bunculum, in quo quid*"' anima; noftr« v ivit.
igniculus. Habet Se pran. am lapiderai, qui viride
quiddam atque vitale colorís fui ipecie ofi-
tentare videtur. Virent enim arbufta qu« vivunt,
arefcunt contra qu«cumque moriuntur : viret
terra dum floret, virent Se femina dura pro-
rumpunt. Et bene primo loco hic fluvius pofi-
tus eft Phiibn, qui iècundum Hebreosa Phiion
dicitur , hoc e ft, oris mutatio j quia non unam
gentem circumfluit, fed etiam per Lydiam fluir.
Non enim angufta qu«dam , ièd dives utilita-
tum prudentia eft , qu« pluribus proiit. Ideo
prima, ut fi quis de paradiiofueritegreffus, velut
quoddam eum prudentia: flumen excipiat,
ne cito poffit arefeere : led per hanc ad paradifum
facile reverratur. Hic fluvius à multis ho-
minibus frequentatur,pulcritudinemque Se fer-
tilitatem maximam habere perhibetur. Et ideo
prudentia in ipecie hujus accipitur, qua; pluri-
mos fru&us attulit in Domini adventu. Atque
in extrema terrarum fluit, quia per Sapientiam
omnes homines flint redemti. Ónde Se diétum
eft : in omnem terretm exivitfonuseorum , dr iñfines
orbis terra verba eorum.
16. Secundus eft fluvius Geo*' , juxta quem
Iex data eft Iftaelitis, cùm efll A in .dEgypto
conftituti j ut ex ^Egypto recederent, Se fuc-
cincti lumbos ederent agnum , quod infigne eft
temperanti«. Caftos enim Se fanclificatos opor-
tet Domini pafcha celebrare. Et ideo juxta iil
tum fluvium legitima primo obfervantia con- ]
ftituta eft 3 quia fignificat nomen hoc quem-
dam terra: hiatum. Sicut igitur b terram Se qu«-
cumque vel purgamenta velfrondes in ea funt ,
hiatus ablbrbet : ita caftitas omnes corporis paflones
abolere confuevit. Meritoqué ibi pri-
mum oblervanti« conftitutio , quia per Iegem
abiorbetur carnale peccatum. Bene ergo Geon,
in quo figura eft caftitatis, circumire terram
yEthiopicam dicitur 3 ut abluat corpus abjeclum,
Se carnis viliffima&eftinguat incendium. yEthio-
pia enim abjeda Se vilis latina interpretatione
fìgnatur. Quid autem abjectius noftro corpore?
Quid tam yEthiopi« limile, quod etiam nigrum
eli quibufdam tenebris peccatorum ?
17. Tertiuseft fluvius Tigris, qui vadit contra
Aflyrios , ad quem pnevaricator Ifrael captivus
eft duétus. Hic fluvius dicitur velocior elle omnibus
, quem incolunt Aflyrii, hoc eft dirigentes
3 hoc enim fignificat interpretado, Ergo qui-
cumque fortitudine aninr’ r«varicantia corpo- i
ris vitia captivaverit dii. éns ad fuperna, ifte
hujus fluminis fimilis «ftimatur. Et ideo etiam
fortitudo de ilio qui eft in paradilò, fonte ema-
nat. Fortitudo autem quodam curiu rapido refi-
ftentia quoque tranfverberat,nec aliquibus cur-
fus ejus impedimentorum h«ret obftaculis.
18. Quartus eft fluvius Euphrat^ , qui latine
foecunditas atque abundantia frut mm nuncu-
patur, pr«ferens quoddam infignejuftiri«, qu«
omnem pafeit animam. Nulla enim abundana.
Mff. aliquoc, pofìtus eft fifon , q u i . . . . Teoufon dicitur. Et poft
panca Rom. cdic. circumfluit, fed univerfamfere Indiar». V e t . omtiores
videtur fru<ftus habere vìittis, quam «-
quitas atque ju ^ t ia , qua: magis aliis quam libi
prodeft , Se u. "ates fuas negligit communia
emolumenta. pr«ponens. Plerique Euphratem
t v ev<p&ivi<&cLj didum putant,hoc eft á befando
; eo quod hominum genus nullo magis quam
juftida Se a:quítate I«tetur. Caulam autem cur
ceteri qua commeant fluvii, deferibuntur regiones
locorum, qua Euphrates commeat, non deb
cribantur,iHam accepimus , quia aqua ejus vita-
lis adferitur, Se qua: foveat atque augeat. Unde
eum c auxen Hebneorum Se Aflyriorum pru- c
dentes dixerunt : contra autem fertur elle aqua
aliorum fluminum. Deinde quia ubi prudentia,
ibi Se malitia : ubi fortitudo , ibi Se iracundia i
ubi temperantia , ibi intemperantia plerumque
eft, autaliavitiafunt: ubi a r 'm i juftitia,ibi concordia
virtutum eft cetera m 3 ideo non ex Io*
cis qua fluit, hoc e ft, non ex parte cognofeitur,
N on ìim pars eft juftitia , lèd quali mater eft
omniu.xi^ In his ergo fluminibus quatuor vir-
tutes principales quatuor exprimuntur, qu« ve-
luti mundi iftius incluferunt tempora.
19. Primum igitur t *vpus ex mundi principio
ufque ad diluvium priu „uri« fuit,quo in tempo-
re jufti numerantur Abel à Deojuftus didus j Se Matth, t.
Enos,hoc eft, homo ad imaginem Dei fadus, qui a- *
fperavit invocare nomen domini Dei 5 Se Enoch
qui dicitur latine Dei grada, raptus ad c«Ium-
Se Noe qui Se ipfejuftus, Se qu«dam requiei diredio.
20. Secundum tempus eft Abraham Se Ilàac Se
Jacob, reliquorumque nim^rus patriarcharum -
in quibus calla Se pura q ..„Jam temperantia rei
ligionis effulfit. Immaculatus enim Ifaac per repromilfionem
Abrah« datus eft filius, non tam
corporalispartus quam divina munus prieferens
indulgentia: , in quo vere immaculati figura
pra;ceffit, ut Apoftolus docet dicens : Quia A- cal. 3.^.
braba ditta funt repromifiiones, & femini ejus. Non
. diciti 0 “femiriibus, tamquam in multis ; fed f i cut in
uno, é" femini tuo, qui efichriflus.
21. Tertium tempus eft in Moyfi lege Se ceteris
prophetis. Veficiet enim me tempus enarrando de Heb. zi.y..
Gedeon,Barac,Sampfin,David,Salomone,e£ Samuel, &fel-
& ceteris prophetis, Anania, Azaria, Mifael, ¿
Daniel, Elia, d lifao qui per fidem devicerunt regna
, operati funtjufiitiam, perceperunt repromifiio-
■nes, obfiruxerunt ora leonum, extinxerunt virtutem
ignis, effugaveruntd aciesgladii, evaluerunt de in- 4
firmitate ,fortesfueruntin bello, cafra ccperunt exter
or um. Non immerito igitur in his lpecies for-
titudinis eft. Setti enim fu n t, ficut infra habes, ibibem.iv
tentati-, in mattationegladii mortui. Circumierunt }8-
in caprinis pellibus, egentes , angupati ,dr dolori-
bus afflitti, quorum meritis noneratdigms orbis. In
folitudinibus errantes, in montibus, in fpeluncis, dr
info' eìs terra. Rede igitur in his lpeciem forti-
tud; , collocamus.
22. Secundùm autem Ev? ' ^elium digna eft
figura juftitia: 3 quia virtus ei, n falutem omni
alia quicdam liujufmodi habeantur.
c. ItamlT. omnes , ac vcc. " - -
credenti. Denique ipfeDominus ait : Sine* modo
; ficenim dece t no s implere omnem jufiitiam : qua:
quidem parens ceterarum eft fa’ '“ inda virtutum;
In quo quamvis aliqua hafu... quas diximus,
principalis eft virtus 3 in eo etiam cetene pra:f-
to funt} quia ipfx Ubi llmt con. .«è concrete-
que virtutes. Nam utique Abel juftits 3 Se fof-
tiffimus ac patientiffimus Abraham, Se pruden-
tiffimi propheta: : Moyfes vero eruditus in omni
iapientia yEgyptiorum , majorem honeftatem
«ftimavit ABgypti thefaurisopprobrium Chrifti. !
Et quis fapientior quam Daniel ? Salomon-quoque
fapientiam popofeit, Se meruit. Didum eft
■ debet facile alteri fe credere, nifi cujus virtuteni
probarit 3 nec arrogare fibi qui fe pro auxilio-
putarit adfeitum : led magis fi in veneri t fortio-
rem cui fe putabat elle pr«fidiò 3 ab ipfo gratiam
ergo de quatuor virtutum fluminibus ,'quorum
potus eft utilis.Et quia Phiibn aurum bonum ter-
rx, Se carbunculum, Se Iapidem prafinum habere
didus eft, hoc quoque quale fit confideremus.
23. Videtur enim nobis tamquam aurum bo-
jium Enos, qui prudenter Dei nomen feire defir
deravit. Enoch autem qui tranflatus eft, Se mortem
non vidit , carbunculus quidam eft lapis
boni odoris, quem operibus fuis làndus Enoch
Deo detulit, gratiam quamdam fadis , Se mo-
ribus ipirans. Noe vero tamquam prafi , j s lapis
vitalem colorem prietulit. Siquidem diluvii tempore
folus velut ad futura: conftitutionis vitale
lemen in illa arca eft refervatus. Ergo bene para-
dillis qui pluribus fluminibus irrigatur, lècun-
dùm Orientem e ft, non contra Orienterà, hoc
e l i , lecundùm illum Orientem cui nomen eft
Oriens , id eft fecundùrii Chriftum , qui jubar ■
quoddam «terna: lucis effudit, Se eli in Eden ,
hoc e f t , in voli f ite.
C A P U T I V .
Virum in paradifo non fattum ,fedpoßtum : at in eo
fattam mulierem, per quam ille fu it deceptus.Tum
quidfit operari, Se cuftodire ?
2-4- F ? T apprehendit Deus hominem quem fe c it,
P /& pofuiteum in paradifo operari,& cu-
flodire. Vides quoniam qui e ra t, apprehendi- 1
tur. Erat autem in terra plafmatior ‘ fu«. Apprehendit
ergo eum virtus Dei impirans pro-
celTus Se incrementa virtutis : denique in paradifo
eum collocavit5 ut feias apprehenfum quali
afflatum divini Te virtute. Quo loci B u i ad-
verte , quia extra paradifum vir fadus eft , &:
mulier intra paradifum, ut advertas quod non
lo c i, non generis nobilitate , lèd virtute unuf.
quifque gratiam fibi comparar. Denique extra
paradifum fadus , hoc e f in inferiore loco , !
vir melior invenitur 3 Se L. . qu« in meliore loco
, hoc eft , in paradifo fada eft , inferior re-
peritur. Mulier enim prior decepta eft, Se virum
ipfa decepit. Unde apoftolus Petrus fubjedas
fortiori vafi mulieres fandas viris fuis velut do-
minis obedire memoravit. Et Paulus ait : Quia
Adam non eflfeduttus : mulier autem fedutta in pra-
varicatione fuit. Et inde con tuen dum quia nemo
debet ubi facile pr«fumere. Nam ecce illa
qu« in adjiunentum fada eft viro , pr«fidio virili
indiget ; quia vir caput eft mulieris : ille autem
qui adjumentum uxoris habiturum fe elle
credebat, lapfus eft per uxorem. Unde nemo
a. MIT. o£to, fine nos implere Se c. A lii lì c u t , & cdic. fine modo.- I
mutuetur , ficut Se viros nTulieribus honorem
impertire apoftolus Petrus pr«cipit dicens :
Virifimiliter cohabitantes fecundum fidenti am tam- i: Pet. j
quarti infirmiori vafi muliebri impàrtientes honorem
j tamquam coharedi gratta vita ; ut ne impe- >
diantur oradones vefira.
25‘ Erg ° pofitul eft in paradifo ‘ ' fada eft
in paradifo mulier; Sed etiam tunc pnufquam à
ferpente mulier deciperetur 3 habuit viri gratiam
, quoniam de viro fumta eft • licet hoc là-
cramentum magnum fit i ficut Apoftolus dixit. W - /
E t ideo caufàm vit« ex eo traxit. Ide<- que de
Viro tantum Scriptura dix it, quia pofi ,eum in
paradifo operari,& cufiodire. Non idem eli operari
Se cuftodire; In opere enim quidam vir tur <• oro*
cellùs eft 3 in cuftodia qu«dam confili .latio*
! operis deprehenditur ; eo quod quafi confum-
mata cuftodiaf. H« c duo ab hor ^e requirun-
tur , ut Se operibus nova qu«rat, Se parta cù f
todiat, quod eft generale. Philon :em, quoniam
Ipiritalia judaico non capiebat afFedu 3
intra moralia te tenuit, ut diceret h«c duo
q u « r i, opera in agro , cuftodiam domus. Et
quamvis paradifus operibus, inquit i ruralibiis
non egeret 3 tamen quia primus homo lex poli
teritatis futurus erat, ideo legitimi etiam in pa-
1 radifo lpeciem fufeepit laboris ■ ut nos ad ope-
rationem Se cuftodiam debiti officii, Se h«redi-
tari« fucceffionismunusadilringeret. H« c duo
ergo à te exiguntur five moraliter, five Ipirita-
liter. Quod etiam pfalmus te propheticus docet,
quia fcriptum eft : Nifi Dominus adificaverit do- py Iltf
mum , in vanum labaraverunt qui adificant earn.
Nifi Dominus cuflodierit civitatem, in vanum vigilant
qui cuftodiunt earn. Vides illos laborare qui
in operis funt «dificationifque procelfu 3 iftos
vero vigilare qui jam cuftodiam perfetti operis
receperunt. Unde & Dominus b apoftolis quafi a
jam perfectioribus : Vigilate, inquit, & orate, ne Matt. 1
intretis in tentationem 5 docens perfeft« natur« 41-
munus , Se plen« virtutis gratiam effi- fervan-
dam, nec quemquam etiam perfed: jrem nifi
vigilaverit, fui debere effe fecurum.
C A P U T V.
Examinatur praceptum de non edendo de Ugno feien-
da boni & mali, & circa id emergentes difficul-
tates dijfolvuntur.
16. T pracepit dominus Deus Ada dicens : Ex Gen- *•
, omni Ugno quod efl in paradifo ad efeam, ^ 17 ’
edes : de Ugno autem quod efl Jcientia boni & mali
non edetis. ^ua die autem manducaveritis ex eo
morte morìemini. Qua ratione ' ubi pr«cepit ex
omni ligno edendum, fingulariter dixerit, Edes:
ubi autem de ligno feienti« boni Se mali plura-
liter, Non edetis, dixerit, non otiolà qu«ftio. Ve- '
rum fi diligenter intendas, Scripturarum aucto-
rifate abfolvi poteft. Quod enim bonum,hoc eft
faciendum : quod autem bonum Se faciendum ,
confonans Se adherens : quod vero turpe, hoc
b. Mfl. Rem. & Clar. Apoftolis quibufdamperfeitioribus, qua: leccio
yidetur elle genuina.