Saniti Ambrofii 1 9 9
pulfaverit no£le,fccneratorem putas, fub lectum A
illico I fi quem fubiro intrare fenferis,tuforas ex-
filis. C'anis lacrar, 6c cor tuum palpitat, fudor ef-
fundirur, anhelitns quatit artu s: quxris quid
meñtiaris, ut fceneratorem difFerasj 6c cúm dilá-
rionem impctraveris, gaudes. Foenore tuo fimu- -
lat foenerator gravari-.íéd liben ter impertit,quafi
venator qui feram cinxerit,íecurus eft p r x d x .T u
ófcularis caput, ample&eris genua, 8c quafi cer- ay.
vus íagitta toxicara i&us , paululum procedens ,
tándem vi&us veneno procumbis : aut quafi pif- B de*
C A P U T V I I I .
Liberos pro paternis debit is per fttmmam indigni ta-
tern fu b hafiavanire: fe d hui emuloftibvenire pojfe
neminem, cum expieri ncque atfæneratoris avari-,
tia-j quam in rem Scriptara locus explicaturtfim ul-
que ofienditurmateriampravaricationis eßefæne-
rationem.
19. T T Idi ego miièrabile fpeétacukim , libe-
ros pro paterno debito in au&ionem
a , 6c teneri calamitatis heredes, qui non1
cis qui fufeina fucrit intìxus,quocumque fugent,
vulnus vehit. Et vere pifeis ille in efea mortem
d é vo râ t, illc hamum glutic, dum cibum quærit;
fed tamen hamum non vidit, quem tegit præda:
tu hamum cernis, 6c glutis. Hamus tuus foenus
eft creditoris : hamum voras, fed vermis te ièm-
per obrodit. Ipfaeft efea q u x decipit. Itaque 6c
tibi feenoris nec cibus ufui e f t , 6c hamus vulneri.
A n ignoras quia femel illaqueatus n o d o , fé ma.
effe x participes fucceflìonis 3 6c h oc tam immane
flagitium non erubefeere creditorem. Inftat,
u r g e t , addicit. Mea, inquit, nutriti pecunia, prò
alimonia fervitium recogno fcant, prò fumtu li-
citationem fubeanc. Agitetur hafta de pretiis fin-
gulorum. N o n immerito hafta agitatur, ubi caput
quxritur : non immerito ad audionem per-
v enitur, ubi fors pofeitur. H x c eft fcéneratoris
inhumanitas, h x c debitoris ftultitiaj ut filiis quigis
fi fugiat, ipfe conftringit -, 6c intra retia po- C bus non relinquit pecuniam, libertatem aufe-
fitus ì fugiendo r ■i .. 3 magis dejicit ,i fuper fa íe -retia?or iiiln In nipladimittat.
« t-sr nrr» t-pftampnrn rhvrnoraDhum Dro
teas fugis, cúm intra parieres tutus eílé non pof-
fis. Inveniet te cúm volueritfcenerator. Denique
ubi tempus impleveris, ficut lupus n o d e irruir,
dormiré non finit, * exfped ato die ad publicum
tr a h i t , aut tabulis venditionis cogit fubferibere.
Ut fureris pudoris d ifpendium, fubícribis illico,
venditurus avitum fepulcrum, paternx íane ut
prxtexaturaliquid verecundix: emitur jejunum
rat,prò teftamento chyrographum dimitcat,pro
emolumento hereditatis fyngrapham obligatio-
nis. Quid fibi vult paterni in liberos fcriptura mà-
le d id i, ubi nulla eft impii offenfa peccati? An
poteft durius aliquod eflè maledidum, graviuD
que fervitium ? Et illa fxp e poft mortem habet
defundus compendia, quod non fp ed a t mife-
rias filiorum.
xo. Vend it plerumque 8c pater lil ;os audorifolura,
jadatur quod in fe cu n d a vendideric, d i t D tace generationis , fed non voce piecatis : ádaucu
_ o,r. ■-■="-> cionem pudibundo vultu miíeros trahit di cens :
Solvite nlii gula: mex fumtum, íolvite paternx
meniæ pretium : vomite quod non devoraftis,
reddite quod non accepiftisjhoc meliores, quod
veftro pretio redimitis patrem , veftra fervitute
pendiis oneraverit debitorem, 8c fuperioris tempo
ris adfcribuntur difpendiis damna prxientis;
Mox 6c laudata venduntur, 6c inferuntur jam
non inftrumenta, fed vincula.
iy . Tamen adhuc quxrendi fidejulïbres.Tri-
buuntur induciænon ut prædamlibercatisinve-
n ia t , fed ut confortem iervitutis adjungat , qui
fe io c iç t xrumnoÎo. A t quid juvarepoteft aliénée
calamitatis accelfio ? Jam 8c amici fug iu nt,
paternam emitis hbertatem.
31. Efto ut aliquis qui fubvenire p offit, accédât.
Quis cantam expleat Charybdim 3 quis ra-
tiones fæneratoris agnofeat 3 quis avaritiam iàivx
non recognofcunt : ipfe quoque con- E riet* quæ non pretiaexaggeret, cúm videfpectus
omnium refugie, 6c ut púgil idus varios
concercantium, ita ifte honeftorum vitat occur-
fu s , 6c follicitus, ubi in aliquem ofFenderit, vigilanti
exit obtutu. Redit paratus ad vincula,re-
dic mortem optans, cogitaos eam fibi, fi morere-
tu r , quietem inferre. Redit mifere íe ipfe con-
demnans,quod alienam pecuniam non refugerit,
& foeneratoris fe x r e devinxerit.
2,8. O quantos miferosaliena fecerunt bona «
rit redemtores?Non enim Ìlio magis lucro quam
alieno detrimento pafeitur. Vera profecto vera
e ft, utpote D e i , divina fèntentia, qui cùm ira-
tus efletpropter impietatem populijud xorum,
quod poft deos abiret alienos : C u i , inquit, ven-
did i vos foeneratori ? Venditur enim qui obligatus
foeneratori fue r it, 6c venditur non uno pretio,
ièd quotidiano : venditur non cum defimtione,
fed cum acceifione diuturni N o v a ufurarum
1 B
Quid , inquit, tibi u t bibas aquam Geon ? Quid, p au d io per menfes fingulos , l va fub quotidiana
i• nquam, _t•i>b :i _ut: rb iberes calicem fænerator\i s ItfiMt'innn nlnc h ri 11 p r i r rrnhir
Multi,inquit,mutuati ad tempus, 6c neceifità-
tibus confuluerunt fuis,6cpecuniam reddiderunt.
Et quanti fe propter foenus ftrangulaverunt ? Illos
confideras , hos non enumeras : remmifeeris
evafifle aliquos, non reminifeeris oppeti. :num-
mos redditos imputas, laqueos appetites non
computas, quos deformitati tam dédecorofx
conventionis plerique verecundiores d concu-
meliam,fragiiioresadinjuriam, exp :o interi-
tu prætulerunt, opprobrium vitæ ampliusquam
mortis fupplicium pertimefcentes.
a - Edit. Giiincs , ex letto ad publicum trahit. N o n incommode j
fed tamcn contra comniuncm rn(T. confenfum.
I H ic vot. edit, ac Rom- in eo tancuin diilidcn t, quot’
licitatione venditio. Qui plus o b tu le r it, trahit
iempetj venalis addicitur, numquam quafi ven-
ditus a;ftimatur. Magna igitur vis cseleftis fen-
tentix. N o n iatis judicavit Dominus dicere: Cut
vendidi vos j led addidit^fgneratori? OfFenfus nihil
potuit gravius invenire, quo v indicaretin
perndos. Derelidus expoftulat, cur ita fugerint
fa Intis audorem,b quafi foeneratori eos alicuiDo-
minus vendidifletdigna poenä. Dominum relin-
quentes habent iervi quöd äfnpliüs quam carce-
ris poenas 8c vincula reformident: habent liberi
quod paveant pro libertatis incuria.
Hvunt. MiT. vcro in punAis figendis parum con ft antes, habent v o -
cem , eos, cmp edit. Rom. Solus Colb. ita locum exhibct forfan
I I non ma le , quafi foeneratori to t.................dominum rtlinqnentis. Ha-
omiil'a voce ,eos, ièniiim non nifi poft voccm, relinqucntcs, abibl- 11 bentfervi Sic. .>
}i. Simul illud ad ve r te , quod foeneratio p rx - A
varicationis materia judicata fit: quod is facile
recedat a D om in o , qui foeneratori D Jtuerit
obligare.Foenus enim radix mendacii,cauia per-
fidix eft. Ego, inquit, vos non v en d id i: fe d peccatis
vejlris venditi eflis. Ergo qui fe foeneratori obli-
g a t , ipie ie ve: it 3 8c quod pejus e f t , vendit fe
non x r e , led c pa.
C A P U T I X .
C A P U T X.
Teeneratoris ne debitoris cadaver ad f pul tu rant
ejferretur, prohibentis hißoria.
Uoties vidi à foene—'-oribus teneri de-
¿ fu n d o s pro pigne* , 6c negari tumu-
luni,dum foenus expofeitur? Quibus ego acquie- •
vi liber r , ut fuum conftringerent debitorem,
ut eledo eo, fidejuiTor evaderet 3 hx funt enim-
WÊÊÊKÊÊÊÊdiMum effeMuisalvatorictiam B fæneratoris leges.Dixi itaquerTenete reum vef-
■ bH « * .jja 1 i t i tn itn . ¡V np vnhic nniTìr o l ik i a,t^ira
9. Angufi- 33. Uis ifte peccati eft foenerator, nifi dia-
lui. Pelag.
cap. }■
trum ;8c ne vobis poflìt elabi, domum ducire,
claudite in cubiculo veftro, carnificibus durio-
res3 quoniam quem vos tenetis, carcer non fufei-
pit,exadorabiòIvit: peccatorum reos poft mortem
carcer emitdt, vos clauditis : Iegum fcventate
defundus abiolvitur, vobis tenetur. Certe'
hie fortem fuam jam memoratur impleilè : non
invideo tamen ,pignus veftrum reièrvate. Nihil
d iv itia s fu a s ofientarit: et fueneratorem haud ab-
ftmi lem ; atque ibidem de centefma ufura, ac cen-
tefima ove ; deque treditoris nomine quodfibi im-
ponit vertts exaclor.
V J boi us, à quo Èva mutuata peccaium
obnoxix fuccefiionis, ufuris defoeneravit omne
genus humanum? Denique quafi malus foeneranus
_________________ x intereft inter funus 6c feenus, nihil inter mortem
tor chirographum tenuit, quod poftea Domi-C diftat 6c ibrtem : periònat, perfonat funebrem
fuo cruore delevit. Etenim quod ortis erat-
fcriptum apicibus, debuit morte dii! . /i. Foene-
rator ergo diabolus. Denique oftendebat Salvato
ri divitias fuas dicens : Hac omnia tibi d abo, f i
frocidensadoraveris me. A t vero Dominus xris fo-
iutor alieni,nihil ipfi d eb eb at, qui poterat dicere
: Ecce venithujus mundi princep s , & in me *fuum
non in v en itn ih il. Nihil d ebebat,fed folvebat pro
Pfal. 6%. SEfau.
J.14.
Lue. l i . j8 .
ululatum foenoris ufiira. Nunc vere* capite mi-
nutus eft quem convenitis 3 vehementioribus tamen
nexibus a llig a te le vincula veftra non ien-
tiat : durus 8c rigidus eft debitor, 8c qui non jam
noverit erubefeere. Unum fane eft quod non rimerò
po Ili tis, quia pofeere non novit alimenta.
37. Jufli igitur Ievari corpus, 8c a'J feenerato-
ris domum exequiarum ordinem di .1 : fed etiam
omnibus, ficut ipfe ceftatur dicens;Q u a non ra- indeb clauforum mugitu talia perfonabant. Ibi
p u t , tuncexfolvebam. D cluoclue funus efle crederes, ibi moituos piangi
34* diftat malitiahujus principismundi ?
Foenerator pecunix caput o b lig a t, * manum tenet,
forte ducit. O nomen trifte de dulci ¡Dominus
ovem centefimam lib e ra v it: ilia centefima
faIutis,hxcmortiseft ;6c terra bona centuplum
frudum reddit. V x iis qui dicunt quod amarum
eft, dulce5 8c quod dulce,amarum 1 Q uid amarius
uiu ra, quid dulciusgratia? Nonne h oc ipfoier-
mone quo centefimam appellant,revocare debeputares
: nec fallebatfententia,nifi quod plures
conftabat illic effe morituros. Vi•" us relio-ionis
confuetudine foenerator ( nam at.bi iuicipi pi^
gnora etiam ifta dicuntur) rogar ut ad tumuli lo-
cum reliquix deferantur: tunc tantum vidihu-
manos foeneratóres gravari me 3 tamen ego eo-
rum humanitatem memorabam profpicere, ne
poftea ie quererentur fraudatos effe, donec feretro
colla fubjecti, ipfl defundum ad ièpulcra
rent in memoriam Redemtorem, qui venir cen- £ deducerent, graviori meerore deflentes pecunix
tefimam ovem Ìalvare, non perdere ? iu * funus.
3 j. Quis gravior exa&or eft ? Et hoc trifte no-
men. Denique Dominus ait : Populus meus, exac-
toresvefiri circumfcribunt vos. Et in Evangelio ha-
- b es:Vum vad is cum aduerfario tuo ad magifiratum,
da opera,m liberari ab ilio 3 ne forte perducat te ad
judicem, drjudex tradat ie ex attori, & e xa tf or mit-
ta t te in carcererà. Quis ifte fit exaclor agnofce,qui
etiam noviilìmum quadrantem e x ig it, 8c idem iè
creditorem v o c a t , atque in hoc etiam nomine F
fraudem facitMit qui veneni pocula melle illi—
n it , ut fub grato odore mors la teat, atque illita
calicisoravim fraudisabicondant.Creditorprx-
texitur quafi fidelis3 6c quafi incredulus,ad quem
fidelis oppignorar.
a. Omnes edit, ac mlT. aliquot , fitum n ihil invenit. Antiquiorcs
v c r o , fuum non invenit nihil. Quam Icftioncm Anibrofius e xplicar
lib. de i nga fatculi cap. 4. uüm. 14 .
* . Manum tenet. id eft 1 yiigiapbanvdebitqris roanu fubfenptam.
* . Capite minutas, hoc e f t , nobilitacis dej cftus gradu, atquc in
C A P U T X I .
'TJfu r a etiam ab aleatoribus exig itu r , quorum in lu -
f u va r ia fortuna efit fe d lucrum cedit fctneratort.
Hujus in illos quanta tyrannis, Ö “ qua leges alea-
torum ?Pofiremo barbarorum quorumdam furor in
aleam defcribitur.
38. \ Liud non minoris acerbitatis accipite.
£ \ Obfervantiftialeatorum conventícula,
6c perdentis r mnam commodiratem fuam ju-
dicant: fpondcnt pro fingulis. Varios primo íorS
ludir eventus, addiverfos ixpe transfertur victoria,
ftipendiaque ejus viciflim atque xrumna
mutantur: omnes vincuntur 8c vincunt,fcenera-
torfolus acquirit: penes alios inane nomen quod
vice r in t, penes foeneratorem folum frudus e ft ,
non annuus, fed momentarius: illi foli faciunt lucrum
in omnium detrimento , illisfoliseft ufurá
vi¿torix. Videas reliquos fubito egentes , repr .
te divites, deinde nudos, fingulis ja&ibus fta' n
plcbciorum hominum ordinem rcdadus.
[ b. Rom. edit, claufornm mugitus ad alta perfonabant. A t nobif-
cum vet. edit. & mil. conlentiunt, nifi quod ilia: fcriptoris v itio
pro j clauforum , habent, plan forum. Porro poft yoccs , talia per-
¡onabant, videtur lubintclligcnduni, qualia in exepu.sperfonant.
P p üj