Saniti Ambrofìi
remus injuventute , compleamus in f e n e d u t e . A tatis faciem. Obumbrantur itaque 8c obducun-
Jam enim fecuris ad radicem arboris pofita eft 3
ut qui fa c it, frudum ferat. Adultametiam ma-
turamque fegetem noftram meflor inveniat 5 ut
maturos frudus in apothecis recondat, ne im-
maturos hyems deprehendat, ventus decutiat,
pluvia corrumpat.
66. Ego tamen arbitror fignificari magis inter
adventum Domini briorem, 8c fecundum qui fu-
tiiruseftjudicii dies, tempus medium. Ideaenim
tur quadam caligine oculi anima: 3 ut confu q-
datur globo quodam fumigantis liubicula: mentis
adipedus 5 ne pura poffit ipe^are negotia,
donec carieftes lampades dirigar jminus Jefus,
hoc e ft, fulgorem gloria: fuce. vernando, inquit,
non indigebunt luce lucerna , dr lamine fo lis quo-
niam ipfe Dominus erit lu x omnibus, Se ipfe illumi-
nabit omnia mundi iftius, quoru: fupra cognita
eft. divifio, nunc manifeftata in j 'line, non per
De Abraham Lib. 11.
commoditas valetudinis * detus, fortitudó , quæ A Ckrifti nomine. Nam fi illam judicaflet alicujus
Apoc. i
Matt. 13.31.
ìbidem. q f .
& 4$*
8c ad iòlis occafum viro hujufmodi fad -> eft pa- B fpeculum in cenigmate, nec in p - te , fed facie
• • ■ • ^ ad faciem veritatis foliditas, atque illud quod
perfedum e ft, poffit videri.
C A P U T X.
cìim dicitur Abraham, femini tuo dabò terram
hanc j ei vera beatitudo promi tti tur : magis tamen
prafiguratur Ecclefia, cujus typus in Sara Iter
ili , u t Synagoga atque h are fum in Agar ancilla
exprimitur. ¿¡¿uà debeat ejfefapientis vigilan ti ap
ó " quid f i t , quod Abraha Deus pollicetur iìlis ver-
bis augebo te valde, 8cc.
vor magnus, quia occidente jam mur >, futu-
rum iacrificium declarabatur, quo muintus redi-
meretur, fides eifet hoftia, qua: non divideretur
à filiis Abraha:. Nam qui eam dividunt, non
funt Abraha: filii. Fides comparatur regno ca:lo-
rum : Simile eft enim regnum calorum grano ftn a -
f i s .. . . Et JJmile eft regnum calorum negaci u n ti qui
emit agnini, 8c invenit in eo margaritam pre-
tioiàm. Regnum cxlorum indivifum eft^quia regnum
T rinitatis unum eft.Ideo perpetuum atque C
aìternum, quia indivifum ; omne enim regnum
divifiim facile deftruetur. Hoftia etiam foret pu-
dìcitia Trinitari dicata, poft illud iacrificium, vi-
tul«e quoque prò Iaboribus, quia facerdotalis eft
vidima : capre autem, quia prò peccatis hoftia :
arietis, quia prò omni mundo,8c prò ipfis a arie-
ribus vel carieftibus, non folum prò hominibus,
nec iolum prò agnis, fed etiam prò hoedis quos
peccatricis generationis foetore exuit. T eft; ~ca-
6 2 .POfthæc fecutum eft oraculum Dei di-
centis : Semini tuo dabo terram hanc,a f lu - g « . i;. «.
mine ABgypti ufque ad flumen magnum Euphraten.
Qui futuram gloriam demonftraverat, debuit
etiam conferenda virtutum merita polliceri. Ip-
fè enim 8c adjutor laborantium , 8c remunerator
innocentium eft. AEgyptus hic nomen. non rc-
gionis,fed fluminis ( ft. Sic enim veteres Nilum
tur oraculum futuros adhuc in terra a. :d nis D vocabant, five quoc fe regioni nomen dedi:
Abrah* filiosj ut in agone multorum & gravium
certaminum le probent : 8c ita cum multa iup-
p elledili, aureorum & argenteorum vaibrum
ipoliis opimis exeant 8c revertantur ank , at-
que exeant pretioia pofiìdentes corpora verfiu
rum virtutum, & precipue caftimonis pofleifio-
num thefànro repleta, fumture etiam Chrifti ju-
dicio de diabolo,& ejus miniftris, ceterifque qui
fibi voluijrunt nocere, vindidam Tunc erit pafet,
five quod regionis accepiffet vocabulum. De-
nique & poeta grecus teftificatur ita efle,dicens:
2-niffa. y ¿v Aiyo'flu mfa.ua u/jL<pnXioseu.
Anguftum autem 8c vile eft,ut putemus quod ca:-
leftibus fignis terrena fpoponderit. Itaque con-
fideremus ne forte perfedam beatitudinem Sc
confummationem bonorum meritorum promi-
ferit. Perfeda enim beatitudo ex tribus iftis vi-
detur fubfiftere, corporis, atque anima:, 8c acvor
magnus etiam juftorum. N io enim fine E cidentibus bonis, quæ Greci ¿tst-m dixerunt j ut
peccato. Omnes habebunt quod timeant ; quia
impleta peccata erunt. Et b cùm fuperabunda-
verit peccatum , fiiperabiindabit 8c gratia.
67. Iterum cum jam fo l ejfetad occafum, fiamma
fa c ta eft: & eccefornax fumtgabunda , d r lampades
ignis quapertranfteruntper media d iv ifa ilia. Etiam-
fi dubitaretur de fur ’ ri -ibus, confirmarent fe-
quentia -, quando f m> vm fadam ad occafum
legimus,quic illuminaret vefperrina mundi tern.
fit corporis caftimonia, patientia, vel temperan-
tia j fit anima: prudentia, atque juftiria. ALgyp-
tus igitur flumen corporalia videtur fignificare.
Unde 8c * Geon didu eft ipie fliivius 5 quia de
terra figuratus eft hon. Euphrates autem quie
funt animx; eo quod f s fit juftiria ceterarum
virtutum, qua: virtutes alias illur*’ 'et. Prudentia
enim fine juftiria nocet: for do quoque
nifi eam juftiria temperet, intolerabilis infolenpora
, 8c fulgeret in tenebris, ac revelaret la- F ria c ft, furori quàm rationi proprior , domina-
tentia. Denique contin o vifa eft fornax fu- doni quàm libertari. Sobrietas Sc temperantia
migabunda. Cujus fimil. line exprimi videtur privata bona funt, c nec ulli ufui, nifi jufta erga
vita humana implicata iniquitatibus fxculi if. Deum reverentia, Sc fi r mente pietatem colas,
tius atque involuta,non habens veri fulgoris cla- Juftiria fola eft qua: virtues omnes compleditur,
ritudinem, Sc fplendorem finceri luminis. Intus & commendar omnes. Accidentia quoque funt
quafi fornax xftuat diverfis cupiditatibus , 8c negociationes, mercature, 8c agriculture, com-
quibufdam defideriorum anhelat ignibus : foris petentia qua:ftus laborum operumque ruralium.
velut quodam fiimo adtexitur ,.ne videat veri- Sunt etiam corporis accidentia ialubritas , 8c
a. Colb. Long. Corb. & Maz. pro rpfis aeriis, non male. Cùm
enimiiipra cap. 8. n. j o • aerem per arietem fignificari fcripicrit
Ambrofius, pocuit hoc vocabulo defignare Angelos , undeaddi-
d i t , vel c&lefiibus ; eoqr.od ut Philo ,au£lor ip fi familiari ili mus,
lib . de Cigmtìbus , tradir : ■h'A?' $ iiot x f S» ¡nv/ttiq.
Idem gemina his habet lib. de confufionelingUarum.
b. Iidem m(T. ut cìtmfup.. . . fuperabundetgratin.
* . Ambrofius h ic Si lib. de Parad, c - }. n. 14. docet Nilum eum-
demcfieac Geonquemcx Paradifo tcrrefiri flucrc Scriptura tradit.
Q u a opinio etfi apud Patrcs communior fit, ab aliquib
men rcjicitur. Vide Pctavium Animad. in Epiph. Scaligeri
emend, Temp. Si alio
c. Mff. aliquo t, ac edit, quadam antiquiores, nec ttllius vi.-quod
ut emendarent recentiores , induxerunt, nee ttllius vis. Scd cifi
iènfu non carcat einendatio , noftram tarnen totidem litteris exhibent
probatioresmir. vcrum ita conjunClis vocibus, ut in earum
leclione hallucinari pronum fuerit. Et hinc rccentiorummil. ac
edit, corruptio.
ex tempore accidunt j Se cum ceti te mutantur.
69. Non mediocrem hanc triplicem gratiam
putes. Habes enim perfectionem perfe<ftam iii
Evangelio. Nam cùm dicit dominusjefiis legif.
perito illi : Diliges dominum Deum tuum , anima:
juftitiam mandat tenendam. Etiam fi honorari
parentes jnftum e f t j quanto magis parenti omnium
deferri debet honorificentia ? Rurfus cùm
Uatth. 19- dicit : Non occides, non adulterium, nonfurtum fa -
momenti effe fapientiam, non utique dixiifet :
Precor, Domine, non fum dignus ante heftcrnamd" Exode,..10.
nudiuftertiunam diem, nequeex quo ccepifti loqui ferv
o tuo-gracili enim collocuttone -, & tardiore lingua
ego fum . Denique quafi inerudito reipondetur ei
quod erudiretur à Dòmino : Ego apcriam os tuum, ;bidetn. i 1.
& inftruam t e , quod debeas loqui.
74.PrecIarum autem myfterium,quod lex non
fatis piena era t} ut perfuaderet populis^ 8c genr
cies , non f a i fum teftimonium dices, virtutes cor-B tes vocaret* vel quia claufa foret ufque ad Çhrifporis
íérvandas admonet. In pofterioribus vero
dicens I* Nemo eft qui relinquat domum, aut paren-
■ tes , a u t uxorem , a u tfilios propter regnum D e i , dr
non recipiat fepties tantum nunc in hoc tempore, in
Jaculo autem venturo vitam aternam poftidebitinon-
ne incrementa bonorum accidentium cum anima:
corporifique remuneratione promittit ?
70. H x c qua: fimplicibus verbis iacra icriptu-
. ra exprimit, magno quodam cothurno Ariftoti
adventum, qui exponens nobis prophetica
oracula, Se proferens Ledionis veteris teftimò-
nia,veluti quoddam os legis aperuit^ut fidei clamor
intotumperveniret orbem. Unde 8c myf.
tice ait Sara ; Conclufit me Dcminus u t non pariam; 16.
in tra ergo a d ancillam me am , dt“ filium facies ex
illa . Quo agnofeas in predeftinatione fuifle fiem-
per Ecclefiam D e i, 8c paratam fidei fcecundita-
tem, quando juberet Dominus prorumpere,
teles 8c Peripatetici perfionant, atque extollunt.1 C íed volúntate Domini certo reièrvatam tempo
Pythagoricum quoque dogma eile teftificantur
fui. Sed quis illorumrequavit Abraham tempore
? Quis audoritate Sc iapientia Dominum, cujus
oráculo Abraham triplicis hujus granice mu-
ri. Denique lie fcriptum eft ’.Tempore accepto exau- Efai. 49.8.
divi te,d" in die falutis adjuvi te. Advertimus ita-
que quod feftinabat fides Ecclefice, fed conclu-
fa erat ejus foecunditas. Quo verbo demonftra-
tur quoniam exfipedabat partus fui tempora j
quia quod conclufium eft aperiri iolet. Qua ra-
tione conclufa fuerit,docet te Apoftolus dicens:
Conclufttenim Deus omnia in incredulitate, ut om- Rom. n j t .
nibus mifereatur Ut non volentis neque cur- Rom.9.16.
nus agnoícit?
71. Dantur autem ei tamquam in difciplinam
alienigence nationes j ut mens cequi obiervantif
fima recidat vitia,emendet errata. Magis tarnen
evidens Ecclefice declaraturmyfterium,quia per
apoftolos ejus qui funt Ifraelitce, quorum patres, D rentis,fed miferantis Dei eflet gratia j ne te ipfum
8c.ex quibus patribus Chriftus fecundum car.
nem fub lege fadus e ft, congregandâ Ecclefia
foret, » credituris populis nationum. Quos non
otiofe decern numero fignificavit, fed ut often-
deret quod illi ante perfidi, ubi menfuram pieta-
tis impleflent, profedo eifent fidei adepturi co-
ronam.
72. Denique ièquitur quia Sara uxor Abrahce
}uftificares,fed omnia tribueres Deo qui te voca-
vit. Nemo ergo pigrefcat, Sc excuiationem pre-
tendat defidice fucc, quo ièrius credat, quia fcrip-
tumeftnon volentis, neque currer isefiè. Confiderei
enim quid additum f i t , S miferantis,
inquit, Dei. Talem te ergo prebe ">nis ftudiis
& promta fide 5 ut Deus tui miiere«.ur, 8c vocet
te ficut Ecclefiam vocavit dicens : Palam fa c tu s Efai. 6$. 1.
fterfiis fuerat: erat autem ei ancilla Ægyptia cui fum b »0» quarentibus me, apparai iis qui de me non
nomen Agar quod ad Ecclefiam pertinere in ea E interrogabant.
expofitione quam de moralibus fcripfimus, apofi
tolicis docuimus exemplis. Ecclefia enim fterilis
videtur in hoc fieculp 5;quia non ficeeularia par-
tu r it, nec prefientia , ièd futura, hoc e ft, non
ea quee videntur. Hujus ancilla eft Synagoga,
vel omnes ha:reiès,qucE fèrvos,non liberos creat.
Ide.oque Agar dicitur habitario. Etenim tempo-
ralis fpcm fovet, non perpetuce pofleflìonis gratiam
tener. Itaque ut non iniòlens partu corpo
75. Et rede premiflà funt inferiora , ut me-
liora fequerentur. Peperit ancilla íervos,ut eos
Ecclefia liberos faceret, 8c de ièrvitute populos
ad libertatem vocaret, de culpa ad innocentiam,*
de offenfa ad gratiam. Singulorum quoque ho-
miuum fi ipedes ordinem, non omnes à perfec-
tis inchoaverunt, nec apud omnes tempore prima
eft , fed merito antiquior perfeda virtus.
Prudentis igitur mentis eft confiderare quamdiu
reo fíat ancilla ejus, 8c jus Ecclefia: fibi vindicet, F imperfeda eft anima, quee funt fecum deliberety
dicitur ib i: Ejice ancillam dr filium ejus i non enim
heres e rit filia s ancilla cum filio meo Ifaac.
73. Sed etiam in fingulis Sara eft, 8c in fingu-
lis Agar. Sara virtus vera e ft, verá íapienria: -
Agar autem eft verfutia, tamquam ancilla per-
fedioris virtutis. Alia enim fapientia fpiritalis,
alia íapienria hujus mundi. Ideo etiam ./Egyptia
feribitur 3 quia philofophica ( .rio abundavit
in ^Egypto. Denique 8c Moyfes eruditus erat
in omni íapienria ^Egyptiorum, fed abjecit eam
preferens ^ g yp ti thefauris opprobrium pro
* . H ic locus paulo aliter habetur in B ib liis , fed a Cypriano iií—
dein verbis.cjuacer cicacur. Vide lib. 3. ad Quirin. cap. 16.
a- V ec. edit, crcditmus populus nationum. te paucis verIIbus in -
tcrjciftis eccdeni edit, fterilis fu e ra t, quod adEcc. & c . utrumcjuc
locum nifl. Corb. Long. Colb. S¿ M a z . nobis refticucrunt.
ut vel in pofterioribus fe exerceat virtutum difi
ciplinis, donee exercitii ufu valefeat. Dum vero
fe erroris involucris exuerit, 8c ab omni enoda-
verit ofFefifione , confiimmatam fui purgatio-
nem exhibens, tunc fuo nitatur ordine magnos
partus edere.
7 6. Preterea diciair Abrah^: Efto fin e r e p r e cm . i7. i.
henfione 3 cui dabatur ipiritus lapientia: iandus
integer, bene mobilis , immaculatus. Oportet
igitur viri fapienris animam die noduque in exer-
citiojugiipeculapretendere, numquam ibmno
b . Ve t. edit, cum mlT. Colb. T o rn . Va:lct & M az . fa llu s fum
quarentibus me. recentiores, fachts fum h non quarentibus me. litra:-
que cum iifdem mlT.. . . . qui me non. Melius cod. Corb. & Long.
faitus fum non quarentibus me. quibus cum Colb. & M a z . . ■. qui
>, See.