gionem iflquit 'forcianis 3 quia tota rigabatur, ó 1 A
erat ficut paradifus Det. Plerumque poiTeflìones
obveniunc hereditaria:, alice utiliores, alias amoe-
niores. Non utique in portione * fecunda: fune.
Nam incipit minui fingulàrum mericum. Sed fi
non queunt parces de utihoribus convenire,còn-
ferantur amcence utilioribus. Diverfa hóminum
ingenia fune : alios utilia, alios amoena deledanc.
Infirmior amoeniora eligit, utilioia faftidit. Vil-
licus nonnmnquam utilis eft,vel* actor agri cbn-
fercur urbano. Si infipiens fit eleétorautcocum B
eligit, aut * vocalem quem venuftioris gratia:
putat, refutat utiliorem. Plerumqueetiam »ubi
fruitus non impares funt, prudentior amoeniora
declinar. Cito invidiam movent, cito in fe excitant
mentem avari.Hic tamen nihil dixit Scrip-
tura de eo quod alia pars utilior, alia amoenior
fuerit j ne * iludió Abraham cepille oculos ado-
lefcentis videretur. Amcenam partem unam de-
fcripfit, non addidit alteram utiliorem. NeceiTe
erat ut de tota regione duas partes faceret: dein- (
de prcefentia , non abfentia dividebat. Una regio
capere utrumque non poterat. Quod potuit
fummo: elle juftitice, ele&ionem obtulit.
14. Lot amoenam elegit, qua: cito prcedó-
num oculos incurrit.Hinc bellum inter reges,ad*
verfàriorum viétoria, incolarum captivitas. Ita-
que etiam Lot infirmioris confilii pretium luit ,
non terrarum infcecunditate , fed amoenitatis
invidia deceptus, ut etiam ìpfe captivus abduce-
retur 5 quoniam vitio fervilis nequitia: à potiore ;
deflexerat, & partem flagitiofiffimorum elege-
rat 5 Sodoma enim luxuria atque lafcivia eft.
Ideoque declinano latina interpretatione dici-
tur Lo t, quod,is vitia eligit qui à yirtute declinar,
& ab a: quita te deflectit.
15. g u o comporto Abram numeravit fervulos
fuos vernáculos ; 8c cum trecentis decem & octo
viris adeptus viétoriam, liberavit nepotem. Pro-
batur divifionis affe&us, quando fic amabat nepotem,
ut pro eo nec belli declinaret periculum.
Quid eft, numeravit ? Hoc eft, elegit. Unde illud.
non lolum ad feientiam Dei refertur, fed etiam
- ad gratiam j uftorum,quod in Evangelio dixit domi
nusjefìis: E t captili vefiri omnes numerati fu n t.
Cognovit autem Dominus qui funt ipfius : eos
autem qui non funt ipfius, non dignatur cognof.
cere, Numeravit autem trecentos decem & odo,
ut feias non quantitatem numeri, fed meritum
eledionis expreíTum. Eos enim adfeivit, quos
dignos numero judicavit fidelium, qui in domini
noftrijefu Chrifti paifionem crederent. Trecentos
enim t grceca littf fignifìcat, decem &
odo autem b fummam in t..primit. Fidei ergo merito
Abraham vicit,non populoio exercitu. Deifique
eos quibus quinqué regum armaceíferunt,
cum paucis egreííus vernaculis triumphavit.
16. Sed qui vincit non debet fibi arrogare
vidoriam, led deferre Deo. Hoc Abraham do-
c e t , qui triumpho fadus humilior eft , non fu-
* . Subobfcura locuc io, quam tamen idem h ic valere exiftima-
mus, ac felices live commoda; ; ut lit íenfus ; N o n fat commoda:
lime in divilione hujufmodi poll e filones ; quia minuitur mericum
u t ilio rum , quòd lint minus amoena:, & amoeniorum, quod lint
minus uciies,
* . Ari or agri idem eft a c rufticus oeconomus-
* . Vocal is hie d ici tur vel qui feite c a n it , v cl moderando: vocis
pronuntiationilquc m agiftcr, quem etiam phonafcum vocicabant.
perbior. Sacrificium denique obtulit, decima*
dedit- ideoque ei Melchifedech qui interpretatione
latina diciturrexjuftitia:, rex pacis, bene-
dixit : Erat enim facerdos fum m i Dei. Quiseft rex Gen. 1.
juftitia: facerdos D e i, nifi cui dicitur :T u esfacer- p/.
dos in aternum fecund um ordinem Melchifedech, hoc
eft, D ei Filius, facerdos Patris, qui mi corporis
facrifici Patrem noftris repropitiavit delidis.
17. Quantum autem illud quod de prarda Victoria
nihil voluit contingere , nec ohlatum fu-
mere ? Minuit enim frudum triumphi mercedis
fufceptio, & beneficii arrodit gratiam. Pluri-
mum enim refert utrum pecunia:, an gloria: di-
micaveris : alter mercenarii loco ducitur ; alter
dignus habetur confervatoris gloria. Jure fandus
de pneda ufurparealiquid veioblatumrecufat,
ne dicat qui dedit : quia ego divitem feci eum j
hoc folum fibi iatis efle teftatur,quod paftui pra:-
liantium juvenum profecifiet. Dicet aliquis : it.q.s
Cùm ipfe vicerit, quomodo dicit ad regem So- c% Pici“
; domorum, nihil fumam abs te j cùm pra:da uti- wjk
que in poteftate vidoris fuerir?Docet militarem
difciplinam, ut regi ferventur omnia. Sane iis
qui fecum fuiflentin adjumentum fortaffe fo ciati
, partem emolumenti tribuendam adferit tam-
quam mercedem laboris.
j8. Ideoque quoniam fibi mercedem ab homi-
ne non quxfivit, à ” eo accepit, ficut Iegimus
fcriptum ; quia pofi ,.. c verba fa t tum efi verbum
Domini ad Abram in v ifu dicens:Noli timere Abram,
) e&° protegam t e , mercestua multa er i t valde. Non
eft ferus ad remunerandum Dominus, & cito
promittit, & multa largitur 3 ne infirmosanimos
per dilationemaliquam fubeat poenitentia con-
temfiife pnefentia:& velut quacfam ufuraria largitale
compenfàt, ut uberiora reftituat ei qui
captus non fuerit oblatione pnefentium.
19. Abipfo quoque Domino mercedem quam
poftulet, confideremus. Non divitias utayarus
expofcit, non longxvitatem vita iftius, ut meti-
; culofus mortis,non potentiam}feddignum qua-
rit fui heredem laboris : g u id m i h i , inquit, da- ibidem,
bis ? Ego autem dimittorfine f i li is. Et infra : quia ibid. 3.
m ihi fernen non d ed ifii, vernaculus meus mihi heres
erit. Difcant ergo homines conjugia non fper-
nere, nec fibi fòciare pares ■ ne hujufmodi
fufcipiantliberos,quosheredes habere non pofl
fint j ut vel transfundenda hereditatis contem-
platione, fi nullo contuitu pudoris moventur,
digno ftudeant matrimonio.
7 20. Sed fi Abraha fententia ad corrigendum
minus proficit,accipe oraculum Dei hujufiniodi
condemnantis hereditatem : Non erit, inquit, he- ibid.
res tuus h ic : f e d alter qui e x ie r it de te, ille heres tuus
erit. Quem dicit alter um ? Peperit enim & Agar
filium Iimael,fed non ipfum dicit, fed dicit fane,
turn Ifaac. Et ideo addidit : g u t e xierit de te. Ille
enim vere exi.vit ex Abraham,qui legitimo con-
jugio procreatus eft. Sed per Ifaac legitimum filium
, ilium verum legitimum pofliimus intellia.
Sic locum reftituimus e x mlT. Coib. Colb. & M az . cum in
aliis ,non lecus a c inedie, omnibus legere f i t , ubi fru it us imparts
funt.
* . Studio, hoc eft , deindiiftria, feu dedica opera.
b. Ita edit. Era. ac Rom. At Am. & G ill, cum mlT. To rn.
Thco d. & Keg. fummam Is exprimit nomen fidei. Cod. v eroC orb.
Long. Coib. & Maz. fumma fefu, exprimit nomtn.
. gere
gere dominumjefium Chriftum, quem in prin- A cùm de ancilla fufceperit filium ? Aut quid fibi'
cipio Evangelii fecundiim Matthaum Abraha
filium Iegimus, qui verum fe Abraha geffit heredem,
audtoris illuminans fucceffionem , per
quem Abraham refpexit in calum, & fplendo-
rem pofteritatis fua agnovit non minus illuf-
trem, quam ftellarum caleftium fulget claritas.
Sicut enim fie lla dijfert a fie lla in claritate , i ta &
refurreflio mortuorum. Apoftolus dicit-, eo quod re~
furreftionis fua donans confortia,homines quos
vult hoc efle,ut tan tus vir huic errori fuerit ob-
noxius , cujus tanta opera miramur ? Et ideo ne
quodam more navigantium locum hunc quem
plerique vadofum putant, declinafle videamurj
rationemejus explanare cordi eft. Non abnuo
quod Abraham de ancilla fufceperit filium 5 ut
cognofeas quoniam non fuperioris cujufdamna.
tura ac fiibftantia fuit Abraham, fed unus e numero
& fragilitate univerforum hominum. Demors
folebat terris abfeondere, regni caleftis fe -B nique & de regione Chaldaorum vocatus eft
cit efl’e participes.
21. Quomodo autem Abraha propago diffufa
e ft , nifi per hereditatem fidei, per quam calo
comparamur , conferimur Angelis, aquamur
ftellis ? Ideo a it: Sic erit fernen tuurn. Et credidit,
inquit, Abraham Deo. Quid *didit ? Chriftum
fibi per fufeeptionem corporis heredem futurum.
Ut feias quia hoc credidit, Donfi- s a i t :
Abraham diemmeumvidit, drgavifus efi. lueo requos
fiiperftitioni vana inten tos eile magis quam
ceteros accepimusj&ideo majorem invenit gratiam
apud D eum ,a quia fuperioribus renuntia-
v it , ad priora fe extendit, ut fequen / Deum.
Propofitus eft enim ad imitandum tib i, ut& tu
advertas, quod fi peccatis renunties , poffis eme-
reri Domini mifericordiam.
. 23. Movere tarnen aliquos poteft, quod jam
cum Deo Ioquebatur, & ad ancillam- introivit,
putatum e ß i l li ad ju fiitiam , quia rationem non C ficut fcriptum eft : Quia d ix i t Sara ad Abram
fed promtiffima fide credir Bonum
-n—». c - j v c j _ j» i r> / Ecce conclufit me Dominus,u t nonpariam : intra ergo j
a d ancillam meam, b u t filios fa c ia s ex illa. Et ita
factum eft. Sed confideremus, primùm quia A-
braham ante legem Moyfis, & ante Evangelium
fuit : * nondum interdictum adulterium videba-
tur. Pcena criminis ex tempore Jegis eft,qua: crimen
inhibuit ; nec ante legem ulla rei damnatio.
eft 5 fed ex lege. Non ergo in legem commi-
fit Abraham , fed legem pra:venit. Deus in pa- <
p) radilo licet conjugium laudaverit, non ad alteri
um damnaverat. Non vult enim mortem pec-
catoris, 8c ideo quod prarmii eft pollicetur: quod
poena:, non exigit. Mavult enim mitibus provocare,
quam terrere fievioribus. Et tu peccafti
•cùm gentilis eiles, habes excufatioiiem : venifti
ad Ecclefiam , audifii legem : Non adulterabis ,
jam excufationem delicti non habes. Tarnen
quoniam cum his mihi fermo eft, qui ad gratiam
baptifmatis nomen dederunt, fi quis tantum crL
eft ut rationem pta:veniat fides 3 ne t^mquam ab
homine ,itaà dòmino Deo noftro rationem vi-
deamus exigerè. E t e n im qu indignum ut
humanis teftimoniis de alio cred us , Dei ora-
culis de fe non credamus i Imitemur ergo Abraham
, ut heredes fimus terrje per j itiam fidei,
per quam ille mundi heres factus elt.
C A P. U T I V.
Abraham ab adulterii crimine ob fufeeptum ex ancilla
filium defenditur : nempe quod ab humana
fragilitate non effet immunis > & tunc chaldaorum
fuperfiitiones v i x reliquijfet: deinde quod in
legem u t pote needum latam non peccaverit: pofrea
quod non libidine f e d amore prolis inducías f i t ;
ubi multa contra adulterium difputantur : defenditur
ultimò quod illud ipfum myfierium non pcc-
catum fu e r it. A d extremum quaritur an decuerit
circumcifionem inftituipoftea revocandam, 6- mi- £ men fecit,feiat fibi tribuendam veniam3 fedqua-
nimum in f e perfezionis continentem. fi ei qui crimen commiferit, in reliqùum tamen
2. Ed fortafie dicat aliquis : Quomodo A- abftinendum noverit. Denique illi adultere
braham nobis imitandum proponis , quam in Evangelio obtuleruntc feribx Phariqiuefivit,
a. Edit, omnino omnes , quìa pofterioribus. Contra mil. omnes, l
quia fuperioribus. Melius > ut per fe cjuiique iatis intellis'et.
b- Sic mil", omnes. Edit, autein , ut filium facias ex ilia. L X X . |
Intcrp- ira 'Ttimomrim/Mi airiis. Sic legitur in multis cod. I
fcripcis : tamen in quibufdam invenire e f t , nxttmtv<nts. Vide |
ISÌobil. in eadem verba.
* . Non nu lli occafioiiem ex his verbis arripuerunt, ut Ambro-
fium perperam de adulterio fenfifle calumniarentur. Acqui cercum ,
e il S. Dodorem conftanter docuiflé prohibitum fuifle adulterium i
lege naturali, eamque le'gcin à nemine ignorari ( pura inviiicibi- ;
lite r ) umquam potuilfc.^id q u id emtume x aliis ipfius opcribiis j
cognofcere eft , tum e x ,hoc ipfo libro liquidò conftac. Ecenim
ubi narrar qùemadmodum Pharao Saram qùam in palatium ab-
du£lam uxorein ducerecogitabat, ppftquamconjugatam eflè cogno
v it , Abrahamo re ft itu it , ita loquitur : Etfi natura ferus ac (
' barbanti tamen fignifìcat. . . & adulterii crimen fib i ejfc cavendum. :
¿¡iti prttendit ignorantiam, condemn at intempcrantiam. Nec mirum
f i barbarus jus novit natura . . . . Ita major lex natura ,quàm legum
praferiptio efi. N'eque vero putandum eft hccc de folo adulterio
quo uxor aliena polluitur , elTe intelligenda. Nam.pratcrquam
quod gcncralia verba funt , proindeque ad unam adulterii fpc-
cicm non rcftringenda , v ir landus hoc ipfo capite adferit quod
mulicri non licet ,viro non licere ; Si c. 7 . omnes viri mulierifque concu-
bitus nulla leghimi matrimonii forte celebratos habere fuam culpam.
Itàque dicendum exiftimamus eumudeofcripfilfe adulterium ante
latam Moyfis legem non vifum fuifle in te rdidum, ut fignificaret
illis temporibus earn circa adulterium ignorantiam exftitifle,qua:
crii non omnino culpam tollerer, hand mediocritcr ramen illam
ininueret, id e ft , vincibilem ignorantiam. Nemo enim negaverit
iftamdn. j ure naturali pofle in ven ir i, & c x cu là r c , ut arunt celebriores
T h e o lo g i, fin minusa toto,{àItem à tanto; eamque effe
de qua fcriptum fit Lue. l i . 48. ¿¡ui autem non cognovit, à ’ fecit
digna plagis, vapulabitpaucis. Et hoc fu/Bciebat cum ad eXcuiàn-
dum Abrahamum apud eos qlios alloquebatur, qui eadem perpetra-
verant ante fuam ad fidem converfionem ; tum ad eofdem ab hujufmodi
crimine in pofterum rcvocandos, cùm jam ipfis nulla de
ignorantia fuppeterer cxculatio; Hanc autem reiponfionem co
magisadmittendamremur, quod Ambrofius infra num. 1 7 . hanc
Patriarch» a&ionem D eo minus probacam effe teflecur , ac lib. de
Paradifo c. 13. n. 6 ¡ . atque alibi de eadem ramquam de vero peccato
loquatur. Ceterum dici etiam poteft S . Doclorem adulterii
nomine nihil aliud intellexifle quam poiygamiam ; caque ufum
verbi d u r it ie , ut eflìeacius catechumcnos abfterreret à pcllicatu.
N e c vero mirum fi paulo vehementior h acin re fuerit Ambrofius,
quando de tertiis nuptiis qiiasdi vina ac naturalilege nuir.quam non
licitas fuifle conftac, Bafilius Ep. r. ad Ainph. c. 4 dixerit easps/y-
gamiam appellavi, vfcl potius cafttgatam fornicationem. Ipie quoque
Tercullianusl. de Monog. c. 6- Abrahamipolygamiamdefendens,
eam tamen ancilU concubinatum vocac : quo etiam lenfu Leo Magnus
ep. ad Ruft. c .4 .Agar Abraha; concubinamdieitjid e ft,fecundar
iam uxo rem.Quia immo Judisi Jofephus 1.1. Antiq. c. 14. & 18.
ac Philo 1. Quod Deus fic immuc. licer Patriarcharumfuorum ubi-
que obfervaiiciflimi, non alio tamen mòdo appellane fecundarías
eorumur" . —cu1 binas , &.. ftiil.ie..
ss,quod non multo levitiseli!
onjugium adulterium' elle qt
proCreatos, quar
h osac illegitin
dicerc hujufmodi
dictum videbatur.
c. Edit. Era. cum pofterioribus omnibus, Scriba & Pharifei.
Am. autem & miT. omnes ,fcnb& pharifaorum.
hn > 7' 9 frtuthf.
-¿■Jt • tUrcAu^fi,
%.ùf /UnenttL. nú/M-i
' *>-*- _