I N L I B R U M D E P A R A D I S O
A D M O N I T I O
L Jbrum de Paradifo ut Ambrofi prìmum effe opus non audemus adferere 3 ita illum in
primorum ordinerà referre haud quaquam dubitamus. E fi quidem cur non aliter exijiime-
mus. Cùm enim varia multiplicique dottrina referta fit ea lucubratio 3 illam primo fiatim ana.
Lib.i. no 3 quo a ut ipfe aiebat ¿'raptus eft à tribunalibus atque adminiftrationis infulis ad fa-
otfc.c.i. cer^otium ^ compofuijfe v ix cuiquam videatur. Verum non facile confcntiemus eamdem ulb.
npìft.41 • tra ìnfequentem annum effe rejiciendam ; quandoquidem v ir Janttus b epifiola ad Sabinum a
Je 3 cùm nondum ejfetveteranus facerdos, hoc idem opus jamdudum elucubratum commemorati
Id autem circitcr annum reparatafalutis c c c l x x v contigiffe hinc licet colligas } quod cùm
C C C l x x i v ad epifcopatum tooptatus f t Ambwfus 3 nihil videatur prohibere 3 quominus illi
c ub. i. de ffi'afium ultimam prius adjiceret 3 quam primam libris de virginibus , quosc nondum triennalis
VfirHm. un iacéfdos fcripfìt 3 admoveret.
d. cap. t. Hoc in libro de Paradifo difputat3 acperbrevifacri textus expoftione oftcnditd quid, cjualis3
e. ibidem. & ù b i ftieiit : quid egerint in co primi parentes ; e qua fraudc , quò ordine, qua arte a diabolo
{ c*p a s tentatl inpeccatum tandem tapfi fint. Pracipuam vero ifiic operam ponit in f Apcllis difeipulis 3
6- &M- quifeederis antiqui auttoritatem impugnabant 3 revincendis : fed per eorum 3 ut videtur 3 latus in
Manici)aos y qui tum temporis Mediolanenfem infeflabant Ecclefam 3 telum adigit, cùm forte-
hattenus palam & aperto marte illos aggredì non ejfet aufus. Vana* Apellifiarumfolvit arguti
ctì 3& i n eos tanto vebementius infurgit 3 quantofollicitiusformidabat3 nepopulo vigilantia fu a
nuper commiffo hareticorumfallaciis illudcretur. N on tamen fola hareticorum confutatone cir-
cumfcribitur fantti Antiflitis labor atque indufiria. A d Judaos quoque protenditur 3 quos ille
opportunitatem nattus non levi brachio impetit ac debellai. Varias pratcrca cafholicorum- bomi-
num fubinde fententias refert : at iis tantummodo fubfcribit 3 quas putaffajfc veriores. Quin
immo fepefepius evenit 3 ut nulla earum non repudiata fuam ipfus in medium proponere haud
vereatur. E t bis fortaffe addutti fu n t 3 qui difputationis titulum eidem buie operi adfcripfere.
Subjicitur quippe ad calcem antiquijfmorum codicum Rcmenfìs Ecclefa & Claromontani Colle-
g ii3 in ilio quidem3 explicit difputatio de Paradifo, in hoc autem, explicit Paradifi difpu-
tatiode fervanda ananas puritate. A tv ero in utroque infcribitur 3 Incipit domni Ambro-
iìi de Paradifo , ubi vocem3 difputatio, omijfam effe ex verbis quibus finiuntur3 confidai.
foiitra /tèi wumtamen cùm ab Augufiino g libri nomine non femel hac ipfa commentano laudata fuerit3 no-
c' s-&c- bis veri videtur fmiltus eamdem tpfi infcriptionem ab Ambfófio inditam effe ; atque adeo in mc-
moratis codicibus vocem3 difputatio, cofenfu, quo librum aut quodeumque fcriptionis genusf-
gnificat, intellìgendam.
Porro illud non in promtufuerit definire, num ea qua hoc in opere continentur 3 prius ad
populum pronuntiata 3 pofimodum in libri formam more fuo concinnaverit Ambrofìus. Id quidem
ita babere haud male forfan inde probaveris, tum quia in eo exfient bene multa qua ad infor-
mandos Chrifiianorum mores pertineanttum v e l maxime quia tota difputatio videatur eocol-
h. c*p. s- h neare 3ut ne haretici h iìmplices mentes malitioia interpretatione traducant. Verum cùm
aliorum Dottoris nofiri operum 3 qua in libros è cóncionibus convcrfa funt 3 ebaratterem in hoc
minime deprehendamus 3 fiatuendum e f i v el commentationem banc nullo modo confiare concioni-
bus, v e l certe ifias in eum ordinem effe redattas, qui concionantem Ambrofium ne minimo quidem
indicio redoleat.
H ìc autem nonpratermittendum quadam illum non tantum è Philonisjudai libris Allego-
riarum legis, ut putarunt nonnutli 3 aefumfiffe, verum etiam ex ejufdem opere de mundi opificio.
Sedpraterquam quod eapaucafunt3 & ad allegoricum Scripturafenfum pertincnt3in iis ip-
fis Philonis mentemnon verba confittatur3 ftfi qua apud illum auttorem judaico fpiritu infperfa
fuerant 3 ea in fententiam Evangelica dottrina congruentem chrifiiane admodum convertit
Ambrofìus.
ì a . 6
S A N C T I
A M B R O S
M E D IO L A N E N S I S E P I SCOP I
DE P A R A D I S
L I B E R t ) N V S. *
C A P U T I.
g u u m difficile f i t de paradifo differere. Ejus tamen
anelar, natura ,fitu s , incoia indi cantar j & res
a d myfticum fenfum traduci tur.
I T a p la n ta v it Deus par adì fu n i in
Eden fècundum Orientem : d r po-
fu i t ib i hominem quemfinxit. De
paradiio adoriundus férmo non
medio crem b seftum nobis vide- B
; tur incutere, quidnam fit para-
difus,& ubi,qùalifve f it , inveftigare & explanare
cupientibus : maxime cùm Apoftolus five in corpore,
five extra corpus nefeiat ,.raptum fe tamen
dicat ufque ad tertium cadum. Et rurfus: S cio, in-
quit, hujufmodi hominem f i v e in corpore, f iv e extra
. Corpus n e fiio , Deus f e i t , quoniàm raptus efi in para-
difum , & au divi t ineffabilia v e rb a , qua non licet
homini loqui. . . . Pro hujufmodi fio r ì ab or. pro me autem
non glori ab or, nifi in infirmitatibus meis f i enim C
voluero gloriari, non ero fiu ltu s ; nam veritatem dico.
Enzo fi hujufmodi paradifus efi:, ut eum fo-
ìus Paulus, aut vir aliquis Pauli fimilis, cùm in
hac vita degerét, videre potuerit ■> idem tamen
five in corpore , five extra corpus viderit, me-
miniflé non poflìt -3 audierit tamen verba , quibus
prohibitus fit vulgare c quod audierat : quo
tandem nos modo paradifi fitum poterimus ab-
Ìolvere, quem nec videre potuimus : &: fi po-
tuiilemus videre, prohiberemur tamen aliis inin
anciquis edit. Sc mil. aliquot. A t- I
: reperit
. a. H ie textus defidera
tarnen in aiiis optima: i: t
b. MiT. leptem, meturn, Alix , & edit, melius, *ft‘
C. Ita plerique mif. & A'et. edit. Alii mlT. quod audierit. Edit.
Rom. quod viderat.
d. Mlf. no'll p auc i, nec cöntcmnendi, non vilem igitur. Forte
vifibilem.- Sin , hylen hiävis cüln äliis mlT. & edit, interpretare
ir.ateriem. Vide lib. i. Hexaemeron cap. i. nuni. i.
c. Rom. edit, plantatum ad Orientem & productum ejfe omne
timare ? Simul cùm Paulus extollere fe fevela-
tionum fublimitate fit veritus, quanto magisnobis
timendum eft id follicitius indagare , cujus
etiam revelatio obnoxia fit periculo'? <* N on igi-
tur hylen hunc paradifum xftimare debemus •
& ideo relinquamus Pauli efle iecretum.
i. Tamen quoniam hìc legimus in Genefi à
Deoparadifumefieplantatum fécundùm Orient-
tem , Se ibi elle pofitum hominem e, quem pial-
mavit Deus • iftius paradifi auctorem jam pofiu-
mus invenire. Quis eft enim qui potuit fingere
paradifum , nifi omnipotens Deus, qui dixit Se
Faftafunt, numquam indigens eorum qua; gene-
rari vellet ? Ipfe ergo plantavit paradifum de
quo dicit Sapientia : Omnis plantatio quam non
pla n ta vit Pater meus , eradicabitur. Bon: .,geiorum
plantatio, bona fàn&orum. Sanéìi enim
fub fìcu& vite dicuntur^in ilio pacis Futuri tempore,
in quibus typus eft Angeloritrm .
3. Ergo paradifiis eft plurima ligna habens,
fed ligna fructifera, ligna piena fucci atque vir-
tutis , de quibus dìélum eft : Exultabunt, omnia
ligna filvarum ; ligna femper florentia v o lita te
meritorum, ficut illud lignum quod plantatum
eft fécus decurfus aquarum, cujus folium non
defluet j quia totus in eó fruclus exuberat. Hic
ergo paradifus eft.
4. L o c u s autem e^ in q u o eft plantatus $,
Voluptas dicitur. Onde Se iànctus David ait : E x
torrente voluptatis tua potabis eos. Legifti enim :
Quia fo n s procedit e x Eden , qui rigat paradifum. “
lignum fulcrum ad v ifum , bonum ad efeam.
(■ Eadem edit, requiefeere dicuntur in ilio pacis future.. A t , re-
quiefeere, dbeft ab àliisèdit. & ìtìlf. òmnibus. Hbrum à lii cum
I vet- Sdir, legiuit, pacis future ; a lii majori numero & antiquita-
t c . . . . fu tu r i, faniti videlicet.
I g. Rom. edit, fò la , plantatus dicitur T.deh, hoc efi, voluptas.
li. MA. lèptem, & edit- km . ftneiorumlumina. Eia. funllorum
flumin.i. Gill, ciim a liis hilf. fanctorum ligna. Rom. vocem ,
fanctbrum prarterìnittit.
Matt. t f .
f
Michee. 4.
4-
P fa l.j,S .
!?•
pf >5-9-
h
Cen■ 1 . 10.