mutantes. Verfatur enim eorum v ita , ut teflera: A
volvitur cenfus in tabula, fit ludus de periculo,
8e de ludo periculum : quot propofitiones, tot
profcriptiones. Clamor plaudentium, fletus de-
ipoliatorum, f mitus deplorantium.a S edet inter
hos credit«.. ut tyrannus, damnans unum-
quemque forte capitali, agitat haftas, feralem
inftituit de (Ìngulorum exuviis audionem : alios
profcriptioni ad dicit, alios fervituti : non tanti
occifi fub tyrannis funt. Vita: igitur hanc aleam
C A P U T X I i
Vefceneratorum ex aB ione, d vari/s vocabulis qui-
busutuntur.Eorum pecunia comparaturcum echidna
ali if queferpentibusi ubi cur ufuras Grati twSsì
di X erin e, ex plica tur.
40.QUid enim tetrius eoquihodie fcenerat,
à&i eras expet■it ? E t od.i.b.il.i.s., .in..q.u.i.t., ho- £«*»■
mo hujuimodi. Oblatio quidem b lan d a,fed im- l6'
redius dixerim , quàm pecunia: ; fub momento B manisexadio.Verum ipfa oblationis humanitas
fertur, quod valeat in sternum.Ebrietas judicat,
& nullus appellat. H ab e t 6calea flias leges,quas
fori jura non folvant. N o ta tu r , fi credi poteft,
infamia, qui putaverit renitendum, & infamium
fententia gravius quam cenfura jud ici"' s inurit
opprobrium j quoniam qui apud judi dam-
nan tu r , apud ill.os gloriofi fu n t: qui apud illos
damnantur, apud judicem criminofi iunt. N o bile
conftituit Moyfes feniorum judicium-.hi tarnen
fac it Se exadionis ficvitiàm : protulit pecuniam,
* hypothecas exigit,& in fuis apothecis recondit.
Una pecunia à foeneratoribus datur,8cquam multa
à debitoribus exiguntur? Quanta fibi fecerunt
vocabula? Nummus datur , foenus appellatur :
fors d ic itur , caput vocatur : æs alienum fcribi-
tur: multorum h oc capitum immane prodigium
numerofam exadionem efficit: fyngrapham nun-
cupat, chirographum nominat, hyp'- Secas flade
levioribusjudicabantj verbum g rave, hoc eft, C gitat, pignus ufurpat, fiducias v o c a t , obligatiode
potioribus negotiis Moyfi judicio refervare
confueverant. H ic d icitu r: Aleoni confilium
jud icavit,& plus eorum timetur potcntia,bquám
leonum. ínter has feras vivis feenerator atque
veríáris. His beftiis cibum eripis, his tetrior xC-
timaris, his crudelior plus timeris.
39. FeruntChunor np op uloscómnibus bel-
Ium inferre rationibus ceneratoribus tamen eífe
fubjedos j 8c cúm fine legibus v iv a n t , a le s fonem
a d íeh t , ufuras p rsd icat, centefimas laudar.
41. Echidna qu sa am eft foeneratoris pecunia,
q u s tanta mala parturit. * Echidna tamen foe-
cunda peenis vifeera trahens, partu fuoerumpi-
tur. Et morte materna docet íobolem non efle
degenerem inmatrem. Igitur incipiunt eífe íer-
pentes, illam morfibus fuis feindunt, Ulic ubi
náfeitur venenum, primùm probatur. Pecunia
autem foeneratoris omnia mala fuá concipit, pa-
Iiuslegibus ob edire,* inpro cinduludere,teíferasD rit ,n u t r it ,a tq u e ipfama g isin fobole fuac red
fimul 8c arma portare,«1 & plures fuis quam hof.
tilibus jadibus interire : in vidoria fua captivos
fieri, ¿c ipolia fuorum perpeti ,q u s pati ab hofte
non noverint : ideo numquam belli ftudia depo-
■nere} quod v idus a le s ludo , cùm totius p r sd s
munus amiferi t,ludendi fubfidiarequirat bellan-
di periculo : frequenter autem tanto ardore rapi,
ut cùm ea q u s fola magni sftimar t, v id us arma
trad iderit,ad unum a le s jad um v ..am fuam poc
i t , trifti prole numerofior. N o n minus flexuoia
quàm (erpens, atque in orbemtota (e colligens,
ut caput fervet : reliquo flagellar co rp o re , iliaci
iolum producitad vulnera:ipirisingentibus quos
comprehenderit, ligat, iolo capite interficit: (alv
o capite, edam fi reliqua pars ejus dilapidata
fuerit ,revivifcit,
42. D iverià quoque fèrpentibus funt conve-
niendi 8c parturiendi temporaipecuniafcenebris
teftati vel vidoris vel foeneratoris addicat. D e - E à die in its conventionis crefcentibus ferpit ufu-
nique conditit quod quidam eorum ài imperatori
Romano cognitu sin fide, pre um fervitu-
tis quam fibi tali fortefuperatus inculerai, fup-
pliciis imperats mortis exiblverit. Premit ergo
feenerator etiam colla Chunorum, 8c eos urget
in ferrum, premit barbaros fu s terrore f s v i t is .
> a. Edit. Rom. Sed 4 has.... damnai. V c t. edit. & cod. V a t. Si
V ÌA . damnans. Thuan. Laud. & Dion. Sed & inter hos. . . dum-
tsxns. Colb. folus prx luxit, ut fcribarum lápíiim, agnofeeremus
v o ca n , fedet in aliis rnlT in duaspartes dividcncium.
b. Cuniftx edit. quam dtmonttm. C u llili mfl’ quam leonum. Opti-
mc j fic cairn allufio inter voces aleonum Si leonum, qua: figura in
hoc trailacu frequenti (lì ma cft.
c. Sic mil". Timan. Se a lii ; cunda: aucem edit. omnibus bellum
inferre nationibus. Male. Q u i eniin omnibus nationibus bcllum
infcrre hic dici polline ii populi, quorum Ambrofii tempore Jcr
vem admodum cognitionem fuifle in confelfi> eft. Lcgendum ita -
que.... rationibus, noe eft , omnibus modis. Siquidcm, Am. Marcellino
refte alii (que biftoricis , liujufcc gentis mos erat pugnare
partim circuraequitando, partim excurreiido Se opportune retrocedendo.
Sed maxime terga vertentes magna indtiftria jaculis
liofics confodiebane. Quod autem ad hanc tantam corumdem
barbarorum inludum infàniani, de illa apud audorcs nihil om-
nino rcperias ; & Ambrofius ipfe id tantum fando fc fc audiviife
lignificar. Ncque etiam hic omitteiuus memoratos populos, qui
in editis omnibus Hunni Ccribuntur., Chunos conftantcr legi in
. mfl'. Q u i de illis piura cognofeere v o lu e r it , adcat Am. Marccl-
liu um , 8c in cumdcm V a lc fii, ac Lindcnbcrgii notas : item So -
r is , q u s parturire non no vit j quia dolores ma-
gis ipia in alios transfundir. Ibi dolores ut partu-
rientis j unde etiam róV-ous G r s c i appellaverunt
ufuras, eo quod dolores partus anims debitoris
excitare viaeantur. Veniunt Ka lend s,parit fors
centefimam: veniunt meníes finguli, generantur
u(lirs,malorum parer im mala p role s.H sce ft
generatici viperarum. ^ jv it centefima, petitur
nec folvitu r, applicatur ad iortem.Fit maledic- ¡
zomenum , Jornandem, & alios j vidcat etiam qua: in Àdmoni-
tioné in hune librum diximus.
* . in procinclu, hoc eft , ad ineundam pugnam armis inftruili.
d. Omnescdit. & mlf- aliquot, 4 piares fuis quam hoflilibus ¡elibus
interire. MIT. duo . . . . hoflilibus fattis interire. A lii nobifeum
melius . . . . hoflilibus jactibus interire. fitenim hoftilium tclorum
ja d ib u s a le x a c tefterarum jaclus h ic opponuntur.
* . Hypothec a e ft, quidquid foeneratori oppignaratur, five pignus
fit quoti ipfi tradatur adlcrvandum, five res immobilis qme cidcm
per ufuiariuminftrumennum obligetur. "Ne c multum divede no-
men j Fiducia .vie quo infra agitur , fignificat. Vide Gothofred.
in lib. j . Cod. Theod. T i t . deCommilT. refeind. pag. t f i . & feq.
* . Echidna, vel ut m(T. echinna, vipera femina j decujqs partu
confute Arift. lib . /. Hift. anim. cap. ult. Plin. lib. i o - H ift.
natur. cap. y x . 6c alios. H ic autem Ambrofii locus totusè Bafii.
expreflus eft.
e. Rom. edit, rumpitur ,&fobolem parit non fu i degenerem. Ma-
tremenim ilia morfibus fuis feindit. lllic ergo ubi nafeitur Sic. Vc t.
autem , Si quaidam Parif. cum m(T. in noftram le¿lioneni confpi-
r a n t , nifi quod in vet. edit, ac mff T o rn . & V id . défunt ifta
verba : Igitur primum incipiunt effe ferpentes.
fmfi
turn propheticum, dolusin d o lo , ufura impro- A nium patrimonia tamqiiam fludus abforbet 8c
ipfe nefeit expleri. Mari tamen plerique utuntiir
adqusftum,fceneratorc nemo utitur nifiaddif-
pendium: illic multorum commódum e f t , Me
univeríbrum naufragium.
45. Multa funt aríimantia q u s cito generare
incipiunt,fed citó etiam generare defiftunt: fors
citó' g enera t, 8c riumquám definir 5 immo cíim
exordium crefcendi acceperit, in infinitum ex-
tendit augmentum. Omne deinde quod crefcit,
B dum ad n a tu rs fu s formam atque menfuram,
magnitudiiiemque pervenerit, vacat incremento
: fed feeneratorum pecunia tempore íemper
au g e tu r , 8c ultra formam materns fortis exce-
dens modum non tener. Pleraque etiam ahiman-
tium cúm cceperínt ea q u s ex his orra funt generare,
tamquam effeetis viribus ufum genera-,
tionis amittunt: fors autem foenoris cúm fuerit
crefcentibus ex sq uata centefimi' c vetuftatem
fui reno va r, 8c partus folitos adiuudione multiplicar.
bi íeminis foetura deterior. Itaque non im centefima
incipit eíTe, fèd fumma, hoc e non fee-
noris centefima, fed foenus centefimi.
C A P U T X I I I .
fura ethymologiam profequeús oßehdit illam lepori-
bus ipfis, ac pianti s quibußibet fcecundiorem ejfe,
feneratorijque avi di ta te omnem ali am fuperari :
dein ad inßitutam ufura cum animalibus ac pianti
s comparationem redit.
43'USuram quoque ab ufu arbitror didam,
quod ut veftes u fu , ita ufiiris patrimor
nia lcindantur. a Lugubre c e r s prima littera fo-
nat. Parturit vox doloris eft : quid tibi poteft efiTe
boni, quod à dolore incipit 8c ab obligatione ?
*Lepores ferunt ‘nerare fimul 8c educare , 8c
continuo parturire : b iftis quoque anaglyphariis
ufurarum generatur &fupergencratur ufura, enu-
tritur ac nafeitur., 8c ìiata jam parturit. Radices
quoque arborum primo p lantantur ut prendantj
cùm prenderintjtunc vireicere incipiunt, poilea
pullulare : at vero pecunia feenebris vix piantata
jam pullulai. Semina tèmporè erumpunt,ani-
malia tempore pariunt : Tempus enimpariendi,&
tempii s moriendi: tempus plant a n di, & t empus evel-
ien d i plantatum: tempus occidendi, & tempus fanan-
di. Et infra : Tempus acquirendi, & tempus redden-
di : tempus cuJlodiendiiCfr tempus expellendiì utEc-
C A P U T X I V .
ZJfur am prohiberi lege d iv in a , unde dr fumtum eft
illud Catonis, foeneraré elt hominem occidere.
veflimentumpignori accept urn ante noffcm redden.
dumeffe; ac foenoris nomine intelhgendum > quidquid
praterfortem ex igitur: poft qua fe qui tur ex-
torjionum divitibus familiarium rcprehenfio.
clefiaftes ait: pecunia foenebris hodie (eminatur, £) 4 6. O n novum nec perfundorium hoc ma.
eras frudificat : femper parit, 8c numquam inte-
rit: femper plantatur, vix evellitur. V u lt femper
feenerator aequírere, numquam perdere: numquam
cuftodire c pecuniam fuam, femper expeliere
: numquam fanare, femper occideré.
4 4 . Et quia bonus ad omnia m agifter Eccle-
fiaftes,*libereft Salomonis,paulifperipfi inhs -
reamus : Nonfatiabitur oculus, inquit, v i den do, &
non fatiabiturauris auditu : nec feenerator expletur
^ ium eft,quod veterisatque d iv in s p rs -
fcripco legis inhibetur. Populusqui deipoliave-
rat A ìg yp tum , qui.pede tranfierat mare, mone-
tur à feenoris pecunia cavere naufragia. E t cùm
de aliis peccatis * femel aut multum iterata ad- *
monitione prsfcripferir, de foenore fspius intima
vit. Habes in Exodo : g u o d fi pecuniam fané- E xod. a
raverts pupillo , orphano, pauperi, apud te non fujfo- 1 s •
cabiseum , non impone siili ufuram. Oftendit Quid
accipiendo, nec affedus ejus quotidiano nu- £ fit fu(Focare,id
bidim.f. merandi s r is iàtiarur auditu. Et iterum : Omne
qtiod fu i t , ipfìtm eft quod erit : creicit (èmper pecunia
, otium nefeit av a r itia , nefeit ufura ferias.
bidem. 7 . Omnes, inq uit, torrentes vaduni in mare, dr mare
non adimpletur : mare iftud feenerator eft ; oma.
Edit. ant. cum nifi, nonnullis, lugubre cetera prima littera fo - [
v a t , parturit vox doloris eft. Eia. & G ill. pofico aftcrico ad v o - I
ceni cetera, liocarunt in margine, fortegraca primum , G ill. addit,
vel cera. Cùm vero iftx c minus placuifient iis qui Rom. edit,
prxfuerunt, ipfi matte proprio locum emendare conati Hint in
hunc modum , vm s grace lugubre fonat : partus enim qui vox doloris
cft , fignificat: Sed prxterquáni quod jaiii in fine cápitis fuperiotis
di ¿hi rii fu it de voce mlT. omnes huic emendation i réclamant.
Ex his codex T h . ante mille annos fcciptus noftram leftioneni
diftin ñcprxfe rt. Accedunt alii aliquot, ac G ill.’ in margine:.a t in
mfli quibutilam jgnorantiâ fcriptorum aiiquid v itiiobrcpfit v. g .in
Laud, pro lugubre cera, le g itu í uno yerbo lugubrefeere, quod qui-
dein aperte mendoium cft. Porro Ut comiptionis caufa obfcuri-
tas amoveatur , obfcrva h ìc ag i de vocabulo ufura , c .s prima
littera n eunidem olinvifonum-jíábebat quem g rxca dï ongus v ,
quo ctiamnum ab I calis , Germaiiis , aliifque popúi. pronunciatili'.
Is aucem fonus cùm no£lux voccm im iietilr, dicitur lu -
gubris (eu fcralis j unde eft iftud in Aufonii Tecnopxgnio :
Cecropi is ignòta fonis feralefonante— u
Videfis J. Lipfii lib. de reità pronunt. lat. lin g u x , ubi agitur de
h ac littera. Quod vero ad voccm cera, idem ea valet hoc loco ,
a c fi fcriberccur cerati codicis , auc tabellarum , quo fenfu pa (firn
apud probatos auilorcs invenitlir. I taque locus ex falebrofo planus
fiec, fi cum hoc modo interprctcris : Prima littera tabellarum
in quarum ceris ufurx vox infçribicür lugubre fonat. Q u o forte
fénfu cap. icK nllm 3j . di¿tum cft : Perfonat, perfonat funebrcm
ulularnm foenoris uftira.
* . Quod h ic dc leporibus ex Bafilii Horn. 1 . in Pfalm. 14. uti ]
impones illi quid
eft,uiuram imponerej ftrangiilat
enim , 8t quod pejus e f t , animam laquens créditons
: quo fermone & prædonis violentiam, àc
deformis nodum mortis expreffit. Jgmdfi pignus ibidem, i
acceperis veftimentum propinqui tu i, anteJolis occa-
fum reftitues illud fèfi enim hoc coopertorium ejus tantlta
ÏV-ti, ftulit Ànibrofiu
undv atum eft adagiun
nofter id prxcipue cuniculis
p ariunt, quam cu -
. Rom. edit Iftis quoque tocoglyphis generatur & c. ubi procul
dubio
:ipcxn ad illud B a filii, 5 %~s t>xoy\ò<poit m xgii/utm ¿fiS
% iiiarcq , K,vmufótreq. Sed nihil cft caufx cur mfl'. acque
edit. Omnium leétionem abdicar,tis, cùm voce anaglyphariis
idem aptiflime fignificccur; utraquecnim vox fit '¿hd T y\lcptii, id
e f t , feulpere (eu fòdere, unde anaglypharii dici poflimc qui debi-
corum nomina iterum auefiepius intabellis fuis ltylo in feuipunt.
c. Edit. ant. cum T o rn . cod.pecuniam fuam femper explcre. Rom.
. . . . fundere. Magis commode a lii fcripci cod. ut in textu. H i c
enim Anibr. rcfpexic ad illud Ec clefiaflis, tempus expellendi -, &
hoc fignificacum vo lu ic, fceneratorx nihil cam cordi e flc,qu amu t
pecuniam fiiam foras cxpc ilac, earn fosnori collocando, ne donii
ociola rcmaneac.
* . Q u i (ecus fen ferine , eum librum v c lE fe c h ix , vel I fa ix
v el Zorobabcli adcribuehtes, vide apud n . Dan. Hueciuin in D c -
monftrationc Evangelica , Prop. iv . d, Ecclefiaftis pag. 192.
ubi eorum racioncs d iluuntur, ac Salon ii ad i ra t i li idem hie l i ber
; ciijuS etiam digriitas confucacis adverfariorum argumencis
ibidem vindicatur.
* . Latinius legendum purac, femel ut multum. Sed fum edit,
omnibus omnes omnino mfC. hoc loco confenciunt. Nec fane adoo
ir.epca eft recepta le iftio, he non fcite explicari poflit in hunc modum
, five fèmcl tantum, five mulcocies cetera v itia Lex prohi-
bueric, fxpius tamen ufurà quàm illis interdixit.
si ;
P l i