a cR e g . divini ignis naturarti.
Hc. Quatuo r mfl*. ad ferfeltionern bonorum. Melius a l i i , ac edit, dd perfunctionem See. id eft , ad fruieiönem. Bafil. tit '¿tickavoir v ìs
Jìxtfttis. H o c verbo non feir.eì uticur Ambròfius.
E