H
^ ci ^ tifS c i ^ c<^«ï £<(& c # iM
S A N C T I
A M B R O S I I
m e d i o l a n e n s i s e p i s c o p i
DE ISAAC ET ANIMA
L I B E R V N V S. *
C A P O T I .
CommendatUr fanftus Ifaac tam ex paterna origine
d gratta , quam ex Dominici generationis d
pafionis pr&figurationc ; ac myfterium intcr Chrif-
tum per Ifaac dejìgnatum, d animam reprafen-
tatam per Rebeccam aperitur.
N patre nobis fattiti Ifaac vel
origo fatis eft exprefla,vel gra-
tia :a cui ad oranem redundat B
gloriam, quod tanto Se tam
imitabili viro natus Abrahx
patri prxmium fuit.Neque vero
illud mirabile , cùm in eo Dominici generationis
& paffionis figura prxceflèrit. Siquidem
& fterilis anus ex promiffione Dei peperit eum ;
ut credercmus quod potens eft Deus facere, ut
poffet Se virgo generare, Se oblatus unicus ad
immolandum , qui & patri non periret, Se im-
pleret facrificium. Itaque ipfo nomine figuram c
Se gratiam fignat , Ifaac etenim rifus latine fi-
gnificatur, rifus autem infigne Isetitiae eft. Quis
autem ignorat quodìs univerforum Ixtitiafit, •
qui mortis formidolofx vel pavore compreflo,
vel moerore fùblato, faitus omnibus eft remiffio
peccatorum ? Itaque ille nomina batur,& ifte de-
fignabatur : ille exprimebatur, Se ifte annuntia-
batur. Ipfe eft quem jam tunc perfequebatur an-
cilla : ipfe eft propter quem jam tunc dicebatur :
2 1.10 . Expelle ancillam ; non enim heres erit filius ancilla
cumfilio meo ifaac. Ipfe eft cui pater alienigenam
a. H ì c miT. Se edit. vct. intcr fc confentiunt, nifi quod illorum
tres prò faniii Ifatte vel erigo fa t is , habent, fartelo Ifaac vel origo
falntis ; & ubi mff. omnes , cui ad omnem & c. edit. praeferune,
cum ad omnem. . . . primnmfuit. Rom. vero totum Iocum ita con-
farcinavit : In patre Abraham fancli ifaac vel origo fatis èft nobis
expreft» , vel gratia : cum ad omnem . . . ■ & tam inimitabili viro na-
tus ipfe in premium fiterit : nec non & illud eft mirabile quod in eo 8i c.
b. Ita mif. & edit. omnes ant. A t fola Rom. Exivit in ca- tm fe
exercere, ubi LXX. Interp. {èqui voluit , apud quos leg. Kaj
le««» ùSbMc%irsoti. Verum u ltima diittonis lo c t /m-
machus legebat, , A q u ila , ¿tu\ìjtmt. Vide Nob ilium ad
«adcm vciba. Abalienare autem proprie eft animumà fcriis graviacquifivit
fponfam. Ipfe eft mitis, humilis , atque
manfùetus, qui veniente Rebecca, hoc e ft,
patientia , b exivit in campttm abalienare. Sa-
pientis enim eft fegregare fe à voluptatibus car-
nis, eievare animam, atque à corpore abduce-
re ; hoc eft enim fé hominem agnofeere. Qui
Chaldiéorum fermone Enos dicitur, latine homo.
Enos autem qui adfumiit Se fperavit invocare
Deum-& ideo creditur effe tranfìatus. Non
videtur itaque homo effe ,nifi qui in Deum fpe-
rat. Qui autem fperat in c Deum, pon degere
in terris, fed quali tranfìatus adhxrere Deo, ma-
nifefta veri interpretatione fignatur.
i. Bonus igitur Ifàac verus,utpote plenus gratis
, Se fons lxtitix. Ad quem fontem veniebat
Rebecca,ut impleret hydriam aqua. Dicit enim.
Scrip tura, quia defiendens adfontem, impievi t hydriam
, d adfeendit. Defcendit itaque ad fapien-
tix fontem vel Ecclefia, w l anima 5 ut totum vas
impleret fuum, Se hauriret pura: fapientix difei-
plinas, quas haurirejudxi de fonte profitto no-
luerunt. Quis ifte fons fit , audi dicentem : Me
dereliquerunt fontem aqua viva. Ad hunc fontem'
currebat fitiens anima prophetarum,ficut & David
dicit : Sitivit anima mea ad Deum vivum ;
ut fitim fuam ubertate divinx cognitionis expie-
r e t , Se infipientix fànguinem fpiritualium riga-
tu dilueret fluentorum. Hic eft enim fluxus fàn-
guinis, ficutfìgnificatlex,qui deoperitur, quando
vir fedenti in diebus fanguinis fui mulieri mifi-
cetur.Muliereft deleftatio corporis & illecebrx.
Itaque cave ne vigor mentis tua: coitu quodam
bufquc cogitationibus avocatum relaxare : led Ambrofius rem ad
fpiritalem fenfum more fuo hic, & infra c. j . ni 6. traduccns, vult-
idem elle atque à curis ficcularibus ad càleftium rerum meditatio-
nem convcrtcre. Vide etiam Commentaria in Pfa l. 118. O ilo n .
4. verfu 3. ficut & cpift. ad Chrom. quibus locis verbum àJòMr-
¿fi, per latinum halltuinari ab interprete redditum tradir.
c. Edit. Rom. in D eum, placet Deo, mutatur in melius , nec videtur
degere. . . . Deo. Ideo & Enoch dicitur , quod non eft inventus,
quia tranflulit tum Deus quod manifesta interpretatione t i c . Ver.
edit. & m l f hoc loco n ihil diferepant, nifi quod ubi edit. & quidam
'niif. habent, v ir i, in aliis pluribus ac probatioribus legitur
Gen. 24>
16.
Hier- %■ ill
P f 4 MLevit.
to■
corporea: voluptatis inflexus emolliatur, atque f
in ejus amplexus omnis refblvatur , & fontem
ejusaperiat, qui debeteflè claufus & ièptus in-
y»t. 4-IZ' tentionis ftudio, & confideratione rationisj Hor-
tus enim claufus , fonsfìgnatus. Namque mentis
a vigore refoluto,a fenius fé corporalis dele&ationis
effundunt, perniciofi nimis , & in appeten-
tiam plenam gravis periculi proruentes : quos, fi
mentis vivida: confiderata manfiflèt cuftodia,re-
frxnafTet.
C A P U T I I. 1
f lu id f i t homo yd in qua potifimum parte confìfiat ;
quali five f i t anima ejus tam fecundum f u i natu-
ram , quàm per irrationabilem f u i partem , qua
obnoxiafit corruzioni.
31 T Ntttere igitur, o homo, qui fis, quo fàlu-
£ tem tuam, vitamquetuearis. Quid eft ità-
que homo ? Utrum anima, an caro, an utr ".jue
copula ? Aliud enim nos fumus, aliud no. m : <
alius qui induitur, & aliud veftimentuni Legi-
i'6' mus veteri Teftamento : Omnes animie qua def-
cenderunt in AEygptum, de hominibus diaum. Et
c». c. }■ alibi dicium eft : Non permanebit fpir itus meus in
hominibus i f ii s , quoniam carnesfunt. De alterutro
ergo legitur, quia homo dicitur & de aniina &
de carne. Sed illa diferetio eft , quod ubi anima
pro homine ponitur, Hebrxus fignificatur Deo
rnv. li. adhxrens, non corpori, ut eft illud : Anima be-
■3 ne di fi a omnisfimflex. Ubi autem caro pro homi- ]
ne nuncupatur, peccator .exprimitur,ut eft illud .•
|km 7.14- Ego autem carnalis f u m , venumdatus fu b peccato ;
0 s quod emm operor, non cognofco. Non enim quod volo,
ago : fe d quod odi, illud facio. Hoc; jam pofterius &
b ' d e utroque. Alius eft enim qui vult, alius b qui
fkìem. 16. oclit ^ a}jus quj facjc. Denique addidit : S i ergo
quod odi, hoc fa c io , confentio le g i , quoniam bona eft.
Nunc autem jam non ego illu d operor, fe d quod habi-
ululem. 2.3. ta t in me peccatum. Illud quoque expreifius : V ideo
legem carnis mea repugnantem legi mentis mea,
d captivantem me in lege peccati. Et tamerì cùm
utrumque in fe concertantem hominem decla-
raflet, hoc eft, interiorem Se exteriorem, in ani-
mx magis quàm in corporis parte fe maluit con-
ftitueré, quod anima fua traheretur captiva ad
peccatum , in qua efTe fe mallet, Se eflè confir-
lUem. 24. mat dicens : Infe lix ego homo quis me liberabit de
corpore mortis hujus ? Tamquam ab extraneo ho-
ite, ita fe defiderat Iiberàri à carne.
4. Non ergo fànguis anima,quia carnis eft fan-
guis : neque harmonia anima, quia & hujuimodi
harmonia carnis eft : neque aer anima,quia aliud
eft flatilis fpiritus, aliud anima : neque ignis eft
Gtn. 2 .7 . anima , neque ¿ t 'T t X i y w t anima : fed anima eft
vivens j quia faclus eft Adam in animam viven-
tem 3 eo quod infènfibile atque exanime corpus
anima vivificet Se gubernet. Eft & prxftantior
1 Or. 2.ij. homo, de quo dicitur : spiri tali s autem dijudicat
a. I ta mff. plurespot-iorefque. Va t. autem, T b eod. & vet. edit.
fenfufe corporales deleilutiones effundunt pernicieft. . . . proruentes.
T h e o d. profluentts. V a t. alter Varie. T ò rti, ac R om. cAit.ftnfim fé corporales Stc. ut edit, antiqux.
- b. Mil. aliquot bon* mauus , aliud quododit.
' c. S ic niff, (ex probatiflimi, cum edit. Rom. A t V a t. cod. Joy.
cum ant. edit, fecundum irrationabilem fu i partem. Long. Theod.
Si V a le .fu i motum. Rurfuseodcm loco ubi edit. Am. & Era. ad
impatnitentiam, & Rom. cum n-.ff. V a t. To rn, ac Theod. &appe-
S. Ambr. Tom. I.
omnia: ipfe autem d neminejudicatur. Hic eft p rxftantior
ceteris. Unde Se David dicit : f u i d efi pfal. t. y.
homo quod memor es ejus , a u t f iliu s hominis , nifi
quod v ifitas eum ? ------Homo v a n ita tifim ilis fa tfu s pf lAb 4-
efi. Non ille fecundum imaginem Dei homo va-
nitatis eft : fed qui illud amifit, Se in peccatum
decidit, & in materialia ifta dilapfus eft, ifte homo
eft vanitatis.
S' Anima igitur fecundum fui naturam optima
eft : fed plerumque c per irrationabile fui obno- c
xia fit corruptioni, ut inclinetur atl voluptates
corporis, Se ad petulantiam, dum menfiiram rerum
non tenet, aut fallitur opinione, atque inclinata
ad materiam agglutinatur corpori. Sic
mvifibile ejus impeditur, Se mâlitiârepletur; quia
dum intendit malitix, ejus fe vitiis replet, Se fit
defeçtu bonitatis intemperantior.
C A P U T I I I .
, r r f e t t * anima terreni s abdicatis yVitiifque domiti s
Verbum ofculari defiderat: cui f e Detts Verbum to-
tus infundii. Hoc illa delettata ab eo petit u ta t -
tra ha tu r ; qua omnia etiam Ecclefia virfanctus
accommodât.
jT^ Erfefta autem anima averfatur mate-
JL riam : ornile imrrioderatum, mobile, ma-
Iignum refugitac refpuit 5 nec videt, nec appro-
pinquac ad ullius terrenæ Iabis corruptionem :
divinisintendif, tcrrciuun autem materiam fu-
1 gît. Fugâ autem e j l, non terras relinquere , fed
eile in terris j juilitiàm & iobrietatem tenere
rçmmriare vitiis,non uiibuselemenrorum. *Fu^ *
giebat David ianctus a facie Sauj j non utique &nït,
ut terras relinqueret, fed ut immitis, 6c.inobfer’ f t l ?£-
v an tis ,& perfidi dedinaretcontagium. Fugie-
bat autem adhïerensDeo, ficüt & ipïe ait ; jd - K " '
hxfit anima mea poß te. Abducebat/c, iicab'cva- ** 9'
bat vitiis iæculi îiujus, elevabat animam fuam C-
eut Iiâac in campo, vel abalienabat, vel ( ut alii
, habent ) deambulabar. Namhocquoqueôften.
dit cum virtutibus familiare habere confOrtium
utdeambulet unufquifque in innocentia cordis
fui, mtlio ufu terrenis vitiismilceàtur, atque ir~
reprehenfibilem viam inoiFenfo ipentis carpar
veitigio, nec ullum locum in iè aperiat corruptioni.
r
7. Talis erat Ifaac cùm Rebeccam advenien-
tem exfpeaaret.præpâransfe copttlæ (piritali.
V-eniebat enim jam cileftibusdotata myfteriis:
veniebat magna fecum ornamenta àttriom êc
manuumferens-eo qüod auditu & operibus emî.
neat Ecclefiæ pulcritudo,cui rede diiStnm adver-
timus : Eßo in m illia mïUium, & fernen tutlm fo ß i-
deal adverfariorum civitates. Decora igitur Ec- ‘ o.
d e lia , qua: ex inimicis gentibus filios acquifivit.
Sed potelt hoc- etiam ad animam deputÿri, quæ
pafliones corporis fubigit, & ad virtutum officia
convertit, repugnantefque motus fibi obédien.
tentiam, alii mff. & edit, habent, ad petulantiam. Tertio pro
rationabileejus, ut habet «dit. Rom. ö* vijtbileejus, ut ali* omnes
Sc mff. noflrates , cod. Vat. præfevt yinvifibili ejus , quem hoc
loco fequi libuic. Denique non minor ambi^enrfi locu’san lcgetì-
dum,ó-jìf de feci us, ut in plerifque mff. & edit. Am. ac Era. Frob.
an vero, é» fit defedu, ut in aliis. Sedaci fenfum parumadmo-
dum referre exiftimamus.
*. Gratianus locp ein Ambrofii fetìfum refert potius quam
vCrbä j qUse tarnen à fc cxbiberi figiiificat.
Z i j