1
I
in luteis domibus, Sc ipia vita in luto. Nulla fir- A
mitudo fententi«, nulla conftantia. In die nox
defideratur, in node dies qu«ritur : ante efcam
gemitus, inter cibos fletus, lacrym«, dolores
timores, ibllicitudines, nulla requies aperturba-
tionibus, nulla a laboribus recliriatio , ir« &in-
dignationis motus horridior. Plerique cupiunt
mortem, Sc non impetrant: fi autem knpetrave-
xint, gratulantur jquia ibla eft mors requies viro.
C A P D T IV. B
Mortem multis nominibus ejfe bonam :fedmaxime
quod Jit finis peccati, dr ad meliorem vitam tran-
fitus; quodque ipfa nos re demerit.
^ Ed dicet aliquis fcriptum efle quia Deus
sap. i.ij. mortem non fecit : vita erat in paradi-
Gen- lo , ubi lignum vit« , Sc vita erat lux hominum.
Mors io-itur mala, qua: acceflit 6c fubintravit.
Sed quomodo mors mala, fi aiit fecundum gen-
I'hUip. i. tiles feniu ca ret, aut iecundum Apoftolum lu- C
a1, criim Chriftus e ft, cum quo efle multo melius ?
Quomodo igitur mors nobis malum , fi nullus
poll mortem fenfus eft ? Ubienim nullus fenfus,
nullus utique injuria: dolor,quia dolor ienfiis eft.
A u t quia eft poll mortem fenfus, eft etiam vita
poft mortem, 6c fuperftes mortis eft anima qua:
lenfu utitur,6c vitafungitur. Cum autem manet
poft mortem vita atque anima, manet bonum,
nec morte amittitur , fed augetur: nec ullo im-
pedimento mortis retardatur anima: fed opera- D
tur magis, quia operatur qua: iua funt, fine ulla
iocietate corporis , quod anima: majori oneri
quam ufui eft. Quid igitur malieft anim«, qu«
puritatem fuam cuftodierit 8c virtutum diicipli-
nam fervaverit ? Aut fi non iervaverit, non mors
malum , fed vita 5 quia vita non fuit. Qua: eft
enim vita vitiis peccatifque obfita ? Quid igitur
accuiamus mortem , qua: aut vita: pretium luit,
aut abolet ejus dolorem atque cruciatum ? Ita-
que mors aut fu« quietis bono utitur, aut malo E
alieno Iaborat.
14. Nunc illud ipecta: fi vita oneri, mors ab-
lolutioni: fi vita fupplicio, mors remedio : aut fi
judicium poft mortem, etiam vita poft mortem.
» a Vita igitur hicnon eft bona: aut fi hie vita bona
, quomodo mors illic non eft bona, ciim ibi
nullus fuperfit terribilis judicii metus ? Sed ipia
hie vita bona fi eft, quibus rebus bona eft ? Vir-
tuteutique, 6c bonis moribus. Non ergo iecundum
anima: 8c corporis copulam bona e ft : led F
quia per virtutem quod malum eft fuum repel-
lit j quod autem bonum eft mortis , adipiicitur 3
Vit quod anima: eft, magis quam id quod coritu-
bernii 8c conjundionis operetur.Quod fi vita bona
, qua: anima: le a corpore ieparantis eft ipecu-
ium, Sc fi anima bona qua: le elevat atque ab-
ducit a corporis contubernio3& mors utique eft
bonum, qua: animam a iocietate carnis hujus
abiolvit Sc liberat.
15. Omnifariam igitur mors eft bonum 3 8c quia
c6mpugnantiadividit,ne fe invicem impugnent;
8c quia portus quidamefteorum qui magno vita:
iftius ja&ati ialo , fid« quietis ftationem requi-
• Vec. edit. Mors igitur et ■ eft bona. MiT. omnes G a ll, vita
igitur e a , See. Melius Va t. cod- Vita igitur h ie , Sic. S ic etiam
runt 3 8c quia deterioreni ftatum non èfficir : fed
qualem in fingulisinvenerit, talem juditio futuro
refervat, 8c quiete ipiafovet ,8c prarfentium
invidi« iùbducit, 8c fucurorum exfpecbatione
componit. Accedit eo , quod fruftra homines
mortemtiment, quafi finem natur«. Nam fi re-
colamus quod Deus mortem non fecerit : led
poftquam homo lapfus in flagitium eft pravari-
cationis 8c fraudis , fententia eum comprehen-
derit, ut in terrain fuam terra remearet,invenie- cm.
mus mortem finem efle peccati 5ne quo eflet vita
diuturnior, eofieret culpa numerofior. Paflus
eft igitur Dominus fubintrare mortem, ut culpa
cellaret. Sedneiterum natur« finis eflet in morte
, data eft refurrecbio mortuorum 3 ut per mortem
culpa deficeret, per relurredionem autem
perpetuaretur natura. Ideoque mors h«c tranfi-
tus univerforum eft. Opus eft ut conftanter tranfi
eas. Tranfitus autem d corruptione ad incorrup-
•tionem, a mortalitate ad immortalitatem, a per-
turbatione ad tranquillitatem. Non igitur nomen
te mortis offendat,ied boni tranfitus beneficia
dele&ent. Quid eft enim mors, nifi lèpul-
tura vitiorum, virtutum iufcitatio ? Unde 6c ille
ait : Moriatur anima me a in animi s jufiorum , id n««
eft, confepeliatur,utluavitiadeponat, juftorum I0,
adfumat gratiam qui mortificationem Chrifti in
corpore fuo atque anima circumferunt. Mortificatio
autem Chrifti, remiifio peccatorum, abo-
litio criminum, erroris oblivio ,adfumtio gratia^
rum eft. Quid autem de bono mortis plenius pol-
fumus dicere,quam quod mors eft qu« mundum
redemit ?
C A P U T V.
Hortaturad contemtum mortis, ejujdemque ufum, id
efi,mortificationem,inhacce vita imitandum. Vein
quemadmodum anima adfimilitudinemVei ex alte
tur, a quopingatur, d r cufiodiatur, aperit. “Turn
de horto mentisce fruttibus, quibus pafeatur Verbum
, difputat.
16. O Ed de communi omnium morte dicamus.
Quid earn timeamus,qu« anim« noce-
re non foleat ? Scriptum eft enim : Nolite timere Matt,
eos qui occidunt corpus , animam autem nonpojjunt l8 -
oceidere. Per mortem autem iftam anima libera-
tur , dumd corporis contubernio lècernitur, 8c
involucris perturbationis exuitur. Unde 8c nos
dum in corpore fumus, ufum mortis imitantes
ablevemus animam noftram ex iftius carnis cubili
, 8c tamquam de ifto exfurgamus iepulcro. .
Abducamus nos d corporis nexu , relinquamus
omnia qu«cumque terrena funt3 ut cùm venerit
adverfarius , nihil in nobis inveniat fuum. Con-
tendamus ad illud «ternum , ad illud divinum
evolemus pennis dile&ionis, 8c remigio caritatis.
Surgamius hin c, hoc e ft, de ftecularibus atque
mundanis. Dixit enim Dominus : Surgite, eamus fob*»
•hinc, pr«cipiens ut unufquiique liirgat de terre- 31-
nis, erigat animam humi jacentem, ad fuperna
adtollat, excitet aquilam fuam, 8c illam aquilani
de qua diftum eft : Kenovabiturfimut aquila)uven- p/.ic
tus tua. Ad animam hoc di&um eft. Anima ergo
infra ubi edit, fed ipfa hoc v ita■ MiT. fere ad unum habent ¡fed
ipfa hie vita.
noftra ficut aquila alta petat,fupra ntibes volet, A
renovatis fplendeicatexuviis, c«lo volatus infe-
rat, ubi laqueos incidere non poflit. Avis enim
qu« defeendit ex alto , vel qu« in altum iè extol-
lere non poteft, frequenter aut laqueis capitur,
aut vifeo fallitur,autquibufcumqueirretiturin-
fidiis. Sic quoque 8c anima noftra caveat ad h«c
mundana defeendere. Laqueus eft in auro , vifi-
cus in argento , nexus in pr«dio , clavus eft in
amore. Dum auritm petimus,ftrangulamur:dum
argentum qu«rimus, in vifeo ejus h«remus:dum I
pr«dium invadimus,alligamur. Qiiid inane qu«-
rimus lucrum predo!« anim« detrimento ? Exi-
guus tibiefttotus mundus prò uniusanim« dif-
pendio. Quid enim prodeft homini fi hunc mundum
lucretur, anim« vero fu« detrimentum pa-
tiatur? Aut quam commutationem dabis prò anima
tua ? Non auro redimitur, non argento,im-
mo auro amittitur. Quin É am mulieris decus,a
dum tentatur,adftringit.Clavus eft libido,clavus
triftitia,clavus iracundia,clavi flint omnes pallio- C
nes,qu« velut veru quodam animam noftram pe-
netrant, 8c infigunt corpori, vifceribufque ejus
anneftunt.
17. Fugiamus ergo h«c mala, Se exaltemus animam
noftram ad illam imaginem Dei Se fimili-
tudinem. Fuga malorum fimilitudo Dei e ft, Se
virtutibus imago Dei acquiritur. Ideo qui nos
pinxit quafi auébor , pinxit virtutum coloribus :
Ecce ego, inquit ad Hierufalem, pinxi muro5 tuos.
Non detergamus penicillo negligend« depifta]
anim« noibr« firmamenta muralia. Ideo dixit :
Murospinxi, quibus hoftem pollimus avertere.
18. Habet anima muros fuos, de quibus emi-
n et, Se de quibus ait : Ego civitas munita, ego ci-
vitas obfiejfa. Hismunitur muris., hisobièflade-
fenditur. Et vere murus anima, qu« pr«tendit
in caftris. Unde 6c ipia ait in Canticis ; Ego murus
, ubera mea ut turres. Bonus murus quem pinxit
Dominus,ficut ipiè ait : Jn manibus meispinxi
muros tuos , dr in conjpctfu meo es Jemper. Bona ani- J
ma qu« habet fpeculatorem Deum, Se in mani-
bus ejus e ft, ficut anima prophetica, qu« in ma-
nus Domini commendatur ut Ipiritus, 6c qu« in
confpecbu D ei eft 3 Oculi enim Vomini fuperjufios,
, ficut 6c ipiè ait:Ego eram in oculis ejus tamquam in-
veniens pacem. Bonas turres habet qu« habet Se
deintelligibilibus verbum,Se de moralibus djfci-
plinam. Ideoque h«c anima habens gratiam fiio-
rum uberum ingreditur in hortos, Se inveniens
illic iponihm fedentem Se diiputantem cum ami-
cis ait : fedes in hortis , vocem tuam infinita
nubi. Mibi, inquit, non amiris. Eugefrater meus.
Hortatur ut fugiat fponftis , quia jam fequi poteft
etiam ipià terrena fugientem. Dicit autem
ut fimilis fit damul«,qu« evadit de retibus.Vult
a._ Edic. omncs, dum tentai. MiT. c contrario, dum tentatur. In -
t c llig i autem h ic poteft jnulicris decusvel formam tcn ta r i, cùm
quis iiix v irtuti nimiijm afrogans ad illam incautius ac frequen-
tms accedere non reformidar,
b.-Omncs edit. qua pratenditur in caftris. Omncs miT. que pretendi
t in caftris. Bene, fi mente fuppleas, tabernaculum, vel j'vono-
pacttm ; id e f t , qua: dcgic in caftris.
c. Codex A Ibi 11. alter , hortum Martis. . . . & deum & Martem.
Mc lius Remig. hortum mentis. . . . fovem etenim deum , ($> men-
tem hortum mentis dtxit. Optime re li q u i, ac edit. ut in trxtu.
d. Mira h ic in mlT. atque in edit. varietas. A lib i enim le g a s ,
potus qui nettar ; a lib i, pota qui nettar : a l ib i , purum qui nettar j
alibi propius ad fenfum, cadus purum qui nettar. Sed omnibus anenim
Se ipfafugère Se evoÌarefupra niunditm.
19. Hinc hortum illum fibi Plato compofuit,
quemJovis hortum alibi, alibic hortum mentis c
appellavit. Jovem enim Se deum Se mentem totius
mundi dixit.In hunc introiflè animam,quam
Venerem nuncupat , utfe abundantiä Se divitiis
hujushortirepleret,in quorepletus potujaceret
A porus, qui nedar eiFunderet. Hoc igitur ex li- d
bro Candcorum compofuit,eo quod anima Deo
adh«rens in hortum mentis ingreflà f it , in quo
eflet abundantia diverfarum virtutum, florefque
fermonum. Quis autem ignorat quod ex para-
difo ilio , quem legimus in Genefi habentem li- Ctn 3.
gnum v it« , Se Iignum feienti« boni Se mali, Se
ligna cetera, abundantiam virtutum putaverit
transferendam , Se in horto mentis efle plantan-
dam ? Quem in Canticis candcorum Salomon
hortum anim« fignificavir, vel ipiàm animam.
Sic enim fcriptum eft : Hortus claufus foror mea cant.4.11.
Jponfia, hortus claufus, fons fignatus, tranfmifiiones ©> i j -
tua paradifu.s. Et infra ait anima : Exfurge aquilo,
d r veni aufier, perfia hortum me um, d r defluant unguenta
meà. Vefcendat fratermeus in hortum fuum,
Quanto hoc pulcrius quod anima ornata Yirtu-
tum floribus hortus fit , vel in fe paradifum har ibidem, u.
beat germinantempln quem hortum inyitatVer-
bum Dei defeendere, ut anima illa Verbi inibrè
c«leftis, Se ejus eopiis irrigata frudificet. Verbum
autem Dei pafcitur’anim« virtutibus,quo-
tiesobedientem fibi & opimam invenerit 8c car-
) pit frudusejus,atque bis deledatur. Cùm autem
defeenderit in eam Dei Verbum, defluunt ex ea
falubrium unguenta verborum , Se diverfarum
flagrant Ionge lateque redolentia gratiarum fpi-
ramina.
20. Unde ait fponfus ( Ìponfus autem anim« Dei
Verbum eft,-cui anima legitimo quodam connubii
fosdere copulatur ) Ingrejfusfumin hortum cant.s.x.
meum foror meafponfa, vindemiavi myrrham me am & M
cum unguentis meis, manducavi panem meum cum
- melle meo , bibi vinum meum cum latte meo. Edite,
proximi mei , & bibite, & inebriamini frattes met.
Ego dormio,&cor meum 2'/>/'/^/.Cognoicamusquos
frudus Se cibosepuletur Deus,quibufve delede-
tur. Deledatur eo, fi quis mortificet peccatum
fuum,obIiteret cui pamiuam,!èpeliat atq ue abole-
faciat iniquitates fuas.Myrrha enim eft fepultura
mortuorum. Mórtuaautem peccata funt,qu« vira
fuavitatem habere non pofliint.Perfunduntur
autem divini fermonis unguentis,& fortiore cibo
; verbi velut pane, Se fuaviore fermone velut melle
curantur qu«dam vulnera delidorum.Sermo-
num autem cibos efle docet Se alibi Salomon di-
cens-.Favi mellis, fermones boni. In ilio ergo horto p rev. jg .
ièrmones boni funt, alius qui culpam coerceae 14-
alius quiiniquitatem corripiat, alius qui mori faÌ
ceponenHi Vac. & V a lc . iivquibus , Porus qui nettar & c . Mcmo-
rac enim fantìus v ir ea qu®in Symprofio Placo fcribir , nempe in
convivio propter nacam Venerem celebrato Porum abundancise
| deum, ut neiftaris cràpolàm exhalarec ; in hortum Jovis ingrcffùm
I pbdormifle , ad cujus lacps cùm Penia paupertacis dea le fe ad-
| moviflcc, gravidam fattam amorem pcperillè. Verum cùm non
j Feniani, ut Rom. edit. rep o fu it, fed Venerem , ut ali® omncs
I & cimiti mlT. habent, in hortum introivilTe d ic a t , vidécur hanc-
I ce iabiilamex memoria tantum enarrare, ncc non pori nomine in-
' tellcxilfe non deum aliquem , at potius alveum five canalein,. unde
neitaris rivus dimanabat -, n i^ s enim pro alveo five canali apud
p robatos auctores iiivenitur.