* Scriptus
force circ.
an. 5 77 .
Tob. j . z . ¡gj
ibidem. J.
i .& f e q .
Ibid. 1 . 12
, r J l 6 ,,;B Mfc? *<*» «W -few V»» *** €*» «» « * ««* «&*2&.
^ ^ X ^ Ä ^ S ^ J c S Ä Ä Ä Ä Ä J f e j t^ J f c S S S X Ä S J c X S J t J Ö C X J f c J c J c X J t S :^
S A N C T I
A M B R O S I I
M E D I O L A N E N S I S E P I S C O P I
D E T O B I A
L I B E R V N V S. *
A 4. Irerumin his verfabatur officiisj& liquid
alimenti foret, peregrinum cum quo cibum fu-
meret, quxrebat. Icaque c ciim feflus a fepultu- ibidem. ».
rx revertiflet munere, appofitisiibi edendi iub- 1-
fidiis, miflofilio, quxrebat coniortem convivii.
Dum con viva accerfitur, mintiatis intepulti corporis
reliquiis, convivium deterebat: nec puta-
bac phim,utipte cibum fumerec, cum in publico
corpus jaceret exanime.
5. Hoc illi quotidianum opus, & magnum opus,
infcribitur a Tobias, quamvisB & magnum quidem.Nam fi viventes operire nu-
plene vobis virtutes fan&i pro- dos Lex p rxcipit, quanto magis debemus ope-
~ ' ~ rire defun&os? Si viantes ad longiora deducere
ioIemus,quanto magis in illam xternam domum
profedos, unde jam non revertantur ? Ego, in- loi.joi;.
quit J o b , fuper omnem infirmumflevi. Quis infir-
mior defundo, de quo dicit Scriptura alibi: Su-
per mortuumplora ? Eccleiiailes autem ait: Corfa- ™ui( _ s_
pientum in domo luftus: cor autem Jiultorum in domo
C A P U T ITroponitfe
de Tobia virtutibus quas hifiorice Scriptura
commemorai, brevius diEturum : & primo qui
captivitatem, (fi in ipfa ob exhibitam fepulturam,
exfilium tulerit, narrat. Deinde quomodo reverfus
ab eodem officio non defiiterit : ubi & hocmortuos
fepeliendi munus prudi ca tur.
E C T O prophetico libro qui
phetx Scriptura infinuaverit
tarnen compendiario mihi fer-
» mone de ejus meritis recenten-
dis & operibus aPud vos utendum arbitror j ut ea
qux Scriptura hiftorico more digeffit latius, nos
llridius comprehendamus, virtutum ejusgenera
velut quodam breviario colligentes.
Fuit vir juftus,mifericors~hofpitalis,t> & hoc epulantium. Nihil hoc officio prxftantius, ei con-
virtutum præditus choro,fubiit xrumnam capti- C *erre clu* ^bi jam non P°Aic reddere, vindicare
vitatis, quam ferebat humiliter atquepatienter,
communem magis injuriam, quàm privatam dolens
j nec iibi virtutum fuffragia nihil profuiife
deplorans, ted magis earn iibi contumeliam mi-
norem peccatorum fuorum pretio illatam arbi-
tratus.
3. * Meruit edidum.ne quis ex filiis captivitatis
mortuum tepulturx daret. A t ille interdido non
revocabatur magis quam incitabatur, ne defere-
re officium pietads, mortis metu videretur ; erat D
enim mitericordix pretium, mortis peena. Talis
flagitii deprehenfus reus, vix tandem per ami-
cum potuit direpto patrimonio egenus & exful
reilitui iuis.
s» MiT. Tobis. Vide notama d lib . 6. Hexaem. cap. 4. num. 1 7 . I
b. Edic. omncscum V i f t . cod. Et ob virtutes quibus praditus fue-
r a t , fubiit Sr c. Codex T Im,m. Et ob virtutum quorum f r aditus , \
fu b iit Stc. mendofe : ac hocv itium emendane reliqui mfl.
* . Latinius legenduin c o n jic it , Aletuit ediclum. Sed & inlT. & !
edit. & fenfus ipfe refragantur. Ediclum autem idem eft quod fe-
quenti verfuinterdiSlum vocat nempe promulgata regis prohibicio.
c. I ta edit. ,vct. ac mil’, quinque. A lii autem duo, cum a fepultura
à Volatilibus, vindicare à beftiis confortem na-
turx. Fera: hanc humanitatem defundis corpo-
ribus detulifiè produntur,homines denegabunt?
C A P U T I I .
Qua rattorte Tobias cacitatem tulerit, ne quid furti
admitteretur caverit, (fi commodatam Gabelo pe-
cuniam non repetierit, nifi fenio fejfus : denique
quant abhorruerith fienore malo , cum de te fiat ione
ejufdem, (fi boni commendatone.
6. rT ^ Am fando feiliis officio Propheta dum Tob. x. 6.
requiefcitd in cubiculo ilio, cadente de *o.& fa-
paflerum nido albugine cxcitatem incidit, nec
fejfus reverteretur meridie. Rom. edit. . . . revertifiet una die.
d. Edit. R om. juxta farietem aula, cadente de fajferum nido fter-
core, albugine & c . Codcx C o lb . . . . . cadente de ftercore pajferum nido,
albuginis Scc. e x qua le&ione non incommodum fenfum elicies
trann»ofita vocula de poli voccm,/lercore. N eque tamen ci vct. edit.
aliofque omnes mlf. potlponendos duximus. In his autem albugo
videtur elle ipfummet avmm exerementum, ile d illu n ià colore3
unde apud Horat. lib. 1. Sat. 8. albi epithetum invenit.
conqueitus
, ■ ■ r ,
593 De Tobia
conqueftus ingemuit, nec dixit: Harcmerces la- A
borum meorum. Fraudati magis ie doluit obfe-
quiorum quam oculorum munere : nec cxcitatem
pcenam, fed impedimcntum putabat. a Et
cùm vidum mercede levaret conjugis, ne quid
furtivum domum fuam intraret cavebat ; uxor
hoedum pro mercede acceperat} at ille plus ho-
neftati quàm pietati confulens, cui fuam debe-
bat alimoniam. Commendaverat proximo fuo
pecuniam quamdam quam toto vita: lux tempore
in tanta indigentia non popofeit. Vix ubi fé B
feiTum vidit, & depofitum fenedute, infinuavit
filìo, non tam cupiens commendatum repofcere,.
quam iollicitus ne fraudaret heredem.
7. Quod igitur commendavit pecuniam, & non
foeneravirjufti ièrvavit officium.Malum eft enim
foenus quo quxruntur ufurx : fed non illud fbe-
nus malum, de quo fcriptum eft : Tcenerà proximo
tuo in tempore necefiitatis illius. Nam ÒL David
ait: Ittfius mifereturó* commodat. Aliud illu^ ‘ cnus
eft jure exiecrabile, dare in ufuram pecu ìiam, C
quodLex prohibet. SedTobias hocrefugiebat,
quimonebatfìlium,ne prxceptum Domini prx-
teriret, ut ex fubftantia Tua eleemoiynam face-
r e t , non pecuniam feeneraret, non averteret fa-
ciem fuam ab ullo paupere.Hxc quimonet,con-
demnat ufuras foenoris, ex quo multi quxftum
fecerunt, & multis commodare peer is nego-
tiatio fuit. Et quidem earn prohibueiunt fandi.
8. Quo gravius malum foenus eft, eo laudabi-
Iior qui illud refugit. D a pecuniam fi habes, pro- D
fit alii qux tibi otioia eft. Da quali non receptu-
rus, ut lucro cedat,fi reddita fuerit.Quinon red-
dit pecuniam, reddit gratiam : fi fraudaris pecunia
, acquiris juftitiam jjuftus eft enim quimiiè-
retur & commodat. Si amittitur pecunia, com-
paratur mifericordia. Scriptum eft enim: guifaci
t mi fericordi am ,foenerat proximo.
C A P U T I I I .
Ambrofius feeneratorum inhumanitatem inpauperes, £
& eorum artes quibus illos fibi addi cune, oculis
fubjicit-, aedemum in eofdem inveli tur.
9. l i / f Ulti diipendii metu non feenerant,dum
j Y j j fraudem verentur. Et hoc eft quod pe-
tentibus confile1verunt referre.Horum unicuique
dicitur : Verde pecuniam propter fratrem & amicum,
dr non abfcondas illamfub lapide in perditi onem. Pone
thefaurum tuum inpraceptis Altifiimi, drproderit
tibi magis quam aurum. Sed obfurduerunt aures
hominum ad tam ialutaria prxcepta, & maxime ]
divites xre ilio fux pecunix aures clauiàs ha-
bent. Dum pecuniam numerant, * reiponià non
audiunt. Simulut aliquis neceflìtateconftridus,
aut pro fuorum redemtione follicitus, quos cap-
tivos barbarus vendit, rogare coeperit, ftatim dives
vultum avertit, naturam non recognofcit,
humilitatem fiipplicis non miferetur, neceffitaa.
Omnes nilT. ac vet. edit, in prima lutjus loci parcc convc-
niu nt, quam edit. Rom. invertit ac decurtavic in hunc modum :
Et ne quid furtivum domum fuam intraret, cavebat : fed viitum mercede
conjugis levabat. Denique : ab hac vero ultima voce cum t r i-
bus m lf ita prolèquicur, plus honeftati quam neceffttati confulens,
cui fua deerant, alimoniam commodaverat proximo fuo quam Sic.
Alia: edit, ac potiorcs mfl'. ut in textu , nifi quod edit, habent,
cui fua deerant , & folus Colb. prcefcrc, pecuniam quamdam. V i detur
autem poli vocem alimoniam, lubintelligcndum , ne quid
furtivum . . . ' . cavebat. Denique ubi edit. G ill. Se Rom. commodaverat,
commodatum, commodavst,ibi alice edit, a cm i f omnes, com-
S. Ambr. Tom. I.
Liber unus.
tem non fublevat, fragilitatem communem non
confiderat, ftat inflexibilis, refupinus, non pre-
cibus inclinatur, non lacrymis movetur,non eju-
latibusfrangiturjurans quod non habeat,immo
& ipie feeneratorem requirat, ut neceffi tati bus
fiibveniatfuis.Quid addis duritix & avaritix tux
fiicramentum f Non abiolveris perjurk), ied li-
garis.
10. A t ubi ufurarum mentio fa£ta fuerit, aut
pignorisj rune dejecto fuperciìio feenerator arri-
det, & quem ante fibi cognitum denegabat,eum-
dem tam quam paternam amicitiam recordatus
oiculo excipit, hereditarix pignus caritatis appellar,
fiere prohibet. Quxremus, inquit, domi
fi quid nobis pecunix eft/Frangam propter te ar-
gentum paternum quod fabrefactum eft , pluri- ‘
mum damni erit : qux ufurx compeniabunt preda
*emblematum ? Sed prò amico difpendium *
non reformidabo, cùm reddideris, reficiam. Itaque
antequam det, recipere feftinat: Òc qui in
fumma fubvenire fe dicit, ufuras exigit. Kalen-
dis, inquit, ufuras dabis : * foenus interim, fi non * '
habueris unde reftituas, non requiro. Ita ut temei
det , frequenterexagitat, & femper fibi debere
efficit. H ac arte tracfcat vi-im. Itaque prius
eum chirographis lig at, & - .tringit vocis fux
nexibus. N umeratur pecunia, -ddicitur libertas,
abfolvitur mifer minore debito , majore lteatur.
11. Taliafimt veftra, divites, beneficia. Minus
datis, & plus exigitis. Talis humanitas, ut fpolie-
ris edam cùm fubvenitis. Fcecundus vobis edam
pauper eft ad quxftum. Uiurarius eft egenu?, co-
gendbus vobis, habet quod redd quod impen-
d a t, non habet. Mifericordes piane v ir i, quem
alii abfolvids, vobis addicitis. Ufuras folvit, qui
vidu indiget. An quidquamgravius? Ille medi-
camentum quxrit,vosofFertis venenum : panein '
implorar, gladium porrigitis : libertatem obfe-
c ra t, tervitutem irrogatis *. abfolutionem preca-
tur, informis laquei nodum ftringitis.
C A P U T I V.
Qua rationefeneratores tuda drdiabolo compare» tur-}
(fi quid fignificetur nominibm creditoris »
feenoris ,fortis, aedebitoris ?
12. T I Ancprxcipueinjuftitiam deplorat fanc-
.1 X cus David dicens-.yidi iniquitatem (fi con- pfai.
tradittionem incìvitate;(fi non defecitde plateisejus n & Ix-
ufura (fi dolus. Itaque cùm*proditionemJudx fub. »
jecerit, hoc prxmifit, five quòd ultra facrilegii
1 invidiam,conjuratis Dominicx necis feenoris cri-
men accideret, five quòd tantumfacrilegium ià-
tis abundeque ufura feenods ultum iret. Mali
feeneratores qui dederunt pecuniam utinterfice-
rent audoremfalutis : mali & ifti, qui dant utin-
terficiant innocentem. Etifte quoque qui pecuniam
acceperit, ut proditor Judas, Iaqueo fe &
ipfe fufpendit. Ipfum quoque Judam hoc nialemendaverat,
commendatum, commendavit. A t non v idetur prsrter-
mittcndum quod utverbum apud L X X . & Aquilani in
bonam ac malam partem accipitur : tic fcentrar e \\ìc ab Ambr. &
ab Aliguit. in piai. 36. ufurpatur.
* . Refponfa, hoc e f t , divinar Scriptura:. Vide q u i rio-
| tavimus lib. de Fuga fare. cap. 4. num. 20.
* , Emblemata, figura: funt acque ornamenta vafi cuipiam fii-
| pcraddita.qux facile ex eodem eximi p oflint,dilla sìct -iv
I *■ EarsusWe prò force p onitur, ficut & infra c. i x . n. 55». Nuni-
mus datur, foenus appellatur. Ea tamen Vox farpìus ufuram fonat.
| * . Nimirum fequentibus ejufdem p lalmi verfibus,quòs eonfulè.
P P