Rom. 11.1. tifmatis facrafnenta rènovantur. Hoc eft enim A
vere facrificium primitivum ., quando unufquif.
que fé offert hoftiam, Se à fe ir ;ipit , ut poftea
munus iiium poifit offerre. No- .girar fidesre-
novatorum , valida, pubefcens, incrementum
virtutis acquirens, rtonremiffa, non fella, non
fenio quodam marcida , Se vigore ignava, apta
facrificio e ft, quæ pullulet quodam virenti ger-
mine fapientiæ , Se juvenili divinx cognitionis
fervore pubefcat • habeat tamen fuccum doc-
trinæ veteris. Sicut enim novi, ita Se veteris Tef-B
tamenti debet dodrina concurrere, quia fcrip-
Levìt. i ì - tum eft : Manducate v etera veterum,& vetera à farcie
novorum auferte. Cibus nobis fit cognitio pa-
triarcharum, epuletur animus in prophetarum
oraculis: talifaginamenspafcatur‘ iterior. Sed
jam non fpecies agni f i t , at ver: s corporis
Chrifti. Non umbra legis perftringat oculos :
fed:aperte Dominicx grariapalfionis,& fplendor
refurredioms aciem mentis illuminet.
20. Si autem offeres facrificium de primitivis C
ovibus , frixum in igne, frixum pingue, offeres
Levìf. 7. t. facrificium primitivorum , ficut fcriptum eft :
quod fignificat fidem tuam velut igni probatam-
elle debere, Se fan&o fervere fpiritu. Denique
coxit- lentem Jacob , Se fratri primatus bene-
didionis eripuit, quos utique folida conlèque-
retur fides. Hic ergo robuftus Se vividus au-
gebatur : file autem qui cibum fuum coquere
nefciebat, fatigatus atque deficiens defluebat.
Uratur igitur verbo Domini ficut igne virtus ]
animæ tuæ. Vide uftum Jofeph , ficut fcriptum
pf. 104- eft -• Eloquium Domini upteum. Torreatur fides
Ip% tua ficut fpicx melfium. Tunc enim maturitatem
fruduum prxferunt , cùm eas primo folis
proceffu tempora xftiva torruerint. Sermo igitur
plurimus Scripturarum animam confirmât,&
quodam fpiritalis gratiæ colorât vapore ; ratio-
nabilia quoque inventa corroborât, diffolvitque
omnem vim irrationabilium paflìonum. Ideoque
Efau laxatis virtutis l'uà? nexibus diffolutus eft. ]
Illi autem qui fuccindi lumbos non crudum ,
neque codum in aqua, fed aiìatum in igni caput
Exod. 11. agni edere jubebantur, ficut habes in Exodo ,
forti ac fideli animo,pedeftri itinere maria tranf.
fretarunt. In Evangelio quoque aftos pifces do-
minus Jefus manducabat , ficut fcriptum eft,
43' in quo plenitudo làncliSpiritus redundabat. Et
fortaffe ideo deficiebat Elàu, quia codum in
aqua defiderabat cibum, quem Jacob quafi in-
babilem fibi donavit infirmo.
21. Oblationem autem atque orationem opor-
tet non confuiam effe , fed competenti divifio-
» ne diftindam.a In omni enim re confufione melior
eft diftindio j multo magis in oratione atque
oblatione, quæ nifi certas divifiones habeat,
Levit.1.6. fit obfcurior. Ideoque hoftiæ plerumque membra
lex dividi ju b e t, Se hólocaufta offerri j ut
b fine admixtione Se b operimento àliquo nudum
genus e ft, qua: dividitur in plurimas fpecies : lèd
principales quatuor iivnt , prudentia , tempe-
rantia, fortitud \ juftitia. Redoleat igitur oratio
facrificium fit j eo quod nuda atque omnibus
exuta involucris debeat fides noftra fervere} ne
vagis Se fallacibus opinionibus induatur, ied
pura atque lincerà fimplicitas mentis appareat.
Deinde in parte Ividatur congruas.Virtùs enim
a . MiT. duo V a t. D iv . & Laud. cum antiq. cdit. In omni enim
tonfufione melior eft diftìnctio.
tua pruden, .m erga cognitionem Dei , Se
veritatem fidei : redoleat temperantiam quam
etiam à conjugibus exigendam putavit Apofto-
lus dicens : Nolite fraudare invicem » nififorte e x i- Cor. 7,
confenfu ad tempus, u t vacetis orationi. Et lex calli- ^xo(( ^
ficatosante hefternum S enudiuftertianum diem io.
ad làcrificium accedere jubet. Foftitudinem te-
neat orario , ut nullo interpoletur metti, nulla
laffitudine deficiat. Tunc enim debet ellèinten-
tio ad precandum robullior , cùm urgemur ad-
verfis. Juftitiam cuftodiat precario, quam fi te-
nuiffet Judas, non in peccatum fa&a effet ejus
oratio. Quando enim magis ab injuftis operibus
ac pravisffudiis abftinere debemus, quam tunc
quando Dei juftitiam deprecamur? Et ideo D o minus,
ut cordi nobis eilet juftitia : B e a ti, inquit, Matta i
qui perfecutionem patiuntur propter ju ßitiam : quo-
nt am ipforum eß regnum calorum.Yixc enim defuit
Judx j nam f i adfuiffet, non tradidiffet dorai-
minum, non prodidiffet magiftrum. Defuit la-
crificio etiam Cain iftius,qui fi tenuiffet jufti-
tiam, Domino debuit primitiva numera non
pofteriora deferre. Defuit itaque ei divifio,
ideoque relpor.lum ait : S i rette offeras , non autem
rette d iv i . ,te c c a ß i, quiefee. V ides quantum
fit vitii. Ubi deelt divifio , ibi totum facrificium
refutatur.
> 22. Supereft ut de continua 8c jugi oratione
dicamus, quod immorari nos 8c vacare orationi
oportet. Perno&abat Dominus in oratione,non
ut fibimet prodelTet, fed ut nos doceret. Fre-
quens enim oratio quamdam operatur difcipli-
nam orandi 5 quia ipfe ufus "»cibiles D ei facit ^
indocibiles negligentia. Bonj. igitur exercitatio.
Denique corporis virtus exercitatione augetur
frequenti : at inexercitata minuitur 8c labitur.
Plurimi enim exercitii diiliietudine etiam na-
: turalem dilfolvere virtutem. Similiter animx
fortitudo exer-citationis alfiduitate lolidatur • ut
labor ipfe difciplinse fit non oneri futurus , led
ufui. Hunc cibum menti noftra: deferamus, qui
multa ad tritus meditatione ac politus, cor hominis
ficut illud cariefte manna confirmet. Quod
non otiofe tritum ac pe^itum accipimus j ea
quod carieftium feripr ’räfumalloquiadiuterere
ac polire debemus, tc o animo 8c corde verlan-
tesjut fuccus ille fpiritalis cibi in omnes le venas
animx diffundat. Er fi tamquam pubefcens
adolefcat fides, qux d. .¿cium fenefeentis devo-
tionis ableget , 8c ipiritu ferveat , 8c congrua
diftin&ione teneatur menlura Iegitimx divifio-
nis, 8c affiduitas commendet gratiam j tunc fit
illud pingue , 8c tamquam adipale precationis
genus , dequo dicit Propheta : Impinguaßi in Pf-u-
oleo caput meum. Sicut enim agni multo lade
pinguefeunt, 8c ficut oves bene paftx adipe ni-
tent : ita apoftolico lucco palla fidelium pin-
guefeit oratio.
22. H o r "n fi defit aliquid qux fuperius di-
ximus , là ificium non probatur. Ideoque dictum
eft ad Cain : S i rette offeras, non autem rette
b. Ve t. edit, cnm quatuor miT. operimento nqut ; è quibiu unus
V a t. mundum facrificium fit.
d iv id a s ypeccafti. Namque mündus ipfe d ” ride A
Iegitur fadus, cùm eííet ante incompofua pars
Gen■ i- *"• ejus 5 quia Ttrra erat in v ifib ilis , ó 1 incompofita.
Nempe lux primum fa d a e í l, 8c vocavit Deus
Iucem, 8c íéparavit Deus inter lucem, 8c tene-
bras,8c vocatx funt tenebrx nox.Et per ordinem
lìngula quod fada -lint legimus, cxliv , terra ,
ligna frudifera, ammalia diverfa. Diftributa
autem funt Ieviora íiiperioribus, ut aer 8c ignis:
graviora inferioribus., hoc e f t , terrra 8c aqua.
Utique fímul omnia fieri jubere potuit Deusríed B
diftindionem fervare maluit, qu~ i nos in omnibus
imitaremur negotiis, 8c maxime in viciífi-
tudinibus gratiarum,in quibus non fatiseli red-
dere quod acceperis, lèd commendare quod red-
das. Nam fi quis debitum íblvat, 8c in referendo
injuriam faciat creditori, intolerabilius eft uti-
que, quam non reddidiíle quod debebat. Non
ergo quantitas folutionis, fed animus reddentis,
8c qualitas confideratur, 8c affedus. Rede igitur
Cain obtulit 5 quia oblatio infigne devotio- (
nis, 8c indicium gratiarum eft : íed non rede
divifit ; quia ante omniá Deo debuit deferre
primitias, ut à gratia inchoaret audoris. Etenim
divifionis hic ordo f '., ut prima fecundis, non
primis fecunda prx -rrant ; 8c cxleftia terrenis,
non terrena exíeftibus prxferantür.
C A P U T V I I .
Deum qui in Adamo docuitnon peccandum, in Caino
docuiffe non deffendendum peccatum. E t ibi quam ^
proclivefit ab impie tate in aliafeelera precipitati.
24. Ed quia Cain confudit hunc ordinem,
Gm. 4.7. dicitur ei : Veccafli, quiefee. Omnia docet
Deus. Primum ne pecces, v in Adam monuit :
fecundó fi peccaveris quiefe s , ut in Cain do-
ceris. Erubefcere enim debemus , 8c condem-
nare peccatum , non defendere j quoniam pudore
culpa minuitur , defenfione cumulatur. Et
filend corrigimur , contentione prolabimur. ;
Sit faltem verecundia,ubi non eft abfolutio. In-
Prov. 18. d e filu d : Iufius in exordiofermonis accufator eflfui.
Et iterum ab iplo Domino alibi didum legimus:
E/«/. 4j. Die iniquitates tuas , u t juftificeris. Quanta pudo-
ris gratia, ut juftitiam teneat verecundia, quam
culpx reatus abftulerit ! Ideo autem ait : Quiefee,
quoniam non habes quod exculès. Culpx ipfius
» ad te converfio eft. Non enim frater ei a addi-
citur, fed error adferibitur, cujus iplè libi auc-
Gen. 4. 7 . tor eli. In t e , inquit, revertitur crimen , quod
à te ccepit. Non habes in quo neceffitatem ma-
I gl? , quam mentem tuam arguas. In te retor-
itid. quetur-improbitas tua, tuprincci .s illius.
25. Bene ait : Tu princeps es illius. Etenim im-
pietas mater quxdam eli delidorum 5 Se qui
graviora peccaverit, in cetera facile prolabitur.
Quomodo enim poteft ab humanis temperare
qui divina violavit, Se hominibus bonus elle qui
Deum lxfit ? Atrociorem igitur feelerum reatum
vitia reliqua lequuntur j quoniam quo flagitiola
propenderint,eo inclinant cetera. Tu ergo princeps
operis tui, tu dux criminis. Non te invitum,
a. Antiq. cdit. adjìcitur. Rom. Se mfl. addicitur.
b. Edic. vcc. 0 [tender et futura fupplicìa noxiora. Roin. osienderct
quanto forent noxiora futura fupplicia. MIT. quatuor : oftenderet
nori imprudentem error adtraxit: led voluntà-
rius reùs judicio , non Iaplu fediti dolum j quo
divinx injurix reum ipfe convincisi
C A P U T V I I I.
Cain admonitione Jpreta infoienti am & crimen äuget.
Ejufdem verbis , Eamus in campum, figni-
ficari oßenditur pravis attionibus deferta loca ó*
ß e r ilia convenire..
2.6. A DmonituS igitur ut quiefeeret, aüget
/ V infolentiam s acerbat flàgitium. Quid
igitur fibi vult quod ait : Eamu incampum% nifi ibid.%.
quia locus nudus gignentium uigitur parricidio ?
Ubi enim frater habebat occidi, nifi ubi frudus
deeffet ? Tamquam prxfagiens natura tanti fee-
lerisloco germina denegaveratj quia non conve-
niebat, ut idem lolum Se contagia parricidalis
fanguinis reciperet prx ter naturam , 8c frudus
lècundum naturam germinaret. Merito ipfe dicit
: Eamus in campum. Non dicit: Eamus in pà-
radifum,ubi poma florent, non in aliquem cul-
tum Se frudiferum locum. Ipfi parricidx indicant
frudum fé Tceleris habere non polle, nec
penes eos frudum manere, qui tantx impietati
prxbuerint officium. Nam iplàm refugiunt ele-
mentorum benignitatem, ut ifte Cain qui vide--
tur veritus,ne largior boni terra proventus trifte
' facinus impedirei,& liberalitatis ailuetudirie genitalis
, q u x facit fibi fetus Se frudus varios ger-
minafcere,in hoc quoque criminis apparatu vel
1 muta, fpecie fui fraternum revocaret affedum.
Latro diem refugit quafi criminis teftèm, lucem
adulter erubefeit quafi adulterii confciam, parricida
terrarum foecunditatem fugit. Quomodo
enim poterat communis partus videre conlortiai
qui conlortem fui languinis trucidabat ? Joièph
in lacum mittitur ficcum,Ammon ilptra domum
occiditur.Juftum igitur natura eft impertitajudicium,
ea loca in quibus erat futurùm parricidium ,
muneris fui dote privàndoiut exinnocentis foli
; quadam damnatione oftenderetb quanta ellent b
futura fupplicia noxiorum. Propter fcelusigitiir
hominum Se iplà dementa damnantur.Denique
David inontibus, in quibus Jonathas cum patre
interemtus eft, perpetux poenam fterilitatis op-
tavit dicens : Montes qui eßis in Gelboe, neque ros , z-Res - 1
neque p lu v ia cadat fuper v o s , montes mortis.
C A P U T I X,
Deum interrogale Cain um ì non u t difeeret, fe d u t
e um ad confitendum induceret. Hujus refponßo in
Deum ac naturam impia j eique oppoßta Dei refponßo
germanitatis pietatem egregie docere oßenditur.
A Deo jußos audiri etiam mortuos , quod
nìmirum ei vivant^df peccatores mortuißnt. Hos
malis prafentibus a c futuris cruciari,magis tamen
follìc itar i prafentibus.
2 7 . TUnc confideremus qua ratione interro-
gavit Deus Cain ubi effet frater funs,
quali nefeiret occifum. Sed quod ad feientiam
Dei fpedat, negantem arguit, & inficianri quafi
feiens relpondit : Vox fangu inis fra tr i s tui ad me Gm. 4.
clamai: quod autem ad rationem profundam at-
I quanta eftent futura fupplicia noxiora. Legendum force , quanto
effent &c- N o s vero Laud. codicis le ftionem, u t omnium bpei-
mam, fumus feeuti.
Ö iij