S A N C T I
A M B R O S I I
M E D I O L A N E N S I S E P I S C O P I
APOLOGIA ALTERA
P R O P HE TÆ D A V I D
A fie n te s , &f lu iti aliquandofapite. Quomodo enim
Chriftus potuit errare ? Fas non e it, uc hoc verdat
in fenfus noftros .Q u ip la n ta v it aurem non au- ibidtm. *.
d it : a u tq u ifin x it oculum, non confiderai? Q u i corri- 0110 '
pitgentes, non argue t , qui docet hominem ficientiam?
Chriftus ergo interrogare culpam, Se accufàtio-
neaijuftamaudirenefcivit?Chriftuspetulantiam
potuit approbare? Chriftus qui corripit gentes,
arguendam adulteram non putavit’Chriftus qui
novit uniufcujufque cordis interna, Se fcientiam
O R T A S S E plerofque pfal- B docet Legis, aut falli potuit errato, aut contra
mi titulus offenderit, quem au- Legis feriem judicare ? Et quomodo ipfe dix it : Mm. j.17
Non vent Legemfiolverefed adimplere? Chriftus qui
condemnat occulta, potuit dimmulare vulgata ?
Chriftus qui fecit tempora, poteft nefcire tempora?
Qui novit cogitationes hominum vanas,
non novit etiam criminofàs ?
4.Et ideo fatis illis refponfum fit,qui cùm crea-
torem negare non poflìnt, negant tamen poten-
tiam creatoris: qui cùm fàpientiam fateantur,in-
C A P U T IQuofidam
offendi poffè quod in adulterium ìncìderìt
D a v id , ó 4 chriftus oblatam (ibi adulteram abfol-
verit\ maxime vero quod idem propheta peccatum
evulgaveritfiuum. Sed, u t D a v id erraverit, chrifi-
tum errare non potuifie oftenditur i froindeque ex-
plodcndos eos, qui Dei potentia, v e l provi denti a,
detrahunt.
I diftis legi j quod venerit ad Da-
! vid Nathan propheta, cùm in-
1 cravit ad Bethfabee : fimulque
i etiam non mediocrem fcrupu-
lum movere potuit imperitis Evangelii lectio ,
qua: decurfa eft , in quo advertiftis adulteram
Chrifto oblatam, eamdemque fine damnatione
dimiflam. Nam profedo fi quis ea auribus acci- ^
piatotiofis ,incentivum erroris incurrir, cùm le- ç fipientiam adferunt,objiciendo eiimprudentiam
o-et fancti viri adulterium , Se adultera: abfolu- futurorum. De quo poflemus larius dicere : fed
tiònem: humano propemodum divinoque lapfus
exemplo, quòd Se homo putaverit adulterium
effe faciendum , Se Deus cenfuerit adulterium
non effe damnandum. Lubrica igitur ad lapfum
via vel veniæ, vel concupifcentix.
2. Accedit illud, quod ipfàs faces juvenilis laf-
civix videtur accendere 5 quia adulterium fuum
nonerubuerit, non celaverit: fed quadam divini
carminis prxdicatione vulgarit. Quid ergo tam j )
impudens, tam improvidusfandus David fuit,ut
iple fuum cantaret opprobrium: maxime cùm ipfe
in alio quoque, qui hodie decurfus eft, pfalmo
dixerit : 'Vjquequo peccatores, Domine, ufiquequopec-
catores gloriabuntur? Alios de peccato gloriar!
prohiber, Se ipfe etiam (aerato carmine gloria-
tur. Quomodo igitur ifta diftinguimus ?
3. Efto tamen,David petulanter erraveritmum-
quid Se Chriftus erravit, ut putemus eum non
rectum habuifle judicium?Beneergo quafi ad eos
David hodie prophetavit dicens : Intelligite infialius
propofitus nobis videtur efle traétatus. Et
licet diverfarum feries decuria fit leétionum, in
eamdem tamen adfèrtionem proficiunt,Se maxime
pfalmi titulus Se Evangelica leétio.Sed quamvis
conveniat una adfertio, tamen juxta ordinem
lectionum fit ordo tractatus j Se ideo de titulo
pfalmi prius traitandum videtur.
C A P U T I I .
Propofito argumento Auttor hicnon fa c ile judicandum
fcribit. Tum quo ordine, ó 4 apud quos homines Dav
id errantis caufam f i t defenfurus, explicat.
j. Y^Ropofitaefthiftoria ,qu x adulterium ha-
beatSehomicidium.Namitareperimusin .
libro fcriptum efle Regnorum 3 quia David rex :
cùmdeambularetin domo fua,lavantem feUrix
vidit uxorem, amavitque illico, & juflìt accerfiri.
Deinde virum ejus innocentem, ut Scriptura inducir
, bellatoribùs objici juflìt acerrimis, ut vi
.Reg. i l .
• &Hopprimeretur
hoftili.Hæcfaita funt, nécnegan- A qui in poteftate Conftitutus nón magis peccata
tur : quomodo igitur defenduntur ? Bene admo-
net Evangelica leétio, etiam cùm peccatum a appareat
fiibreptum j tamen debere effe judicis ju-
dicium iac memorem unumquemque èffe opor-
tere fux conditionis 8e meriti. Sæpe e n im etiam
in judicando majus peccatum judiciieft, quam
peccatum ipiìus de quo fuerit judicatum. Nam fi
prxfcriptum eftàquibufdam*fàpientibus mund
i, ut in judicando caveatur, ne major poena
quàm culpa fit, idquefèrvatur : quanto magis id B
iervandum videtur, ut unufquifqùe de alio judi-
caturus, de fé ipiò prius judicet, nec minora in
alio errata condemnet, cùm ipfe graviora com-
miferit ? Quis es igitur tu, qui David ian&um virum
judicas? Gentili dico,Judxo dico, Chriftia-
no dico 5 Se ideo tripertitò mihi diftinguendus
effe videtur tradatus, unus adversùs gentiles ,
alius adversùs Judxos, tertius apud Chriftianos.
C A P U T I I I .
Gentiles monet, ne tam errantem, quam pcenitentem
D a v id refpiciant-, quiaficut illud efthominibus commune
, ita hoc rarum in regibus : tum quam procliv
e f i t vin c i lib id in e , déclarai, <& adduttis fa n é -
torumvirorum ex emplis confirmât.
6. ¥“\ Rimus ergo adverfus gentiles mihi fermo
1 e f t , qui plerumque objedare confueve.
rune : Ecce quomodo Chriftianiinnocentiam fefua
diligat, culpam prxdicet, crimina defendat :
qui putet fibi quod non decer, non licere: qui
fe legibus obftringat fuis 3 Se quod per juftitiam
non licet, nec per poteftatem licere agnofeat ?
Non enim folvit poteftas juftitiam,fed juftitiapo-
teftatem ; nec legibus rex folutus eft , fed leges
fuo folvit exemplo. An fieri poteft,ut qui dealiis
judicat,fuo ipfe fit liber judicio,Se in fe fufeipiat,
in quo Se alios adftringat ?
9.Bonus ergo David,Se multo admirabilior qui
poteftatem v icit, quam qui amorem. Caftitas
enim corporinonnumquam defertur, frequenter
errori : poteftas Deo fubditur 3 Se facilius
quis fe in amore cohibeat, quam in poteftate
moderetur. Non ergo ignofcis- quod minus eft,
in quo majora miraris? Lubrica enim in omnibus
hominibus & prona natura peccandi : lubrica
etiam in bonis moribus licentia poteftatis, Se
oblatio facultatis.Non enim diftat ira regis ab ira
q leonis : fèd qui ftimnlat illuni Se admifcetur,pee-
catin animamfiiam.Caveat ergo ne ftimuletali-
quis poteftatem, ne caflìbus anima irretita cor-
poreis, vitio fé non poflìt exuere. Non ergo mi-
rum fi etiam David fpecie lapfus eft poteftatis :
fed multo amplius admirandum, quod fidei con-
templatione revocatur.
10. Videtis igitur quod poteftas hxc ixcularis
frequenter nihil profit,Se plerumque obfit ; fx-
pe enim culpx exitus i*n audoritate eft poteftaquuntur,
fidem prxferunt, religionem veneran- ¡3 tis. N oli igitur quicumque es rex, de potencia Se
tur, caftitatem docent, quorum principes Se ho- c~ ~ " r
micidia Se adulteria fecifle produntur ? Ipfe Dav
id, de cujus genere,ut dicitis, nafci Chriftus
elegit, homicidia fuá Se adulteria decantavit. Et
quales poflunt eífe diícipuli, quorum tales ma-
giftri funt i
7. Quid igitur ? Negamus fadum, an repudia-
mus magiftrum? Nihil horum. Sed quifpeciem
objicit,communitatem confideret. Species fadi
facúltate prxfumere j cor enim regis in manu
Domini. Noli tibi de populorum fubjedione
blandiri j quia non íalvabiturrex per multitudi-
nem virtutisílix, nec gigas íalvus erit in multitu-
dine virtutis fux.Non enim in altis tabernaculo-
rum faftigiis, pretiofoque tedorum culmine, fed
fuper timentibus eum beneplacitum-eftD omino,
Se his quifperantíiiper miíericordiaejus.
11. Lubricam igitur videmus ad vitia poteftaeft:
communitasnaturx. Nihil ergo mirum fiin-£ tem,nec tamen íemperinflexam dixerinij quotra
generalitatem fpecies eft. Agnofcoenim hominem
fuiffe David, Se nihil mirum : agnofeo
commune,ut homo peccet. Nec enim nova infir-
mitas conditionis humanx, magifque mirum videtur
fi homo peccato careat,bquam fi peccatum
aliquod affedet. Igitur peccavit fandus David,
nullo ambiguo vos tenebo , fecit adulterium,
commentuseft homicidium,Se commentus eft Sc
peregit. P e c c a v i t , quod folentreges: fed po:-
nitentiam gefllt Se flevit, quod non folent reges.
Rogavit veniam, non arrogans poteftatis, fed
infirmitatis fux confcius : proftratus in terrain
cilicio fe operuit, oblitus imperii, Se memor
culpx.
8. Quem mihi tu hujufcemodi reperias virum,
a. Edit. G ill, in margine, ac Rom. intexru : peccmtm appartai; 1
febrium tamen Sec. At edit. Era. & eadcm Gill- in corpore cum
mff. omnibus : peccatum appareat fnbrcptum ; tamen See. Quod |
quidcm non malum ienfum efficiet ira interpretanti : ctiam cum J
appareat peccatum cuipiam obrepiifie ■, non tamen eft cujuflibet I
fcntentiam fc r r c , fed ju d ic is , nimirum Cbrifti. I
* . Quandoquidem pcena efinoxe. vindicìa L . 131. D ig . T i t . de I
V e ib . fignif. col. 1S5J. reile confequitur inter utramque rem in ve- 1
niri dcbcre proportionem. Q u aproptcr conditores legOm varias I
pcenas variis criminibus adiignando, fummopcre ut bis iliac ref-
fonderen t, profpexerunt. Sed hac de re in univerfum fapicntiflimc .
pratcipitur T om . 3. Pand. ffi L. 4 * . T i t . de pcenis col. 13j 6- in
fuinc modum : Peripictendum eft judicanti, ne quid aut durius aut
remijpHs conftituatur, quam caufa pofcit. Nec enim aut feveritatis aut \
niam regali poteftate fublimem Se David legi-
mus cultus auxifle divinos, Se Salomonem tem-
plum Deo confècrafle.
12. Nunc illud quod perftrinximus, adferamus,
facultatem imperandi, incentivum efle peccandi
j Se fècundum hiftorix feriem profèquamur.
Non adulteraffet David alieni jus thori, Se fcc-
derati patì;a conjugii, nifi nudamSe lavantem
mulierem de domus fux interioribus vidiflèt. Et
p ideo bene fcriptum eft : Non intendas in mulieris
fipeciem: ó 4 nonconcupificasmulierem. Ait alibi: Ab
omni irreverenti oculo cave. Nihil de continenti«
tux virtute prxfumas. Etenim fornicano mulieris
in extollentia oculorum, ó 4 inpalpebris illiu s ag-
noficetur-. Se ideo caufam primo peccati fuge.Ne-
I elcmentiagloria ajfecianda eft : fedperpenfo judicio, prout quaque rei
I expoftulat, ftatuendum eft. Piane in levioribus caufis proniores ad
I leni tatem judicet effe debent : in gravioribus pcenis feVeritatem legum
cum aliquo temperamento benignitatis fttbfcqui. N e c his abfona trad
ii Horatius lib. i . Serm. Sat. 3. u b iiich ab ct :
Pondeributjnodulifque fuis ratio utitur -, ac ree
Vtquaque eft, itafuppliciis delitla coercetf
Et infra : adjìt
Regala, peccatis qua pcenas irroget aquas.
b. Edir- Era. quam f i peccatum iniquitas fccit. Igitur peccai SiCÌ
Rom. acmff. duo, quam f i in peccatum incidat. f ccit igitur peccatum
& c . G ill. & cereri m£f. ut in textu.